Jak dbać o zdrowie?
Wszyscy zastanawiamy się co zrobić, żeby żyć długo w dobrym zdrowiu. W pewnym stopniu zależy to od naszych genów, na które nie mamy wpływu. Duże znaczenie mają nasze zachowania i nawyki, które możemy zmieniać, chociaż nie jest to łatwe. Wynikają one z naszego wychowania, środowiska, w którym żyjemy i naszych przyzwyczajeń. Dążąc do zachowania zdrowia eliminuje się czynniki, które temu zdrowiu mogą szkodzić i podejmuje działania, które pozwolą je zachować lub poprawić.
wyjaśniać, jakie znaczenie dla zachowania zdrowia ma profilaktyka,
stosować zasady dobrego odżywiania,
omawiać wpływ stresu i czynników środowiskowych na zdrowie,
wyjaśnić, na czym polega prozdrowotny styl życia.
Zdrowie to zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia pełnia dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego wiążąca się między innymi z brakiem chorób lub niepełnosprawności. Dobrostan, o którym mowa, to samopoczucie każdego człowieka wynikające z subiektywnej oceny jego zdrowia, relacji społecznych, stanu posiadania, sposobu postrzegania świata oraz możliwości jakie może wykorzystać, aby czuć się zadowolonym.
1. Profilaktyka
Wszystkie działania podejmowane w celu zachowania zdrowia i zapobiegające jego pogorszeniu w przyszłości to profilaktykaprofilaktyka.
Profilaktyka polega między innymi na promocji zdrowego stylu życia, rozwijaniu postaw dbałości o zdrowie własne i innych ludzi, umiejętności dokonywania świadomych wyborów. Podjęcie działań profilaktycznych wymaga posiadania wiedzy z zakresu ryzyka dla zdrowia jakie niesie za sobą podejmowanie lub zaniechanie jakiś działań. Wiedza na temat ryzyka jakie istnieje w takiej sytuacji pozwala podjąć działanie zapobiegające, czyli przygotowanie odpowiedniego obuwia lub odczekanie do czasu aż trawa wyschnie.
Profilaktyka polega także na kształtowaniu umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach, aby zachować zdrowie psychiczne (bez konieczności sięgania po środki farmakologiczne) np. skorzystanie z pomocy psychologów, aby poradzić sobie z nagromadzonymi emocjami lub podjęcie aktywności fizycznej, która pomaga pokonać chwilowy stres. Bardzo ważne w profilaktyce jest rozwijanie postawy asertywnej wobec zachowań ryzykownych np. spożywania używek lub wykonywania niebezpiecznych czynności (skakanie do wody w miejscach do tego nieprzeznaczonych).
Niezwykle istotne jest wykonywanie badań profilaktycznychbadań profilaktycznych. Badania te pozwalają na wczesnym etapie zdiagnozować nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu i podjąć leczenie. Badania profilaktyczne powinny być wykonywane systematycznie. Należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu i poprosić o skierowanie np. na badanie krwi, moczu, glukozy lub poziomu hormonów. Lekarze specjaliści także wykonują badania profilaktyczne np. lekarze okuliści, ginekolodzy, stomatolodzy.
O zdrowiu decydują między innymi:
styl życia,
czynniki genetyczne,
środowisko,
opieka medyczna.
2. Styl życia
Najważniejszym czynnikiem determinującym zdrowie człowieka jest jego styl życia. Jest to czynnik, na który mamy największy wpływ. Pozostałe czynniki są od nas niezależne lub zależą w niewielkim stopniu.
Styl życiaStyl życia jest sposobem życia kształtowanym w procesie wychowania oraz pod wpływem własnych preferencji i zainteresowań (np. życie sportowca lub życie bibliofila), a także pod wpływem zwyczajów panujących w grupie społecznej (zawodowej, rodzinnej, towarzyskiej). Styl życia zależny jest od statusu społecznego i ekonomicznego (zamożności), miejsca w którym się żyje i pracuje, podatności na modę i otwartości na nowinki techniczne, technologiczne, wykształcenia i środowiska naturalnego.
