Jak interpretować utwór? Czym się różni interpretacja dzieła od jego analizy?

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• wie, co to jest analiza dzieła literackiego,

• wie, na czym polega interpretacja utworu literackiego,

• zna pojęcie kontekstu rozumianego jako „zespół odniesień niezbędnych do zrozumienia utworu literackiego”,

• zna pojęcie hermeneutyki,

• wie, kiedy dopuszczamy się nadinterpretacji.

b) Umiejętności

Uczeń:

• potrafi wskazać na różnice pomiędzy analizą dzieła literackiego a jego interpretacją,

• umie odnaleźć, a następnie przeprowadzić analizę poszczególnych elementów wchodzących w skład danego utworu,

• potrafi wymienić i scharakteryzować czynniki wpływające na interpretację danego utworu (m.in. wybór określonego kontekstu, osoba interpretatora, czas historyczny, w którym przeprowadzana jest interpretacja),

• ma świadomość ograniczeń swobody interpretacyjnej,

• umie przeprowadzić analizę i interpretację dzieła literackiego.

2. Metoda i forma pracy

Metoda podająca: nauczyciel wyjaśnia pojęcia i podaje ich definicje.

Metoda praktyczna: uczniowie analizują i interpretują utwór liryczny.

Metoda problemowa: uczniowie wraz z nauczycielem zastanawiają się nad zakresem swobody interpretacyjnej.

3. Środki dydaktyczne

1. Kopia wiersza Charlesa Baudelaire’a Albatros.

2. Słownik języka polskiego.

3. Słownik terminów literackich.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel zadaje pytanie, czym się różni analiza dzieła literackiego od jego interpretacji. Uczniowie przedstawiają swoje propozycje, które następnie konfrontują z definicjami ze słownika języka polskiego i słownika terminów literackich. Nauczyciel komentuje przytoczone fragmenty oraz wyjaśnia ewentualne wątpliwości. Podaje uczniom, do zapisania w zeszytach, definicje pojęć: analiza i interpretacja.

b) Faza realizacyjna

Nauczyciel prosi uczniów o wymienienie najczęściej spotykanych określeń słowa analiza (m.in. drobiazgowa, wnikliwa). Uczniowie wymieniają składniki dzieła, które można poddać analizie. Wyjaśniają, na czym polega analiza danego elementu (np. wersu wiersza, bohatera powieści, języka utworu).

Uczniowie wyjaśniają własnymi słowami znaczenie terminu kontekst. Wysłuchują definicji tego pojęcia (w znaczeniu literackim) ze słownika języka polskiego. Wymieniają konteksty,
w ramach których może być interpretowane dzieło literackie.

Nauczyciel tłumaczy znaczenie pojęcia hermeneutyka. Wymienia i charakteryzuje najważniejsze założenia hermeneutyki rozumianej jako sztuka odkrywania sensów ukrytych w dziele literackim.

Uczniowie wraz z nauczycielem przeprowadzają analizę i interpretację wiersza Albatros Charlesa Baudelaire’a. Uczniowie wskazują na poszczególne składniki utworu, które można poddać analizie. Prezentują własne interpretacje utworu.

c) Faza podsumowująca

Uczniowie zastanawiają się, czy interpretowanie dzieła ma prowadzić wyłącznie do odgadywania intencji autora zawartych (ukrytych) w jego treści. Dyskutują nad zakresem swobody interpretacyjnej dzieła literackiego – czy każda interpretacja jest dozwolona? Nauczyciel podaje przykłady narzucenia konkretnym utworom sensów całkowicie sprzecznych z intencjami autora. Uczniowie zapamiętują znaczenie pojęcia nadinterpretacja.

5. Bibliografia

1. Kuziak M., Rzepczyński S., Jak pisać?, Park, Bielsko‑Biała 2001.

2. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Ossolineum, wyd. 3. popr.
   i poszerz., Wrocław 1998.

3. Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red. S. Dubisza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Uczniowie otrzymują zadanie przeprowadzenia pisemnej analizy i interpretacji wybranego przez nich (lub wskazanego przez nauczyciela) utworu lirycznego.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak