Ważne daty

Ipse, ipsa, ipsum – sam

Ipse wzmacnia znaczenie słowa, które opisuje, lub zastępuje to słowo:

• Ipse veniam. – Przybędę osobiście.

• Virum ipsum vidit. – Zobaczył go samego (we własnej osobie).

• Exponam quid ipse sentiam. – Przedstawię to, co sam myślę.

• Ipse secum loquitur. – Rozmawia sam ze sobą.

mafd73746e2a72f73_0000000000016

mafd73746e2a72f73_0000000000016

Każdej formie rzeczownika orator, oratoris (m.) przyporządkuj formę zaimka ipse, ipsa, ipsum oraz przymiotnika celeber, celebris, celebre.

R1CUqo9n5rQ0z1

Ilustracja do zadania

Pytania:
1 - ................
2 - ................
3 - ................
4 - ................
5 - ................
6 - ................

Odpowiedzi:
A - celebrium
B - ipso
C - ipsorum
D - celebri
E - celebribus
F - ipsis

Rozwiązanie:
1‑F 2‑C 3‑B 4‑E 5‑A 6‑D

Nosce te ipsum

Jedno z najlepiej znanych starożytnych powiedzeń brzmi: Nosce te ipsum. Znamy je w łacińskim przekładzie, w greckim zaś oryginale brzmiało: Gνῶθι σεαυτόν (czyt. gnóthi seautón). Ta lapidarna maksyma to jedna z mądrości siedmiu greckich filozofów, polityków i ustawodawców z VII i VI w. p.n.e.: Talesa z Miletu, Pittakosa z Mityleny, Biasa z Priene, Solona z  Aten, Kleobulosa z Lindos, Periandra z Koryntu i Chilona ze Sparty, zwanych siedmioma mędrcami. Pauzaniaszmafd73746e2a72f73_0000000000018Pauzaniasz, grecki pisarz i podróżnik, pisze: W przedsionku świątyni [Apollina w Delfach] wypisane są sentencje pomocne w życiu ludzkim, ułożone przez tych, których Hellenowie uważali za mędrców […] Ci właśnie mędrcy, przybywszy do Delf, ofiarowali Apollinowi sławne Poznaj samego siebie i Nic ponad miarę (Pauzaniasz, Wędrówka po Helladzie, X, 24, 1). Każdy, kto przybywał do świątyni Apollina, mógł je czytać wyryte na kamiennej steli (gnomęGnom, gnomagnomę Poznaj samego siebie umieszczono zaś na frontonie tej świątyni). Maksymy siedmiu mędrców wykorzystywano także w edukacji, kształtując poglądy etyczne młodzieży ateńskiej.

Tłumaczeniemafd73746e2a72f73_0000000000020Tłumaczenie

Cezar i Galia

Gajusz Juliusz Cezarmafd73746e2a72f73_0000000000021Cezar nie osiągnął nadzwyczajnej władzy bardzo młodo jak Pompejusz lub Krassus. Należał do starożytnej gens Iulia, wywodzonej od Julusa, syna Eneasza, wnuka bogini Wenus. Pochodzenie nie szło zatem w jego przypadku w parze w karierą. Jak wielu należących do ordo senatorius (stanu senatorskiego) pełnił urzędy po kolei: kwesturę, edylat i preturę. W 63 r. p.n.e. został najwyższym kapłanem (pontifex maximusPontifex maximuspontifex maximus). W młodości zdobył doświadczenie wojskowe, przyznano mu nawet zaszczytną nagrodę – corona civicaCorona civicacorona civica – wieniec obywatelski. Podczas namiestnictwa w Hiszpanii żołnierze zaczęli go pozdrawiać tytułem imperatora, którym posługiwał się odtąd wzorem najwyższych dowódców. Wtedy przyszedł czas na porozumienie z Pompejuszem i Krassusem (60 r. p.n.e.), na konsulatKonsulatkonsulat (59 r. p.n.e.) i wreszcie na wojnę w Galii (58–51 r. p.n.e.).

W pierwszych latach wojny Cezar stopniowo pokonywał kolejne plemiona. Ogłosił w końcu, że Galia została podbita. Zdecydował się nawet przejść za Ren do Germanii oraz zaryzykował przeprawę do Brytanii. W 52 r. plemiona galijskie zjednoczyły się pod dowództwem Wercyngetoryksa z plemienia Arwernów. Wybuchło powstanie. Ostatnia wielka bitwa kampanii galijskiej miała miejsce pod Alezją. Ostatecznie długo oblegana twierdza została zdobyta, a Wercyngetoryks oddał się w ręce Cezara. W 51 r. p.n.e. cała Galia stała się własnością Rzymian.