Prozdrowotny styl życia, to zespół codziennych zachowań jednostki oraz zbiorowości sprzyjający utrzymaniu i wzmacnianiu zdrowia w wymiarze biologicznym, psychicznym, społecznym i duchowym.
Na styl życia składają się przede wszystkim sposób:
odżywiania,
spędzania wolnego czasu
prowadzenia aktywności fizycznej,
radzenie sobie ze stresem,
odpoczywania i snu.
DietaDieta, czyli sposób żywienia opiera się na takim dobieraniu produktów, które z jednej strony zaspokoją głód, a z drugiej dostarczą niezbędnych organizmowi składników odżywczych. W procesie wychowania kształtują się nawyki żywieniowe. Złe nawyki mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie. Jeśli dostarczane będą duże ilości produktów o niskiej wartości odżywczej i dużej zawartości cukrów oraz tłuszczów, to konsekwencją takiego odżywiania może być otyłość i problemy z układem krążenia.
Kształtując zdrowe nawyki żywieniowe warto korzystać z uznanej wiedzy specjalistów z zakresu dietetyki. W latach 70 XX wieku opracowana została piramida żywienia, która w sposób graficzny przedstawiała zalecenia dotyczące proporcji poszczególnych produktów w diecie człowieka. Oczywiście proporcje te są uśrednione dla przeciętnego człowieka. Komponując posiłki dla konkretnej osoby należy uwzględnić jej wiek, stan zdrowia, rodzaj aktywności fizycznej i umysłowej. W Polsce Piramida Żywienia jest publikowana przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie, a najnowsza wersja jest z 2022 rokuIndeks górny 11 Indeks górny koniec11.
Zasady zdrowego odżywiania:
jedzenie w regularnych odstępach czasowych 4‑5 posiłków każdego dnia,
wypijanie ok 1,5 do 2 litrów wody dziennie,
jedzenie warzyw i owoców w każdym posiłku,
zastępowanie mięs tłustych mięsem chudym i rybami,
wprowadzenie do diety jaj, nasion roślin strączkowych i orzechów jako podstawowego źródła białka,
spożywanie pełnoziarnistych produktów zbożowych,
zastępowanie tłuszczów zwierzęcych roślinnymi,
ograniczenie lub wyeliminowanie z diety cukru, soli, przekąsek i potraw typu fast food oraz słodzonych napojów.
O tym, jak zadbać o zdrowie i zdrowe odżywianie dowiesz się z prezentacji.
Jak dbać o zdrowie?
Często zastanawiamy się, co zrobić, żeby żyć długo i w dobrym zdrowiu. Zależy to między innymi od naszych genów, na które nie mamy wpływu, oraz od środowiska, w którym żyjemy i na które jako jednostki wpływamy jedynie w nieznacznym stopniu. Kluczowe znaczenie dla zachowania zdrowia ma nasz styl życia, przyzwyczajenia i nawyki, które możemy modyfikować.
Z tej prezentacji dowiesz się, jak na długie lata zachować zdrowie poprzez dostarczanie organizmowi niezbędnych do życia i rozwoju składników.
Zdrowie to zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia pełnia dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego, wiążąca się między innymi z brakiem chorób lub niepełnosprawności. Dobrostan, o którym mowa, to samopoczucie każdego człowieka wynikające z subiektywnej oceny jego zdrowia, relacji społecznych, stanu posiadania, sposobu postrzegania świata oraz możliwości jakie może wykorzystać, aby czuć się zadowolonym.
Ocena obiektywna polega na analizie wyników badań laboratoryjnych i diagnostycznych. Natomiast w sferze społecznej obejmuje ona analizę ilości kontaktów społecznych, warunków pracy, zarobków, warunków mieszkaniowych.
Zdrowie jest uwarunkowane czynnikami niezależnymi (np. genetycznymi) i zależnymi (np. stylem życia).
