Jak dwie krople wody, czyli czym jest porównanie

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna definicję porównania,

• określa cel użycia porównań w tekstach literackich i w języku potocznym.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• wyszukać we wskazanym tekście porównania i dokonać ich interpretacji,

• wskazać i objaśnić porównania w potocznych wypowiedziach,

• ułożyć krótką wypowiedź z zastosowaniem porównań.

2. Metoda i forma pracy

Poszukująca, heureza, praca samodzielna.

3. Środki dydaktyczne

1. Zeszyt ćwiczeń.

2. Materiały przygotowane przez nauczyciela.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel typuje jednego z uczniów do przeczytania wiersza Juliana Tuwima
W aeroplanie. Po lekturze prosi uczniów o wyszczególnienie fragmentu opisującego widok
„z góry”, uważne przeczytanie i narysowanie na podstawie poetyckiego opisu obrazu w zeszycie.

b) Faza realizacyjna

Po wykonaniu powyższego zadania, uczniowie wskazują na swoich rysunkach elementy pejzażu, o którym mowa w wierszu, przytaczają użyte przez Tuwima zwroty. Nauczyciel informuje, iż zastosowany przez autora środek stylistyczny nazywamy porównaniem. Podaje temat lekcji. Następnie proponuje, by lepiej poznać ten środek stylistyczny, w tym celu zadaje pytania:

• jaki wspólny element (wyraz) występuje we wskazanych zwrotach? [odpowiedź: spójnik jak]

• dlaczego autor w ten sposób zestawił elementy? [uczniowie powinni zauważyć, iż elementy występują na zasadzie podobieństwa. Widok „z góry” sprawił, iż widziany pejzaż jest swoistą miniaturą, stąd ludzie wyglądają niczym mrówki]

Nauczyciel podaje definicję porównania, którą uczniowie zapisują w zeszytach:

Porównanie to uwydatnienie jakichś właściwości opisywanego zjawiska przez wskazanie na jego podobieństwo do innego zjawiska. Porównanie jest dwuczłonową konstrukcją znaczeniową, której człony łączą się za pomocą wyrażeń: jak, jak gdyby, podobny, niby.

[Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Zakład Narodowy Ossolińskich, Wrocław 1976, s. 321]

Uczniowie wykonują ćwiczenia zawarte w karcie pracy.

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel metodą burzy mózgów sprawdza, jakie wiadomości uczniowie zapamiętali. Na zakończenie wyjaśnia, że istnieją dwa rodzaje porównań:

• porównania używane codziennie, w potocznym języku jako utarte zwroty
  i wyrażenia, takie jak: mądry jak sowa, głupi jak but.

• porównania poetyckie tworzone przez autorów różnych tekstów literackich, jak te zastosowane w omawianym wierszu Tuwima.

5. Bibliografia

1. Dobrowolska H., Jutro pójdę w świat. Zeszyt ćwiczeń do klasy 5, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999.

2. Nagajowa M., Słowa zwykłe i niezwykłe. Zeszyt ćwiczeń do klasy piątej szkoły podstawowej, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1994.

3. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Zakład Narodowy Ossolińskich, Wrocław 1976.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia

Zadanie 1. Poniżej podano kilka porównań, które spotykasz w codziennym życiu. Dopisz ich brakujące elementy. Następnie ułóż zdania z każdym z tych porównań.

1. ..................................... jak burak

2. ..................................... jak szkapa

3. ..................................... jak lis

4. ..................................... jak ryba

5. głodny jak .....................................

6. blady jak .......................................

7. uparty jak ......................................

8. smukła jak .....................................

1. ............................................................................................................................. .

2. ............................................................................................................................. .

3. ............................................................................................................................. .

4. ............................................................................................................................. .

5. ............................................................................................................................. .

6. ............................................................................................................................. .

7. ............................................................................................................................. .

8. ............................................................................................................................. .

Zadanie 2. Wyjaśnij znaczenie poniższych zwrotów:

harować jak wół – ..................pracować bardzo ciężko ...........................

ruszać się jak żółw – .................................................................................

płakać jak bóbr – .......................................................................................

być mądrym jak sowa – .............................................................................

być głodnym jak wilk – .............................................................................

zachowywać się jak truteń – ......................................................................

b) Zadanie domowe

Uczniowie zapisują w zeszytach zestaw zwrotów [M. Nagajowa, Słowa zwykłe i niezwykłe. Zeszyt ćwiczeń do klasy piątej szkoły podstawowej. Warszawa 1994, WSiP, s. 18]

Ciekawe, krótkie, rozbudowane

Jest zbudowane, ma budowę, składa się z ...

Człon porównania

Ma postać złożoną z ....

Polega na użyciu, zastosowaniu, przypisaniu ....

Występuje, jest zastosowane w celu.....

Pozwala sobie wyobrazić, zrozumieć....

Przemawia do wyobraźni, budzi skojarzenia

Uwypukla, zwraca uwagę, podkreśla

Odkrywać podobieństwo między dwoma zjawiskami, rzeczami

Zbudować na zasadzie porównania

Wyrazić dzięki porównaniu

Porównać coś do czegoś

Polecenie: Ułóż kilkuzdaniowy opis pejzażu poetyckiego z wiersza Juliana Tuwima
W aeroplanie. W konstruowaniu wypowiedzi posłuż się podanymi wyżej zwrotami.

7. Czas trwania lekcji

2 x 45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak