Ja i gospodarka – podsumowanie

Rozdział 1 
Kiedy będziemy mieć wolne?

Pierwsza część rozmowy dotyczy różnych form zatrudnienia. Mimo że oboje rodzice Marka pracują, to każdy z nich realizuje swoje obowiązki zawodowe w oparciu o inną formę zatrudnienia. Wzięcie urlopu nie jest zatem prostą sprawą.

— Mamo, czy pojedziemy na narty podczas ferii?
— Synku, nie damy rady. Ani ja, ani tata nie możemy wziąć teraz wolnego.
— Ale Mamo! Wszyscy moi koledzy gdzieś jadą, nikt nie zostanie w domu. Co ja będę robić przez te dwa tygodnie? Zanudzę się chyba na śmierć!
— Rozumiem Mareczku, jest mi naprawdę przykro. Niestety nie mamy żadnych oszczędności i po prostu nie stać nas na taki wyjazd w tym roku. Musisz to zrozumieć.
— Mamo, przecież razem z tatą ciągle pracujecie, nawet teraz w sobotę taty nie ma w domu. Jak to możliwe, że nie macie urlopu?
— Widzisz, twój tata nie pracuje u kogoś, tylko ma własną firmę. Prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Nikt mu nie da urlopu.
— Skoro ma własną firmę, to przecież sam może dać sobie urlop. Przecież to on jest swoim własnym szefem, prawda?
— Masz rację, ale jeśli zrobi sobie wolne, to nic nie zarobi. Jego klienci płacą jedynie za zrealizowane zamówienia. Teraz jest szczyt sezonu. Jeżeli teraz zrobi sobie urlop, to klienci przejdą do innych firm, a to byłaby duża strata. Na to nie możemy sobie pozwolić – to byłoby zbyt nieodpowiedzialne.
— No to skoro tata nie może, to może chociaż ty weźmiesz urlop? Ty chyba możesz, nie masz przecież własnej firmy?
— Synku, bardzo bym chciała, ale niestety nie mogę teraz wziąć wolnego.
— Dlaczego? Nie możesz po prostu poprosić szefa o chociażby 3 dni wolnego? To by wystarczyło na krótki wyjazd do Karpacza.
— Tak naprawdę mój szef wcale nie jest moim szefem.
— Jak to? Przecież codziennie chodzisz do biura.
— To prawda. Jak wiesz, zarabiam, pisząc artykuły do gazety. Wykonuję te obowiązki na podstawie umów o dzieło. Nie mam umowy o pracę, nie mam zatrudnienia, ani prawa do urlopu.
— Czy to znaczy, że w ogóle nie możesz zrobić sobie wolnego?
— Mogę, to właściwie zależy tylko i wyłącznie ode mnie. Jeżeli jednak teraz zrobię sobie wolne, to nie skończę artykułu w terminie i gazeta może nie chcieć w przyszłości ze mną współpracować.
— Mamo, zupełnie tego nie rozumiem. Pracujecie i pracujecie, i w ogóle nie macie wolnego. To może ja chociaż pojadę sam na jakiś obóz.
— Kochanie, przecież nie pracujemy tak bez przerwy. Pamiętasz przecież, że na święta wyjechaliśmy na dwa tygodnie. Niestety w naszej pracy tak jest, że mamy czasami dużo zamówień, a czasami mało. Przez ostatnie kilka miesięcy sytuacja była kiepska i nasze oszczędności się skurczyły. Teraz jest więcej pracy i dzięki temu wyjdziemy na prostą. Musimy po prostu wszyscy zacisnąć zęby.
— Szkoda, że musimy zaciskać zęby akurat wtedy, kiedy są ferie. Nie moglibyście mieć innej pracy? Inni rodzice jakoś mogą znaleźć czas na urlop.
— Wiem, kochanie, dla mnie też nie jest to komfortowa sytuacja. To jest jednak specyfika mojej branży, podobnie jak u taty. Jest duża konkurencja na rynku. Mamy już jakąś pozycję w naszej pracy i trudno zmienić zawód z dnia na dzień.