Na styl życia składa się przede wszystkim sposoby:
odżywiania,
spędzania wolnego czasu,
prowadzenia aktywności fizycznej,
radzenia sobie ze stresem,
odpoczywania i snu.
Styl życia to również podejście do drugiego człowieka. Może się ono opierać na założeniu, że każdy człowiek jest wartościową jednostką, od której warto czerpać wiedzę i doświadczenie. Ludzie, z którymi pracujemy, spędzamy czas mogą nas wspierać, wzbogacać, ale także przejawiać negatywne zachowania społecznie. Dlatego jeżeli jest to możliwe, należy pielęgnować te kontakty społeczne, które nas rozwijają i unikać tych, które wpływają na nas niekorzystnie. Styl życia to także podejście do zwierząt i otaczającego nas środowiska. To myślenie nie tylko o bieżących potrzebach, ale także troska o to, w jakim środowisku będziemy żyć my i kolejne pokolenia. Styl życia można kształtować wraz z rosnącą wiedzą, zmianami społecznymi, ekonomicznymi i własnymi preferencjami.
Dieta to sposób żywienia opierający się na dobieraniu produktów, które z jednej strony zaspokoją głód, a z drugiej dostarczą niezbędnych organizmowi składników odżywczych. Nasze nawyki żywieniowe kształtują się w procesie wychowania. Złe nawyki mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie, np. dostarczanie dużej ilości produktów wysoko przetworzonych o niskiej wartości odżywczej, dużej zawartości cukrów oraz tłuszczów może prowadzić do otyłości i problemów z układem krążenia.
Dobierając składniki pokarmowe, każdego dnia możemy decydować, czy chcemy zachować zdrowie. Warto zatem przemyśleć, co, w jakiej ilości i w jakim czasie będziemy jeść. Podstawą naszego żywienia powinny być produkty bogate w witaminy, mikro- i makroelementy, węglowodany, białka i tłuszcze.
Właściwy dobór składników pokarmowych to podstawowa umiejętność, jaką powinien posiadać każdy człowiek, gdyż od tego w znacznej mierze zależy jego zdrowie, samopoczucie i efektywność pracy.
Kolejną ważną umiejętnością jest wyznaczenie pór posiłków. Najkorzystniejsze dla zdrowia jest spożywanie ich o stałych porach. Pozwala to na regularną pracę układu trawienia i systematyczne dostarczanie składników odżywczych. Nie zawsze to jednak jest możliwe. Dlatego warto pamiętać o tym, żeby przerwy pomiędzy posiłkami nie były dłuższe niż 4‑5 godzin. Optymalne jest spożywanie 5 posiłków – 3 głównych i 2 przekąsek. Przerwa pomiędzy nimi powinna trwać około 3‑4 godzin. Dłuższe odstępy mogą powodować nadmierny wzrost apetytu wywołany głodem i przejadanie się, a to z kolei może prowadzić do bólu brzucha, mdłości, nieprzyjemnej zgagi i wzdęć. Ponadto uczucie głodu nie sprzyja skupieniu, przez co praca lub nauka będą mniej efektywne.
Śniadania powinny być obowiązkowym i sycącym posiłkiem zawierającym wszystkie niezbędne składniki odżywcze, czyli: białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy oraz mikro- i makroelementy.
Należy pamiętać o tym, żeby posiłki nie były zbyt obfite.
Ważne jest, aby ostatni posiłek był spożywany co najmniej na dwie godziny przed udaniem się na spoczynek, ponieważ układ pokarmowy w trakcie snu spowalnia swoją pracę. Podczas kolacji warto zjeść, np.: jaja, mleko, orzechy, pestki dyni, fasolę, banany, miód. Produkty te zawierają tryptofan ‒ aminokwas wspomagający produkcję melatoniny.
W każdym posiłku powinny się znaleźć składniki pokarmowe, które winny stanowić określoną wielkość dziennego spożycia:
białka – około 30%,
węglowodany – około 50%,
tłuszcze – około 20%.
