Zdjęcie przedstawia czarną maszynę do pisania ujętą z lotu ptaka. Stoi ona na czerwonym blacie. Z prawej strony zdjęcia znajduje się kartka papieru zapisana ozdobną czcionką. Napis nieczytelny.
Zdjęcie przedstawia czarną maszynę do pisania ujętą z lotu ptaka. Stoi ona na czerwonym blacie. Z prawej strony zdjęcia znajduje się kartka papieru zapisana ozdobną czcionką. Napis nieczytelny.
Jak napisać ciekawe opowiadanie?
Maszyna do pisania
Źródło: pexels, domena publiczna.
Twoje cele
stworzysz ciągi przyczynowo‑skutkowe,
napiszesz wypowiedzenia dynamizujące akcję,
wskażesz elementy świata przedstawionego,
opiszesz historie z użyciem narracji pierwszo- i trzecioosobowej,
zredagujesz opowiadanie.
1
Ćwiczenie 1
Podaj 5 synonimów czasownika „opowiedzieć”.
uzupełnij treść
Synonim to wyraz bliskoznaczny, np. synonimem rzeczownika „dom” jest „budynek”. Pamiętaj, że możesz skorzystać ze słownika synonimów.
Wyjaśnij, w jaki sposób należy opowiadać historię, aby zainteresować odbiorcę.
uzupełnij treść
Zastanów się, jaka jest różnica pomiędzy beznamiętnym przekazaniem faktów a opisem, w którym historia jest przekazywana stopniowo. Pomyśl, czy sposób mówienia może wpłynąć na odbiór opowiadania przez odbiorcę.
Aby zainteresować odbiorcę, należy opowiadać historię, budując napięcie. Opowiadanie powinno być przemyślane – napięcie powinno wzrastać i prowadzić do punktu kulminacyjnego. W tekście można zastosować bogate opisy, a także używać wielu przymiotników, aby bardziej zaangażować czytelnika. Opowiadając historię ustnie, można dodatkowo modulować głos: ściszać lub podnosić go, stosować pauzy we właściwym momencie.
Zapoznaj się z poniższym tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenia.
Michał Kuziak, Sławomir RzepczyńskiJak pisać?
Opowiadanie to jedna z najstarszych form komunikowania się ludzi. Jest relacją ze świata zdarzeń i odnajdziemy tę formę w najstarszych zachowanych tekstach kultury, np. w eposachepos rycerskieposachHomeraHomerHomera, w Biblii, w MahabharacieMahabharataMahabharacie czy w średniowiecznychśredniowiecześredniowiecznycheposach rycerskichepos rycerskieposach rycerskich. Ludzie od najdawniejszych czasów chętnie słuchali opowieści, które poszerzały ich wiedzę o świecie, pozwalając im w ten sposób przekraczać krąg przestrzeni ich aktywności, oczekiwali nie tylko wiernej (realistycznej) relacji, ale także tematów dotyczących niezwykłości, cudowności, dziwności itp. Tak więc słuchanie opowieści nie tylko wypełniało czas, ale zaspokajało ciekawość świata i ludzi. Opowiadania trafiły z czasem do podręczników szkolnych jako tzw. czytanki, pełniąc funkcje edukacyjne.
Jakpisać Źródło: Michał Kuziak, Sławomir Rzepczyński, Jak pisać?, Bielsko-Biała 2005, s. 42.
1
Ćwiczenie 3
Na podstawie powyższego tekstu wymień funkcje, jakie pełni opowiadanie od najdawniejszych czasów.
uzupełnij treść
Zwróć uwagę na potrzeby ludzi, które były realizowane dzięki opowiadaniom.
Opowiadanie pełniło następujące funkcje: zaspokajało ciekawość świata i ludzi, wypełniało czas; później zaczęło również pełnić funkcje edukacyjne.
Opowiadanie od najdawniejszych czasów pełni następujące funkcje:
poszerza wiedzę ludzi na temat świata oraz ludzi,
jest sposobem na spędzanie wolnego czasu,
może stanowić materiał do nauki, np. czytania.
RM89SycUwL7G1
Ćwiczenie 4
Zadanie interaktywne polega na wybraniu prawidłowych odpowiedzi spośród podanych wariantów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ważne!
KOMPOZYCJA OPOWIADANIA Kompozycja opowiadania powinna być przemyślana tak, by zaciekawić odbiorcę. Należy też pamiętać, że ta forma pisemna ma określoną budowę:
Wstęp. Tutaj znajdują się informacje o czasie i miejscu rozgrywających się wydarzeń, zostają wprowadzeni bohaterowie, a także nakreślone okoliczności, w których będzie się rozgrywała akcja.
Rozwinięcie. Tutaj rozgrywa się cała akcja opowiadania. Należy przedstawić zdarzenia tak, by były ze sobą powiązane w relacje przyczynowo‑skutkowe i by zmierzały do jakiegoś określonego rozwiązania.
Zakończenie. Tutaj akcja opowiadania zostaje rozwiązania i może pojawić się puentapuentapuenta.
RGbNrNH5PYDOg
Ćwiczenie 5
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do sformułowań z kolumny lewej ich kontynuacji z kolumny prawej.
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do sformułowań z kolumny lewej ich kontynuacji z kolumny prawej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 6
Zapoznaj się z podanym poniżej ciągiem przyczynowo‑skutkowym, a następnie uzupełnij podane przykłady.
brak ruchu i zła dieta → przybranie na wadze → problemy ze zdrowiem
Rj3PXtMUX2xqW
nieuczenie się → (Uzupełnij) → (Uzupełnij)
pójście późno spać → (Uzupełnij) → (Uzupełnij)
czytanie książek → (Uzupełnij) → (Uzupełnij).
Zastanów się, w jaki sposób podane sytuacje mogły wpłynąć na zachowanie i humor człowieka.
Przykładowe odpowiedzi:
nieuczenie się → otrzymywanie złych ocen → złe wyniki końcowe na świadectwie
pójście późno spać → niewyspanie się → zły humor
czytanie książek → poszerzanie słownictwa i rozwijanie wyobraźni → tworzenie rozbudowanych i kreatywnych opowiadań
Ważne!
Czasowniki w opowiadaniu wskazują na ruch. Informują, że coś zmienia się w świecie, który jest opisywany. Dostarczają informacji o tym, co się dzieje, gdzie coś/ktoś się znajduje i w jakim jest stanie. Ich funkcją jest więc dynamizowanie akcji.
R1XoRJ4fhYoOM
Ćwiczenie 7
Zadanie interaktywne polega na wybraniu prawidłowych odpowiedzi spośród podanych wariantów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 8
RMTz1AkvJTtNc
Zredaguj krótkie wypowiedzenia wskazujące na dynamikę rozgrywających się na ilustracji sytuacji. Nadaj tytuł, który mogłoby mieć opowiadanie do tego obrazka.
Zredaguj krótkie wypowiedzenia wskazujące na dynamikę rozgrywających się na ilustracji sytuacji. Nadaj tytuł, który mogłoby mieć opowiadanie do tego obrazka.
Surferzy Źródło: pexels, domena publiczna.
Źródło: Learnetic SA;, licencja: CC BY 4.0.
Zastanów się, co robią postacie na zdjęciu.
Tytuł opowiadania: „SurferskasurferskaSurferska przygoda życia”
Wypowiedzenia dynamizujące akcję:
Nagle, nie wiedzieć skąd, pojawił się mój rywal, Karol.
Fala pojawiła się znikąd – deska gdzieś odpłynęła, a ja znalazłem się pod wodą, próbując złapać oddech.
Byłem już tak blisko mety, czułem już to uczucie zwycięstwa w sercu, kiedy zobaczyłem pływającego niedaleko mnie... rekina!
