Jak malować słowem? Adam Mickiewicz "Nad wodą wielką i czystą"

JAK MALOWAĆ SŁOWEM?

ADAM MICKIEWICZ, NAD WODĄ WIELKĄ I CZYSTĄ

  1. Uczniowie zapoznają się z tekstem Adama Mickiewicz, Nad wodą wielką i czystą, by przekonać się, jak poeta romantyczny (Adam Mickiewicz) malował słowem.

    Nad wodą wielką i czystą

    Stały rzędami opoki,

    I woda tonią przejrzystą

    Odbiła twarze ich czarne;

    Nad wodą wielką i czystą

    Przebiegły czarne obłoki,

    I woda tonią przejrzystą

    Odbiła kształty ich marne;

    Nad wodą wielką i czystą

    Błysnęło wzdłuż i grom ryknął,

    I woda tonią przejrzystą

    Odbiła światło, głos zniknął.

    A woda, jak dawniej czysta,

    Stoi wielka i przejrzysta.

    Tę wodę widzę dokoła

    I wszystko wiernie odbijam,

    I dumne opoki czoła,

    I błyskawice - pomijam.

    Skałom trzeba stać i grozić,

    Obłokom deszcze przewozić,

    Błyskawicom grzmieć i ginąć,

    Mnie płynąć, płynąć i płynąć.

Ze względu na to, że „malujemy” naturę, możemy zbadać utwór metodą Erwina Panofsky’egoIndeks górny 1. Zadajemy więc uczniom pytania zgodnie z tą metodą czyli „od ogółu do szczegółu”.

  1. Co przedstawia utwór Mickiewicza? [przyroda i człowiek patrzący refleksyjnie na przyrodę]

  2. Kim są przedstawione postaci? Czy możemy je zidentyfikować?

2.1. PRZYRODA

• Jakie elementy natury, przyrody występują w utworze:

[woda, góry, obłoki, grom/błyskawica]

• Jakie elementy wizualne/wzrokowe występują w tekście Mickiewicza:

[ błyskawice, grzmot, odbiła twarze, kształty: przywoływanie wydarzeń, znaczących faktów biograficznych, historycznych;

Kolory: dominacja barwy czarnej (czarne opoki, przepływające chmury, błysk rozświetla; a więc kolory tylko zasadnicze – tak jak zasadnicze sprawy są w myślach bohatera: przemijanie, sens życia].

•  Czy przyroda (3 pierwsze strofy) jest statyczna czy dynamiczna, zmienna?

•  Co o tym świadczy? [przyroda jest dynamiczna/zmienna, bo więcej czasowników ruchu: odbiła (3x), przebiegły, błysnęło, ryknął, zniknął, stały/stoi (2x] • W jakim czasie występują czasowniki? [czas przeszły: stały, przebiegły, odbiła, błysnęło, ryknął, zniknął), ale woda – stoi – niezniszczalna]

2.2. CZŁOWIEK

Wszystko wiernie odbijam – co znaczy ‚odbijam‘ w języku potocznym i w utworze?

• Odzwierciedlam

• Reflektuję

• Zamyślam się

• Wyciągam wnioski

• Opisuję (wiernie, czyli prawdziwie, ale niektóre elementy przyrody pomijam)]

3. Po ustaleniu odpowiedzi na powyższe pytania (co przedstawia utwór, kim są przedstawione postaci) staramy się, zgodnie z metodą Erwina Panofsky’ego, dotrzeć z uczniami do głębszych znaczeń przedstawionych wyobrażeń.

3.1. WODA

Czego symbolem jest woda w życiu i w utworze Mickiewicza?

• [W starożytności: we wszystkich ceremoniach oczyszczenia; zmywała brud, grzech. Za najczystszą uważano bieżącą, źródlaną i morską wodę

• wierność, czystość, trwałość;

• symbol uczuć, emocji, świadomości oraz energii, sił witalnych i duchowych

• świadomość, rejestrującą przepływającą rzeczywistość

• twórczość, która odbija, odzwierciedla świat]

3.2. POSTAWA IDEOWA ARTYSTY

• Jeśli przyjmiemy, że człowiek patrzący na przyrodę jest artystą, to jaka jest jego rola jako twórcy?

[nie kreuje rzeczywistości, ale zapisuje to, co widzi. Wybiera z rzeczywistości tylko niektóre elementy]

• Mnie płynąć, płynąć, płynąć - to puenta; 3‑krotnie powtórzona czego jest symbolem:

[przemijania, ale też pogodzenia się, że każdy element natury ma swoje zadanie, przemija, człowiek też].

• Istota życia i twórczości

[wyrażona jest tu metaforą wody i płynięcia: pielgrzymka do ziemi ojczystej, istota sztuki poetyckiej, odbijającej w świadomości jak w wodzie, to, co zostaje zarejestrowane w czasie płynięcia (przez życie)].

• Które z cech poezji, poety, bohatera romantycznego odnajdujemy w utworze Mickiewicza Nad wodą wielką i czystą

  • [Świat realny i duchowy

  • Artysta

  • Pisze pod natchnieniem chwili

  • Indywidualista

  • Refleksyjny, filozoficzny

  • Przekazuje prawdy ogólnoludzkie

  • Przyroda symbolem przeżyć ludzkich

  • Podejmuje tematy najistotniejsze: sens życia, przemijanie]

Uczniowie w grupach lub w domu zastanawiają się nad jednym z tematów:

  1. Słowem wszystko da się wyrazić i namalować (Miron Kłusak, Malowane słowem, 2017 r.). Czy zgadzasz się z tym stwierdzeniem?

  2. Nie da się namalować życia, rysunek zawsze pozostanie martwym obrazem, który można oglądać. Nawet najpiękniejszy i tak będzie nieprawdziwy (Karolina Wilczyńska, Cykl: Życie jak malowane. Stacja Jagodno. Tom 5, 2017 r.) Czy zgadzasz się z tym stwierdzeniem?

  1. Niemiecki historyk sztuki i eseista, jeden z twórców metody ikonologicznej (= odczytanie dzieła nie może ograniczyć się do sfery formalno‑przedmiotowej, musi rozciągnąć się na sferę znaczeń umownych i dotrzeć do ich wewnętrznego sensu, ujawniając postawę ideową artysty).↩