Ponadto w diecie powinny znaleźć się witaminy A, C, D, E, K i z grupy B oraz mikro- i makroelementy np. cynk, selen, potas, miedź, żelazo.
Białka wchodzą m.in. w skład błon komórkowych oraz są podstawowym elementem budulcowym tkanki mięśniowej. Źródłem pełnowartościowego białka mogą być produkty pochodzenia zwierzęcego (chude mięso, wołowina, drób oraz jaja kurze) lub roślinnego (np. groch, fasola, soczewica).
Węglowodany dostarczają organizmowi energię, w szczególności mięśniom, które je w pewnej ilości magazynują. Są one także niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, w tym mózgu. Źródłem węglowodanów mogą być: pełnoziarniste pieczywo, makarony, ryż, kasze, a przede wszystkim owoce i warzywa.
Tłuszcze są niezbędne, aby układ nerwowy sprawnie funkcjonował i mogły zachodzić procesy metaboliczne. Są one nieodzowne do przyswajania witamin A, D, E i K. Zdrowym źródłem tłuszczów mogą być: orzechy i nasiona, oleje roślinne (np. rzepakowy, lniany, oliwa z oliwek) oraz ryby morskie.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1cP5YUebYpmn
Film przedstawia dwie miseczki wypełnione owocami i pięć kieliszków, w których są owoce zalane wodą.
Podstawą diety powinny być warzywa i owoce. Instytut Żywności i Żywienia rekomenduje, aby w naszym codziennym menu znalazło się minimum 400 g warzyw i owoców podzielonych na 5 porcji. Jedną z nich może stanowić szklanka soku. Bogactwo wyboru warzyw i owoców pozwala komponować zdrowe posiłki. Warto poznawać nowe smaki i wprowadzać do diety różne produkty. Ludzki organizm nie wytwarza większości witamin, składników mineralnych i substancji odżywczych, a także nie potrafi części z nich magazynować. Aby zapewnić ich właściwy poziom w ustroju, musimy je regularnie dostarczać podczas posiłków. Warzywa i owoce są zdrowe i można je spożywać bezpośrednio, o ile pochodzą ze znanych nam upraw ekologicznych. W pozostałych przypadkach pamiętaj o tym, aby przed przygotowaniem posiłku wszystkie warzywa i owoce umyć w letniej wodzie.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/REqzagSuuinJm
Film przedstawia stół przykryty białym obrusem. Na środku, na drewnianej desce, leżą różne sery. Nad nimi pochylają się kobiece dłonie i kroją je. Obok deski stoi talerzyk z rogalem.
Nabiał to między innymi mleko zwierząt i jego przetwory, czyli: sery, jogurty, maślanki i kefiry. Według Instytutu Żywności i Żywienia osoby dorosłe powinny spożywać dwie, a dzieci 3‑4 porcje nabiału dziennie. Mleko i produkty mleczne są zalecane w codziennej diecie, ponieważ stanowią główne źródło wapnia. Białka mleka posiadają aminokwasy egzogenne, nie wytwarzane przez organizm człowieka, które zapewniają produkcję hormonów odpowiedzialnych za działanie układu nerwowego, prawidłowe działanie mięśni i przemianę materii. W nabiale znajduje się: białko, tłuszcz, laktoza (cukier mlekowy), dobrze przyswajalny wapń i magnez, mikroelementy (np. miedź i cynk), witaminy z grupy B, witaminy A, D oraz E.
Alternatywą dla osób, które nie mogą jeść nabiału, mogą być inne produkty bogate w wapń, np.: mak, suche nasiona roślin strączkowych, zielone warzywa liściaste (szpinak, kapusta) czy orzechy.
Mięso stanowi źródło pełnowartościowego białka, które jest dobrze przyswajalne i zawiera niezbędne dla organizmu aminokwasy. Dostarcza także żelaza lepiej przyswajalnego niż to pochodzenia roślinnego. W mięsie występują również takie składniki mineralne jak: cynk, fosfor, magnez, miedź, siarka. Są w nich obecne także witaminy z grupy B w szczególności B12, która wpływa na układ nerwowy oraz przemiany metaboliczne węglowodanów, tłuszczów i białek.
