Jak malować słowem? Adam Mickiewicz "Nad wodą wielką i czystą"
JAK MALOWAĆ SŁOWEM?
ADAM MICKIEWICZ, NAD WODĄ WIELKĄ I CZYSTĄ
Uczniowie zapoznają się z tekstem Adama Mickiewicz, Nad wodą wielką i czystą, by przekonać się, jak poeta romantyczny (Adam Mickiewicz) malował słowem.
Nad wodą wielką i czystą
Stały rzędami opoki,
I woda tonią przejrzystą
Odbiła twarze ich czarne;
Nad wodą wielką i czystą
Przebiegły czarne obłoki,
I woda tonią przejrzystą
Odbiła kształty ich marne;
Nad wodą wielką i czystą
Błysnęło wzdłuż i grom ryknął,
I woda tonią przejrzystą
Odbiła światło, głos zniknął.
A woda, jak dawniej czysta,
Stoi wielka i przejrzysta.
Tę wodę widzę dokoła
I wszystko wiernie odbijam,
I dumne opoki czoła,
I błyskawice - pomijam.
Skałom trzeba stać i grozić,
Obłokom deszcze przewozić,
Błyskawicom grzmieć i ginąć,
Mnie płynąć, płynąć i płynąć.
Ze względu na to, że „malujemy” naturę, możemy zbadać utwór metodą Erwina Panofsky’egoIndeks górny 11. Zadajemy więc uczniom pytania zgodnie z tą metodą czyli „od ogółu do szczegółu”.
Co przedstawia utwór Mickiewicza? [przyroda i człowiek patrzący refleksyjnie na przyrodę]
Kim są przedstawione postaci? Czy możemy je zidentyfikować?
2.1. PRZYRODA
• Jakie elementy natury, przyrody występują w utworze:
[woda, góry, obłoki, grom/błyskawica]
• Jakie elementy wizualne/wzrokowe występują w tekście Mickiewicza:
[ błyskawice, grzmot, odbiła twarze, kształty: przywoływanie wydarzeń, znaczących faktów biograficznych, historycznych;
Kolory: dominacja barwy czarnej (czarne opoki, przepływające chmury, błysk rozświetla; a więc kolory tylko zasadnicze – tak jak zasadnicze sprawy są w myślach bohatera: przemijanie, sens życia].
• Czy przyroda (3 pierwsze strofy) jest statyczna czy dynamiczna, zmienna?
• Co o tym świadczy? [przyroda jest dynamiczna/zmienna, bo więcej czasowników ruchu: odbiła (3x), przebiegły, błysnęło, ryknął, zniknął, stały/stoi (2x] • W jakim czasie występują czasowniki? [czas przeszły: stały, przebiegły, odbiła, błysnęło, ryknął, zniknął), ale woda – stoi – niezniszczalna]
2.2. CZŁOWIEK
Wszystko wiernie odbijam – co znaczy ‚odbijam‘ w języku potocznym i w utworze?
• Odzwierciedlam
• Reflektuję
• Zamyślam się
• Wyciągam wnioski
• Opisuję (wiernie, czyli prawdziwie, ale niektóre elementy przyrody pomijam)]
3. Po ustaleniu odpowiedzi na powyższe pytania (co przedstawia utwór, kim są przedstawione postaci) staramy się, zgodnie z metodą Erwina Panofsky’ego, dotrzeć z uczniami do głębszych znaczeń przedstawionych wyobrażeń.
3.1. WODA
Czego symbolem jest woda w życiu i w utworze Mickiewicza?
• [W starożytności: we wszystkich ceremoniach oczyszczenia; zmywała brud, grzech. Za najczystszą uważano bieżącą, źródlaną i morską wodę
• wierność, czystość, trwałość;
• symbol uczuć, emocji, świadomości oraz energii, sił witalnych i duchowych
• świadomość, rejestrującą przepływającą rzeczywistość
• twórczość, która odbija, odzwierciedla świat]
3.2. POSTAWA IDEOWA ARTYSTY
• Jeśli przyjmiemy, że człowiek patrzący na przyrodę jest artystą, to jaka jest jego rola jako twórcy?
[nie kreuje rzeczywistości, ale zapisuje to, co widzi. Wybiera z rzeczywistości tylko niektóre elementy]
• Mnie płynąć, płynąć, płynąć - to puenta; 3‑krotnie powtórzona czego jest symbolem:
[przemijania, ale też pogodzenia się, że każdy element natury ma swoje zadanie, przemija, człowiek też].
• Istota życia i twórczości
[wyrażona jest tu metaforą wody i płynięcia: pielgrzymka do ziemi ojczystej, istota sztuki poetyckiej, odbijającej w świadomości jak w wodzie, to, co zostaje zarejestrowane w czasie płynięcia (przez życie)].
• Które z cech poezji, poety, bohatera romantycznego odnajdujemy w utworze Mickiewicza Nad wodą wielką i czystą
[Świat realny i duchowy
Artysta
Pisze pod natchnieniem chwili
Indywidualista
Refleksyjny, filozoficzny
Przekazuje prawdy ogólnoludzkie
Przyroda symbolem przeżyć ludzkich
Podejmuje tematy najistotniejsze: sens życia, przemijanie]
Uczniowie w grupach lub w domu zastanawiają się nad jednym z tematów:
Słowem wszystko da się wyrazić i namalować (Miron Kłusak, Malowane słowem, 2017 r.). Czy zgadzasz się z tym stwierdzeniem?
Nie da się namalować życia, rysunek zawsze pozostanie martwym obrazem, który można oglądać. Nawet najpiękniejszy i tak będzie nieprawdziwy (Karolina Wilczyńska, Cykl: Życie jak malowane. Stacja Jagodno. Tom 5, 2017 r.) Czy zgadzasz się z tym stwierdzeniem?
Niemiecki historyk sztuki i eseista, jeden z twórców metody ikonologicznej (= odczytanie dzieła nie może ograniczyć się do sfery formalno‑przedmiotowej, musi rozciągnąć się na sferę znaczeń umownych i dotrzeć do ich wewnętrznego sensu, ujawniając postawę ideową artysty).↩