1
Ćwiczenie 8
Wyobraź sobie scenę, w której dużo się dzieje (np. surferzy surfującysurferzy surfujący surferzy surfujący na wysokich falach). Zaproponuj tytuł dla takiej sceny, a także stwórz trzy wypowiedzenia dynamizujące akcję.
uzupełnij treść
Zastanów się, co robią postaci na zdjęciu.
Tytuł opowiadania: „SuferskasurferskaSuferska przygoda życia”
Wypowiedzenia dynamizujące akcję:
Nagle, nie wiedzieć skąd, pojawił się mój rywal, Karol.
Fala pojawiła się znikąd – deska gdzieś odpłynęła, a ja znalazłem się pod wodą, próbując złapać oddech.
Byłem już tak blisko mety, czułem już to uczucie zwycięstwa w sercu, kiedy zobaczyłem pływającego niedaleko mnie... rekina!
surferska
[czyt. serferska]
surferzy surfujący
[czyt. serferzy serfujący]
Ważne!
Świat przedstawiony to jeden z głównych składników dzieła, również opowiadania. Składają się na niego:
czas i miejsce akcji,
bohaterowie,
wydarzenia (zdarzenia, wątki przedstawione w utworze).
R1NtLluBQaFkI
Ćwiczenie 9
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1D5CzsPe6pBN
Ćwiczenie 10
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ważne!
Ważnym elementem struktury opowiadania jest narrator – czyli osoba wypowiadająca się w utworze epickim, opowiadająca o świecie przedstawionym. W opowiadaniu może zostać użyta:
narracja pierwszoosobowa – narrator wypowiada się, używając czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej: „widziałem”, „doświadczyłem”, „zauważyłem”; jest bezpośrednim uczestnikiem lub obserwatorem opisywanych wydarzeń, a jego wiedza o świecie przedstawionym jest ograniczona;
narracja trzecioosobowa – narrator wypowiada się, używając czasowników w trzeciej osobie liczby pojedynczej: „widziała”, „doświadczała”, „zauważyła”, jego wiedza o świecie przedstawionym jest nieograniczona, nazywany jest często narratorem wszechwiedzącym – zna bowiem myśli, uczucia, zamierzenia, wydarzenia spoza czasu akcji.
1
Ćwiczenie 11
Przyjrzyj się poniższej ilustracji. Zredaguj krótką historię, w której opiszesz spotkanie smoka i dziewczynki. Zastosuj narrację pierwszo– lub trzecioosobową.
Rg1sfw2WmxGnP
Na kolorowej ilustracji widać wielką zieloną głowę smoka wynurzającą się z chmur. Na głowie gada są dwie duże wypustki przypominające uszy. Ciało stwora składa się z zielonych łusek. Po prawej stronie widoczny jest kawałek skały, wyłaniający się z chmur, na którym dziewczynka pochyla się w kierunku głowy smoka. Dziecko ma na sobie spódnicę w kratkę i bluzę z kapturem. Trzyma coś w lewej ręce wyciągniętej w stronę smoka.
Smok
Źródło: pixaby, domena publiczna.
uzupełnij treść
Pamiętaj, że dialog to rozmowa co najmniej dwóch osób. Słowa bohaterów powinny być zapisywane od myślników.
Przykład historii z narracją trzecioosobową:
Amelia wspięła się na szczyt skały i rozejrzała się. Cały widok na ziemię przysłaniały jej ciemne, burzowe chmury. Dziewczynka podeszła na skraj głazu i spojrzała w dół. Nagle, spośród obłoków, wyłonił się ogromny smok, dla którego mogła stać się przekąską. Amelia zdusiła w sobie lęk i postanowiła sprawdzić, czy zwierzę mówi. – Czy jesteś prawdziwy? – zapytała Amelia. – Tak, jak tylko to możliwe – odpowiedział smok. – Jesteś taki piękny! Czytałam o tobie w książkach, a teraz stoisz tu przede mną – zachwycała się dziewczynka. – Wiedziałem, że kiedyś się spotkamy - odrzekło zwierzę. – Zobacz, co ci przyniosłam – powiedziała dziewczynka i wyciągnęła z kieszeni świecący kamień.