Średnie spożycie mięsa powinno utrzymywać się na poziomie 50‑100 g dziennie (około 350‑500 g na tydzień). Zależeć ono winno między innymi od wieku, stanu zdrowia, aktywności fizycznej i intelektualnej. W naszej diecie jest miejsce dla mięsa czerwonego, które pochodzi z dużych zwierząt rzeźnych i łownych np. ze świń, krów lub saren. Mięso to powinno być spożywane w umiarkowanych ilościach i mieć wysoką jakość. Zdrowsze jest spożywanie mięsa gotowanego, pieczonego na parze lub w piekarniku niż wysoko przetworzonego, np. w postaci fast foodów.
Ryby polecane są szczególnie w diecie dzieci, młodzieży i osób starszych. Poza pełnowartościowym białkiem zawierają dodatkowo fosfor, selen i witaminę D. W diecie powinny znaleźć się ryby morskie, np. łosoś, makrela lub śledź ze względu na zawartość niezbędnych, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega 3. Kwasy te odgrywają istotną rolę w rozwoju i funkcjonowaniu mózgu, procesie widzenia, a także procesach odpornościowych. Ryby pochodzenia morskiego powinny być spożywane dwa razy w tygodniu.
Ludzie, którzy z różnych powodów nie mogą lub nie chcą spożywać mięsa i ryb, mogą zastępować je między innymi roślinami strączkowymi, np.: fasolą, soją, grochem, soczewicą lub bobem, które oprócz białka zawierają duże ilości witamin z grupy B oraz składniki mineralne, takie jak: żelazo, fosfor, wapń.
Tłuszcze są niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju młodego organizmu. Stanowią one źródło kwasów tłuszczowych, w tym niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT z rodziny omega 3 i omega 6), a także witamin: A, C, D, E, K i witamin z grupy B. Ich spożywanie wpływa na poprawę funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego (procesy uczenia się i zapamiętywania) oraz wspomaga ukrwienie nerwu wzrokowego. Jednak nie wszystkie tłuszcze wpływają korzystnie na zdrowie. Źródłem zdrowych tłuszczów mogą być: oleje roślinne (rzepakowy, słonecznikowy, sojowy, lniany, kukurydziany i inne) i oliwa z oliwek, pestki dyni lub słonecznika, orzechy oraz tłuste ryby morskie. Należy ograniczyć lub wyeliminować spożywanie produktów, które zawierają wysoko przetworzone tłuszcze (np. chipsy, frytki), tłuste wyroby cukiernicze (np. smażone pączki).
Dzięki właściwemu odżywianiu możemy zachować zdrowie fizyczne, dzięki spożywaniu posiłków w towarzystwie bliskich osób możemy także zadbać o zdrowie psychiczne. Warto o tym pamiętać każdego dnia. Warto także popularyzować wiedzę na temat zdrowego odżywiania.
Podsumujmy, aby zachować i poprawić zdrowie należy: regularnie spożywać posiłki, dobierać składniki pokarmowe, które odżywiają organizm, przygotowywać tylko takie porcje jedzenia, które można zjeść bez przejadania się, ograniczać lub eliminować produkty szkodliwe dla zdrowia, np. używki i cukier. Już wiesz co i jak warto jeść, teraz zastosuj tę wiedzę w praktyce.
Uzasadnij, dlaczego owoce i warzywa powinny być podstawą diety.
Wyjaśnij, jakie znaczenie dla zdrowia ma właściwy dobór składników pokarmowych.
Wymień tłuszcze, które należy spożywać, aby zachować zdrowie i te, które należy wyeliminować z diety.