Rozdział 2 
Po co płacimy podatki?

Od otrzymywanych wynagrodzeń potrąca się różnego rodzaju daniny: podatekPodatkipodatek oraz składki na Zakład Ubezpieczeń Społecznych – w skrócie ZUS. W tej części rozmowy Marek pyta mamę o sensowność tego rodzaju danin.

— Mamo, a ile wy w ogóle z tatą zarabiacie?
— To zależy, czy bruttoWynagrodzenie bruttobrutto czy nettoWynagrodzenie nettonetto.
— A co to za różnica?
— Brutto jest kwotą przed opodatkowaniem, netto oznacza kwotę, którą dostaje się „na rękę”.
— To niesprawiedliwe, przecież skoro się coś zarobiło, to dlaczego część z tego jest zabierana? Takie podatki to zwykła kradzież!
— Nie jest przyjemnie płacić podatki, ale właśnie w ten sposób państwo zbiera pieniądze na swoją działalność. W ten sposób powstaje budżet państwa. Jesteśmy obywatelami Polski i wynikają z tego różne obowiązki – np. płacenie podatków.
— Przecież my z tych podatków nic nie mamy.
— Aj synku, to nieprawda. Przecież twoja szkoła jest opłacana z podatków. Do szkoły idziesz ulicą, którą zbudowano z podatków. Jedziesz autobusem, na który masz ulgowy bilet, a na to środki idą właśnie… z podatków.
— Nie rozumiem po co mamy płacić podatki na rzeczy, z których nie korzystamy. Przecież, jeśli ktoś nie jeździ tym autobusem, to nic z tych podatków nie ma. Każdy powinien płacić tylko za to, z czego rzeczywiście korzysta.
— W ten sposób jednak nic by nie działało dobrze. Gdyby komunikacja zbiorowa nie była dotowana z podatków, to ceny biletów byłyby tak duże, że nikt nie jeździłby autobusami. Niektórzy oczywiście mogliby jechać swoim autem, ale przecież nie wszystkich stać na prywatny samochód. Inni, tacy jak ty, nie mogą zresztą jeździć autem, bo są za młodzi. Jakbyś wtedy dotarł do szkoły? To chyba dobrze, że nie wszyscy jeżdżą samochodami. Wyobrażasz sobie, ile by było wtedy korków?
— Czy to tak jak z lekarzem? Gdyby nie było publicznej służby zdrowia, to niektórych nie byłoby stać na prywatnego lekarza?
— Tak, chociaż służba zdrowia jest finansowana ze składek na ZUS, czyli Zakład Ubezpieczeń Społecznych. To ta instytucja jest odpowiedzialna za ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne, a także chorobowe czy rentowe.
— Nie, tylko nie ZUS! Wujek mówi, że emerytur i tak nie będzie, a ZUS jest studnią bez dna.
— Nie przejmuj się wszystkim, co mówi wujek. Emerytur na pewno nie będzie, jeżeli nie będziemy na nie odkładać.
— A czy wy odprowadzacie składki na ZUS?
— Tata tak, każdy przedsiębiorcaPrzedsiębiorcaprzedsiębiorca niezależnie od przychodów musi co miesiąc robić taki przelew.
— Mamo, a ty nie? To znaczy, że nie będziesz miała emerytury?
— No widzisz, pracując w oparciu o umowy o dzieło, mam od wynagrodzenia odprowadzany jedynie podatek dochodowy. Do ubezpieczenia zdrowotnego jestem zgłoszona przez tatę.
— Skoro nie płacisz składek na ZUS, to znaczy, że otrzymujesz więcej pieniędzy do ręki. To chyba lepiej?
— Tak, moja pensja netto jest wyższa, niż gdybym była zatrudniona na umowę o pracę. Wiele osób decyduje się na takie rozwiązanie, dla pracodawców też jest ono korzystne. Nie jest to jednak w porządku. Skoro nie odprowadzam składek na ubezpieczenie emerytalne, moja emerytura w przyszłości będzie niższa. Niestety nie mam teraz szans na umowę o pracę.