1
Ćwiczenie 11
Zredaguj krótką historię, w której pojawi się między smokiem a dziewczynką. Zastosuj narrację pierwszo– lub trzecioosobową.
uzupełnij treść
Pamiętaj, że dialog to rozmowa co najmniej dwóch osób. Słowa bohaterów powinny być zapisywane od myślników.
Amelia wspięła się na szczyt skały i rozejrzała się. Cały widok na ziemię przysłaniały jej ciemne, burzowe chmury. Dziewczynka podeszła do skraju głazu i spojrzała w dół. Nagle, spośród obłoków, wyłonił się ogromny smok, dla którego mogła stać się przekąską. Amelia zdusiła w sobie lęk i postanowiła sprawdzić, czy zwierzę mówi. – Czy jesteś prawdziwy? – zapytała Amelia. – Tak, jak tylko to możliwe – odpowiedział smok. – Jesteś taki piękny! Czytałam o tobie w książkach, a teraz stoisz tu przede mną – zachwycała się dziewczynka. – Wiedziałem, że kiedyś się spotkamy - odrzekło zwierzę. – Zobacz, co ci przyniosłam – powiedziała dziewczynka i wyciągnęła z kieszeni świecący kamień.
1
Ćwiczenie 12
Zredaguj krótki wpis z pamiętnika wybranej przez ciebie postaci fantastycznej (np.: wróżki, smoka, elfa), używając podanych słów:
najpierw,
potem,
następnie,
wtem,
w końcu.
uzupełnij treść
Powyższe słowa wskazują na następstwo czasowe, opisz więc wydarzenia w kolejności chronologicznej.
Przykładowy wpis z pamiętnika:
Ten dzień zapowiadał się wspaniale. Wstałem wraz ze wschodem słońca. Najpierw przeciągnąłem swe smocze ciało i postanowiłem wyjść ze swej jamy. Potem rozejrzałem się za jakimś śniadaniem i zauważyłem rosnące nieopodal jagody. Zebrałem je, a następnie ugotowałem i zjadłem pyszną owsiankę z dodatkiem leśnych owoców. Po posiłku postanowiłem wybrać się na spotkanie klubu książki. Założyłem kapelusz, włożyłem do torby książkę i wyruszyłem w kierunku naszej smoczej biblioteki. Wtem zerwał się silny wiatr i zaczął padać ulewny deszcz. Postanowiłem jednak nie wracać do domu, gdyż obiecałem swojemu koledze, elfowi Horacemu, że tym razem przyjdę na spotkanie. Kiedy w końcu udało mi się dotrzeć na miejsce, byłem cały przemoknięty i marzyłem jedynie o powrocie do domu. Pomimo miłego poranka ten dzień okazał się być dla mnie pechowy.
1
Ćwiczenie 13
Zredaguj krótką, zabawną historię, w którym jak najwięcej użytych słów będzie rozpoczynało się na literę „p”.
uzupełnij treść
Pamiętaj, aby zachować w tekście związki przyczynowo‑skutkowe.
Przykładowe opowiadanie:
Pewnego poniedziałkowego pogodnego poranka przyjaciel Pauliny przyniósł podarek: piękny wzorzysty parasol. Panienka podziękowała. Ponieważ prażyły promienie, Paulina postanowiła wypróbować parasol. Przeszła pod parasolem przecznicę. Potem przysiadła w półcieniu.
Jednym z elementów, z których składa się opowiadanie, jest opis. Wzbogaca tekst i sprawia, że jest on ciekawszy dla czytelnika. Przeredaguj poniższy fragment charakterystyki głównego bohatera, dodając elementy opisu.