Stres to sytuacje i zdarzenia, które wywołują nagłą i nieprzyjemną reakcję organizmu, powodują napięcie fizyczne, emocjonalne lub psychiczne (zdenerwowanie, pobudzenie lub zastygnięcie). Stres towarzyszy człowiekowi niemal każdego dnia, a gdy utrzymuje się długo wywołuje niekorzystne zmiany w organizmie. Dlatego należy dążyć do ograniczenia sytuacji stresujących i negatywnych skutków zdrowotnych z nim związanych. Uczniowie mogą ograniczyć stres np. poprzez przygotowanie się do lekcji. Warto nauczyć się działania pod wpływem stresu co przyda się niewątpliwie np. podczas egzaminu.
Ważną umiejętnością, która pozwoli zachować zdrowie będzie umiejętność radzenia sobie ze stresem. Umiejętność ta zależy między innymi od wzorców zachowań jakie wynosi się z domu rodzinnego i grupy społecznej oraz od aktualnej sytuacji życiowej, czyli np. wsparcia ze strony rodziny i przyjaciół oraz od temperamentu, cech osobowości i systemu wartości. W związku z tym, każdy powinien wypracować najlepszy dla siebie sposób rozładowania napięcia np. poprzez aktywność fizyczną lub spotkania z przyjaciółmi.
Dla zachowania zdrowia należy zadbać o właściwą długość i jakość snu i odpoczynku. Sen i odpoczynek pozwalają na regenerację organizmu. Dzięki nim można sprawniej funkcjonować w ciągu dnia, zachować dobry nastrój, wzmocnić układ odpornościowy oraz poprawić wydolność organizmu. Aby zapewnić sobie dobry sen należy zadbać o jego regularność, czyli kłaść się spać zawsze o tej samej godzinie (najlepiej przed 22:00). Pomieszczenie, w którym śpimy powinno być wywietrzone, zaciemnione i o ile to możliwe wyciszone. Optymalna temperatura do snu to ok. 18‑20°C. Ostatni, lekki posiłek powinno się zjeść ok. 2‑3 godziny przed snem. Przed snem należy się wyciszyć i nie korzystać z komputera, telewizora czy telefonu, których ekrany emitują niebieskie światło, niekorzystnie wpływające na produkcję melatoniny odpowiedzialnej za zdrowy, głęboki sen.
Warto także zadbać o komfort spania polegający na dobraniu o ile to możliwe właściwego materaca, poduszki i kołdry. Podstawą dobrego wypoczynku jest także zadbanie o czystość pościeli i pomieszczenia, w którym się śpi. Przed snem koniecznie powinno się wykąpać, aby odprężyć organizm i zmyć zanieczyszczenia.
Długość snu jest kwestią indywidualną. Niemniej zalecana długość snu dla dzieci i młodzieży wynosi od 8‑10 godzin, a dla dorosłych od 6‑8 godzin.
3. Środowisko
Zdrowie człowieka jest ściśle powiązane ze stanem środowiska, w którym żyje. Od jakości powietrza, wody, żyzności i czystości gruntów zależy jakość życia ludzi. Zanieczyszczenie powietrza wywołuje choroby płuc i serca oraz nowotwory. Hałas pochodzący z transportu i przemysłu powoduje rozdrażnienie, zakłócenia snu, pogorszenie słuchu. Istotnym problemem jest też narażenie na niebezpieczne chemikalia pochodzące z powietrza i wody, produktów konsumpcyjnych i żywności. Kolejnym czynnikiem wpływającym na zdrowie są skutki zmian klimatu np. powstające upały lub nagłe zmiany pogody. Dbałość o środowisko naturalne jest więc koniecznością, aby zachować zdrowie i dobre warunki dla życia. Dlatego każdego dnia należy zadbać np. o segregację śmieci, oszczędzanie wody, energii elektrycznej, żywności i produktów przemysłowych, które można jeszcze wykorzystać. Warto dążyć do takiego gospodarowania środowiskiem naturalnym, aby wykorzystywać tylko te zasoby, które już zostały wytworzone (koncepcja „zero wastezero waste”). Dzięki temu zmniejszy się zużycie surowców naturalnych. Dzięki ponownemu przetwarzaniu materiałów i mniejszemu zużyciu produktów, środowisko będzie mniej zanieczyszczane, a to z kolei przełoży się na zdrowie ludzi.