Rozdział 3 
Czy uczciwość się opłaca?

Ostatnia część rozmowy dotyczy roli etyki w pracy i gospodarce. Mama tłumaczy swojemu synowi, że nie wszystko, co się opłaca, jest godne uznania.

— Mamo, skoro masz taką niekorzystną pracę, to czy nie lepiej nie mieć wcale umowy i dogadać się jakoś z twoim szefem? Zamiast płacić podatki mogłabyś sama zaoszczędzić na emeryturę i byłabyś wolna.
— Synku, nie bądź naiwny. To przecież nielegalne, a ja nie mam zamiaru zasilać szarej strefySzara strefaszarej strefy.
— Ale wujek tak właśnie robi i śmieje się z tych wszystkich, którzy pracują legalnie.
— Mówiłam ci już, byś nie traktował tego, co mówi mój brat zbyt serio. Wiele osób postępuje tak jak on, ale większość nie wychodzi na tym dobrze. O tym już ci wujek nie opowie. Umowa to przecież obustronne zobowiązanie. Ja deklaruję, że wykonam swoją pracę, a pracodawca, że mi zapłaci. Przecież bez umowy nie miałabym żadnej gwarancji, że dostanę jakiekolwiek wynagrodzenie. Bardzo cię proszę, nigdy w przyszłości nie daj się nabrać na dogadywanie się i rozliczanie „pod stołem”. Twój tata raz tak zrobił i do dziś nie dostał pieniędzy. Nawet „śmieciówkaUmowy śmiecioweśmieciówka” jest lepsza od braku umowy.
— „Śmieciówka”?
— Tak, umowa „śmieciowa”. Mówi się tak czasami na umowy cywilnoprawne, które są zawierane zamiast umowy o pracę, by ominąć przepisy prawa pracy.
— Nie wiem, co to są umowy cywilnoprawne.
— To są umowy o dzieło lub zlecenie. Niektórzy pracodawcy proponują je swoim pracownikom za wykonanie jakiegoś dzieła lub czynności. Robią to, by nie musieć zatrudniać kogoś na umowę o pracę. Widzisz, ja dla swojej gazety pracuję już kilka dobrych lat. Właściwie jestem w redakcji codziennie. W związku z tym powinnam dostać umowę o pracę.
— To dlaczego nie masz takiej umowy?
— Ponieważ taka umowa to długoterminowe zobowiązanie, a właściciel gazety nie ma pewności, czy za miesiąc będzie miał środki, by wypłacić mi stałą pensję. Niestety żyjemy w czasach, gdzie stabilizacja zawodowa jest coraz rzadsza. Niektórzy mówią, że jestem prekariuszkąPrekariatprekariuszką, gdyż nigdy nie mam pewności, czy za miesiąc będę miała pracę. To dlatego czasami wolę wziąć pracę na weekend, bo potem może tej pracy już nie być. Tak, wiem, to nie jest fair.
— Co ma jednak zrobić twój szef? Z tego co mówisz, on jest w podobnej sytuacji. Nie ma pieniędzy, więc nie może ci zapłacić. To proste. On musi przecież wyjść na swoje.
— Zgoda, celem przedsiębiorcy jest maksymalizacja zysku. Zysk nie jest jednak najważniejszy. Nie może się to jednak odbyć kosztem pracowników i ich rodzin. Pracodawca zyskuje, ale tracą… twoje ferie. Nie można zupełnie oddzielić ekonomii od moralności.
— Teraz to się już zupełnie pogubiłem. Czyli mam jechać na ferie z twoim szefem?
— Nie, głuptasie. Coś wymyślimy z tymi feriami. Może na tydzień pojedziesz do babci, a potem znajdziemy jakieś zajęcia lub półkolonie w mieście.