Olaf, smok żyjący na smoczej wyspie był jednak wyjątkiem. Nie potrafił rozwinąć swych skrzydełek, by móc pofrunąć. Olaf bardzo się starał, by nauczyć się latać. Rodzice i inne smoki doradzali mu, pokazywali, jak wznieść się w powietrze, ale bez skutku. Wdrapywał się na drzewo, skakał z najwyższej gałęzi, ale spadał na ziemię.
uzupełnij treść
1
Polecenie 2
Opowiadania z różnym typem narracji wywołują w czytelniku odmienne emocje i wpływają na odbiór tekstu. Przekształć w podanym poniżej tekście narrację pierwszoosobową na trzecioosobową.
Pewnego dnia, gdy wygrzewałem swoje łuski na wielkim kamieniu nad brzegiem morza, słońce przysłonił mi nadlatujący smok. Złoty smok! Nigdy nie słyszałem o złotych smokach. Zawsze mówiono mi, że wszystkie są czerwone. O takim, jak ten, który wylądował właśnie przede mną, czytałem tylko w legendach. Ale teraz widziałem go na własne oczy. Długo się mu przyglądałem, oniemiały z zachwytu. Zauważyłem, że złoty smok również wbija we mnie wzrok. Wyglądał mi na zaskoczonego nie mniej niż ja. Przywitał się grzecznie i powiedział, że wprawiłem go w konsternacjękonsternacjakonsternację. Nigdy bowiem nie widział czerwonego smoka.
uzupełnij treść
1
Polecenie 3
W opowiadaniu często pojawia się dialog, który dynamizuje historię. Przekształć poniższy fragment tekstu tak, aby pojawiła się w nim rozmowa dwóch bohaterów.
Smok Olaf był zaniepokojony, ale i zachwycony. Zwierzył się przybyszowi, że nigdy wcześniej nie widział złotego przedstawiciela swojego gatunku, gdyż cała jego rodzina i przyjaciele są czerwoni. Zdziwiło to bardzo rozmówcę Olafa, gdyż na jego wyspie żyły tylko złote gady. Smok ucieszył się z niezwykłego spotkania, ponieważ mógł zobaczyć zwierzę, które było w innym kolorze niż on sam.
uzupełnij treść
1
Polecenie 4
Napisz opowiadanie, w którym opiszesz spotkanie dwóch postaci – bohaterów różnych lektur. Przedstawiona historia powinna zawierać pouczającą sytuację z życia jednego z bohaterów. Z wypracowania ma wynikać, że bardzie dobrze znasz treść obu lektur. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 200 wyrazów.
uzupełnij treść
Słownik
dialog
dialog
rozmowa co najmniej dwóch osób
epos
epos
(inaczej: epopeja) dłuższy utwór, zwykle wierszowany, którego tematem są dzieje bohaterów przedstawione na tle ważnych i przełomowych dla danej społeczności wydarzeń historycznych
epos rycerski
epos rycerski
dłuższy utwór, zazwyczaj wierszowany, ukazujący losy legendarnych, historycznych rycerzy na tle ważnych wydarzeń historycznych
Homer
Homer
grecki pisarz; uważany za twórcę poezji epickiej; autor Iliady oraz Odysei
konsternacja
konsternacja
zakłopotanie, zmieszanie
Mahabharata
Mahabharata
tytuł poematu, jednego z głównych dzieł literatury indyjskiej
monolog
monolog
wypowiedź jednego bohatera
narrator
narrator
osoba wypowiadająca się w utworze epickim, nadawca wypowiedzi
puenta
puenta
wyraziste zakończenie utworu stanowiące podsumowanie jakiejś wypowiedzi lub utworu literackiego
średniowiecze
średniowiecze
okres w historii Europy, rozpoczynający się po upadku cesarstwa rzymskiego i trwający do odkrycia przez Kolumba Ameryk
Notatki
RUrF8GkWejawr
(Uzupełnij).
Bibliografia
Kuziak M., Rzepczyński S., (2005), Jak pisać, Bielsko‑Biała: Park.