Ze środowiskiem naturalnym wiąże się także oddziaływanie Słońca na organizm człowieka. Przebywanie na świeżym powietrzu podczas słonecznych dni wpływa na zdrowie, samopoczucie, humor i kondycję psychiczną. Promienie słoneczne sprawiają, że mamy ładną opaleniznę i regulują produkcję witaminy D w organizmie. Oprócz tego korzystnego działania słońce ma również negatywny wpływ na nasz organizm. Jednym z głównych źródeł zmian skórnych, w tym nowotworów jest szkodliwe promieniowanie UV. Dlatego powinniśmy ograniczać czas przebywania na pełnym słońcu, stosować kremy i balsamy z wysokim filtrem UV oraz osłaniać głowę kapeluszem bądź chustą gdy jesteśmy wystawieni na silną ekspozycję słoneczną.
4. Kontakty międzyludzkie
Człowiek jako istota społeczna dąży do budowania i zachowania relacji międzyludzkich. Dzięki dobrym relacjom z otoczeniem (rodziną, przyjaciółmi lub kolegami) poprawia się samopoczucie i zdrowie psychiczne. Otoczenie daje poczucie przynależności. Jeśli grupa, do której należymy wspiera nas i szanuje czujemy się bezpieczni i łatwiej radzimy sobie ze stresem. Aby zachować dobre relacje musimy doskonalić umiejętności społeczne, czyli np. umiejętność komunikowania się, współdziałania, poszanowania odrębności jednostki, kompromisu i asertywności. Eksperci z University of Rochester, w trwającym aż 30 lat badaniu odkryli, że im więcej społecznych interakcji ktoś ma w wieku 20 lat, tym lepszym zdrowiem psychicznym cieszy w wieku lat 50. Spędzanie czasu z przyjaciółmi wymaga aktywności intelektualnej a niejednokrotnie i fizycznej. Dlatego wato zadbać o dobre relacje z innymi ludźmi.
5. Podsumowanie
Zdrowie to pełnia dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego wiążąca się między innymi z brakiem chorób lub niepełnosprawności.
Wszystkie działania podejmowane w celu zachowania zdrowia i zapobiegające jego pogorszeniu w przyszłości to profilaktyka.
Podjęcie działań profilaktycznych wymaga posiadania wiedzy z zakresu ryzyka dla zdrowia jakie niesie za sobą podejmowanie lub zaniechanie jakiś działań
O zdrowiu decydują między innymi: styl życia, czynniki genetyczne, środowisko, opieka medyczna.
Najważniejszym czynnikiem determinującym zdrowie człowieka, który można samodzielnie kształtować jest styl życia.
Prozdrowotny styl życia, to zespół codziennych zachowań jednostki oraz zbiorowości sprzyjający utrzymaniu i wzmacnianiu zdrowia w wymiarze biologicznym, psychicznym, społecznym i duchowym.
Na styl życia składają się przede wszystkim sposób odżywiania, spędzania wolnego czasu, prowadzenia aktywności fizycznej, radzenia sobie ze stresem, odpoczywania i snu.
Dieta to sposób żywienia, który pozwala zaspokojić głód i dostarczać niezbędnych organizmowi składników odżywczych.
Zasady zdrowego odżywiania ułatwiają planowanie i komponowanie diety.
Stres to sytuacje i zdarzenia, które wywołują nagłą i nieprzyjemną reakcję organizmu, powodują napięcie fizyczne, emocjonalne lub psychiczne (zdenerwowanie, pobudzenie lub zastygnięcie).
Dla zachowania zdrowia należy zadbać o właściwą długość i jakość snu i odpoczynku.