Relację z siedmiu lat wojny Cezar spisał w 52 r. p.n.e., poświęcając jedną księgę na każdy rok kampanii (jako narrator przemawia tu w trzeciej osobie). Do niedokończonego dzieła – opublikowanego po jego śmierci – dawny oficer Cezara Hircjusz dodał ósmą księgę. Wojnę galijską podziwiali współcześni Cezarowi Rzymianie. Dzieło to do dziś pozostaje dokumentem unikatowym i cennym.

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

R1aG5hzSx2wgr1

Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Cornelis’a de Vos’a pod tytułem „Apollo i Pyton”. W centrum obrazu znajduje się postać boga Apollina. Stoi bokiem, skierowany w stronę potwora Pytona. Bóg ma przerzuconą przez ramiona krótką czerwoną szatę, na plecach kołczan, w ręku łuk. Ma długie jasne włosy, nad głową złotą poświatę. Patrzy na skrzydlatego amorka, który zawisł w powietrzu, kierując w boga strzałę z łuku. W prawej dolnej części obrazu ukazane jest ciało zabitego Pytona. Leży przekłuty strzałami. Pysk i łapy ma skierowane w górę. Jego długi ogon przypomina węża. Dopełnieniem sceny jest piękny krajobraz: błękitna rzeka z przybrzeżnymi szuwarami, zalesiony pagórek i drzewa.

RMlwJEeOZNNom1

Kolorowa ilustracja przedstawia ruiny świątyni Apollina w Delfach. Zdjęcie ukazuje fragmenty kilku żłobkowanych kolumn. Jedna z nich ma pozostałości głowicy doryckiej. Kolumny stoją na schodkowym podmurowaniu. Tło stanowią szczyty gór oraz błękitne niebo.

R1UON4PN0E7ix1

Kolorowa ilustracja przedstawia malowidło czerwonofigurowe. W okręgu ozdobionym meandryczną ornamentyką ukazana jest kapłanka Pytia siedząca na trójnogu. Ma długą suknię, włosy przesłonięte chustą. W jednej ręce trzyma gałązkę laurową, w drugiej płaskie naczynie, z którego odczytuje przepowiednię. Przed kapłanką stoi mężczyzna w długiej szacie, z wieńcem laurowym na głowie. Ma ciemne włosy i krótki zarost. Pomiędzy wieszczką a mężczyzną znajduje się wysoka kolumna z głowicą w porządku doryckim.

R1PnEWt3U5bKK1

Na ilustracji przedstawiono popiersie Juliusza Cezara. Rzeźba wykonana jest z szarego kamienia. Mężczyzna ma wysokie czoło, krótkie włosy i duży nos. Na czole i szyi zarysowują się zmarszczki.

R1IJpmTjxMosQ1

Ilustracja przedstawia fragment dzieła autorstwa Giovanniego Berniniego pt. „Eneasz z Anchizesem i Askaniuszem”. Jest to rzeźba wykonana z białego marmuru. Ukazuje nagiego chłopca stojącego u nóg swojego ojca. Eneasz stoi na jednej nodze, drugą ma uniesioną do góry. Tło ilustracji stanowi wnętrze galerii, w której ustawiona jest rzeźba.

R197EnqWYzeGz1

Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Lionela-Noëla Royer’a pt. „Kapitulacja Wercyngetoryksa”. W centrum obrazu znajduje się wódz Gallów Wercyngetoryks, siedzący na białym koniu. Za jego plecami stoją uzbrojeni Gallowie. Po prawej stronie, na podwyższeniu, siedzi Juliusz Cezar ubrany w czerwoną długą szatę. Za nim stoi jego armia ze znakami bojowymi. W prawym dolnym rogu obrazu, u stóp Cezara, klęczy skuty więzami żołnierz Wercyngetoryksa; tuż za nim znajdują się dwaj zbrojni legioniści rzymscy. Jeden z nich trzyma broń sieczną na szyi klęczącego. Wercyngetoryks wyciąga do Cezara ręce w geście błagalnym.

Bibliografia

Jacek Bocheński, Boski Juliusz, Warszawa 2009

Michael Crawford, Rzym w okresie republiki, Warszawa 2000

Maria Jaczynowska (red.), D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 2004

Aleksander Krawczuk, Gajusz Juliusz Cezar, Gdańsk 1993

Janusz A. Ostrowski, Starożytny Rzym. Polityka i sztuka, Warszawa–Kraków 1999

Słownik kultury antycznej, red. Ryszard Kulesza, Warszawa 2012

Lidia Winiczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983

Adam Ziółkowski, Starożytność, Warszawa 2009