Długość snu jest kwestią indywidualną. Niemniej zalecana długość snu dla dzieci i młodzieży wynosi od 8‑10 godzin, a dla dorosłych od 6‑8 godzin.
Zdrowie człowieka jest ściśle powiązane ze stanem środowiska, w którym żyje.
Dobre relacje z otoczeniem (rodziną, przyjaciółmi lub kolegami) poprawiają samopoczucie i zdrowie psychiczne.
7. Słownik
to testy diagnostyczne mające na celu wykrycie najdrobniejszych nieprawidłowości, które mogą wskazywać na wczesne etapy wielu chorób
to system odżywiania się polegający na dostosowaniu ilości i rodzaju pokarmu do potrzeb organizmu; także sposób odżywiania się
to zapobieganie zagrożeniom zdrowia i życia ludzkiego, patologii społecznej oraz innym zjawiskom przeciwstawiającym się uznawanym w danej społeczności normom prawnym i etycznym
to według encyklopedii PWN, całokształt cech charakterystycznych dla zachowania się jednostki lub zbiorowości (środowiska społecznego, kręgu towarzyskiego, grupy wiekowej, zawodowej, mieszkańców kraju itp.), ujawniający się zwłaszcza w życiu codziennym (w postawach wobec pracy, sposobach spędzania wolnego czasu, konsumpcji, stroju, stosunkach międzyludzkich itp.)
dosłowne tłumaczenie: „zero odpadów”, „zero marnowania” – podejście do gospodarowania odpadami; zero waste to ochrona wszystkich zasobów poprzez odpowiedzialną produkcję, konsumpcję, ponowne wykorzystanie i odzyskiwanie wszystkich produktów, opakowań i materiałów, bez ich spalania, oraz bez zrzutów do ziemi, wody lub powietrza, które zagrażają środowisku lub zdrowiu ludzkiemu
8. Zadania
Wymień 5 zachowań prozdrowotnych.
Wykaż korzystny wpływ prozdrowotnego stylu życia na Twoje zdrowie.
Notatnik
Bibliografia
Andruszkiewicz A., Kosobucka A., Kubica A., Michalski P., Pietrzykowski Ł., Wagner S., (2016), Zróżnicowanie zachowań zdrowotnych, wartości osobistych i kryteriów zdrowia w zależności od płci wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych, [w:] „Forum Medycyny Rodzinnej” tom 10, nr 4.
Bociek A., (2020) Jak dbać o zdrowie w XXI wieku?, [w:] „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne” tom 10, nr 1.
Bugajska J., Hildt‑Ciupińska K., (2011), Rola zachowań prozdrowotnych w promocji zdrowia pracowników, [w:] „Bezpieczeństwo Pracy” nr 9.
Bylinowska J., Piramida Żywienia Dzieci i Młodzieży 2019, dostępny w internecie: https://dietetycy.org.pl/piramida-zywienia-dzieci-i-mlodziezy [dostęp dn. 08.08.2022].
Narodowy Fundusz Zdrowia, Jak dbać o dobry sen, dostępny w internecie: https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-dbac-o-dobry-sen [dostęp dn. 08.08.2022].
Piotrowicz M., Urban E., Zdrowie - definicja, dostępny w internecie: https://www.pzh.gov.pl/zdrowie-definicja [dostęp dn. 08.08.2022].
PWN, Styl życia, dostępny w internecie: https://encyklopedia.pwn.pl/szukaj/styl%20%C5%BCycia.html [dostęp dn. 08.08.2022].
Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwo Edukacji i Nauki, Profilaktyka, dostępny w internecie: https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/profilaktyka [dostęp dn. 09.08.2022].
Stachura S., Jak dbać o umysł na co dzień?, dostępny w internecie: https://portal.abczdrowie.pl/jak-dbac-o-umysl-na-co-dzien [dostęp dn. 08.06.2022].
Starzak A., Czy wiesz czym jest zero wast?, dostępny w internecie: https://zero-waste.pl/czym-jest-zero-waste/ [dostęp dn. 08.08.2022].