Jak napisać scenariusz filmowy?

RlUAOHAozbZcT

Twoje cele

opiszesz cechy scenariusza filmowego i scenopisu;
nazwiesz elementy dzieła filmowego: scena, ujęcie, kadr;
zgromadzisz słownictwo związane z filmem;
stworzysz projekt scenariusza filmowego;
narysujesz scenorys na podstawie fragmentu scenariusza filmowego.

Scenariusze filmowe są narzędziami pracy dla wielu osób ekipy filmowej. Piszą je zawodowi scenarzyści, czasem reżyserzy. Na podstawie scenariusza wylicza się koszty filmu, opracowuje terminarz zdjęć, wybiera lokalizację, buduje scenografię. Scenariusz stanowi również podstawę scenopisu.

Zasady dotyczące treści scenariusza:
1. tekst powinien być napisany w czasie teraźniejszym,
2. powinien opisywać tylko to, co widać i słychać na ekranie,
3. tekst jest podzielony na sceny, składa się z:
a. tekstu głównego: dialogów i monologów postaci,
b. tekstu pobocznego: ogólnych wskazówek autora scenariusza przeznaczonych dla realizatorów filmu,
4. tekst scenariusza zawiera:
a. szkic fabuły filmu;
b. krótką charakterystykę postaci;
c. krótkie opisy miejsc wydarzeń.

Scenopis to plan realizacji filmu, sporządza się go na podstawie scenariusza. Jest opatrzony uwagami reżysera, operatora kamery i scenografa. Scenopis zawiera techniczny opis realizacji poszczególnych scen, zawiera:
a. podział na ujęcia kamery,
b. przewidywaną długość trwania ujęć,
c. dialogi i monologi postaci,
d. uwagi dotyczące zachowania postaci,
e. przebieg akcji,
f. uwagi dotyczące rodzaju zastosowanego planu filmowego,
g. informacje o ruchach kamery,
h. informacje o efektach dźwiękowych,
i. informacje dotyczące muzyki,
j. informacje na temat oświetlenia planu filmowego,
k. uwagi dotyczące kompozycji plastycznej, scenografii planu filmowego,
l. uwagi dotyczące wyglądu i kostiumów postaci.

storyboard

Scenorys (ang. storyboardstoryboardstoryboard) powstaje na podstawie scenariusza i pozwala uporządkować realizowane ujęcia. Ma formę grafik, które są wskazówkami dla realizatorów filmu. Jego forma przypomina komiks, gdyż składa się z rysunków umieszczonych w kwadratach. Powinien zawierać najważniejsze, przełomowe dla akcji filmu sceny np. te, w których zmienia się sceneria, kierunek ruchu, pojawiają nowe postaci. Rysunki ułożone są chronologicznie. W scenorysie można zaznaczyć np. zmiany tła, oświetlenia, kostiumów. Do sporządzenia scenorysu wystarczy kartka papieru i ołówek.

Trzeba narysować na kartce serię kwadratów, jeden pod drugim, odpowiadającą liczbie najważniejszych scen w filmie i zacząć wypełniać je rysunkami. Obok warto zostawić miejsce na notatki, można tu umieścić opis akcji lub dialogi postaci, informacje o efektach dźwiękowych, muzyce. Warto dodawać strzałki, zaznaczające kierunek poruszania się postaci, a także relacje między nimi. Kwadraty trzeba ponumerować. Do wykonania szkicu nie jest potrzebny talent, rysunki mogą być schematyczne i uproszczone.

R1CsCOeZM5R72

Zdjęcie przedstawiające kartkę papieru z narysowanymi sześcioma poziomymi prostokątami w środku. W każdym prostokącie znajduje się inny rysunek: dziewczynka grająca na tamburynie w lesie (plan amerykański), zbliżenie na bose stopy z koralikami wokół kostek, zbliżenie na spodnią część kwiecistej sukienki, półzbliżenie na twarz i ramiona uśmiechniętej dziewczynki (w tle widać drzewa), plan pełny ukazujący tańczącą dziewczynkę (w tle widać drzewa), zbliżenie na dłonie uderzające w tamburyn — Fragment przykładowego scenorysu
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Ćwiczenie 1

Dopasuj definicje do terminów związanych z produkcją filmu.

R1OigJSBdTM3u

Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Ćwiczenie 2

Dopasuj opisy do zdjęć ilustrujących różne plany filmowe.

RIDUgOJUEvTlZ

Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Ćwiczenie 2

Połącz nazwy planów filmowych z odpowiednimi opisami.

R1GHwFnzlszkR

plan ogólny Możliwe odpowiedzi: 1. ukazuje bohatera od kolan w górę, najczęściej wykorzystywany w scenach dialogowych., 2. polega na dużym przybliżeniu np. fragmentu twarzy postaci albo powiększeniu przedmiotu, aby widz z jakiś względów zwrócił na niego uwagę., 3. przedstawia panoramiczny obraz okolicy z bohaterami w dużym oddaleniu., 4. obejmuje całe postacie bohaterów oraz ich najbliższe otoczenie., 5. ukazuje ludzką twarz na całym ekranie, co ma na celu informowanie o uczuciach, emocjach, stanie wewnętrznym bohatera., 6. ukazuje bohatera od piersi w górę. plan pełny Możliwe odpowiedzi: 1. ukazuje bohatera od kolan w górę, najczęściej wykorzystywany w scenach dialogowych., 2. polega na dużym przybliżeniu np. fragmentu twarzy postaci albo powiększeniu przedmiotu, aby widz z jakiś względów zwrócił na niego uwagę., 3. przedstawia panoramiczny obraz okolicy z bohaterami w dużym oddaleniu., 4. obejmuje całe postacie bohaterów oraz ich najbliższe otoczenie., 5. ukazuje ludzką twarz na całym ekranie, co ma na celu informowanie o uczuciach, emocjach, stanie wewnętrznym bohatera., 6. ukazuje bohatera od piersi w górę. plan amerykański Możliwe odpowiedzi: 1. ukazuje bohatera od kolan w górę, najczęściej wykorzystywany w scenach dialogowych., 2. polega na dużym przybliżeniu np. fragmentu twarzy postaci albo powiększeniu przedmiotu, aby widz z jakiś względów zwrócił na niego uwagę., 3. przedstawia panoramiczny obraz okolicy z bohaterami w dużym oddaleniu., 4. obejmuje całe postacie bohaterów oraz ich najbliższe otoczenie., 5. ukazuje ludzką twarz na całym ekranie, co ma na celu informowanie o uczuciach, emocjach, stanie wewnętrznym bohatera., 6. ukazuje bohatera od piersi w górę. zbliżenie Możliwe odpowiedzi: 1. ukazuje bohatera od kolan w górę, najczęściej wykorzystywany w scenach dialogowych., 2. polega na dużym przybliżeniu np. fragmentu twarzy postaci albo powiększeniu przedmiotu, aby widz z jakiś względów zwrócił na niego uwagę., 3. przedstawia panoramiczny obraz okolicy z bohaterami w dużym oddaleniu., 4. obejmuje całe postacie bohaterów oraz ich najbliższe otoczenie., 5. ukazuje ludzką twarz na całym ekranie, co ma na celu informowanie o uczuciach, emocjach, stanie wewnętrznym bohatera., 6. ukazuje bohatera od piersi w górę. półzbliżenie Możliwe odpowiedzi: 1. ukazuje bohatera od kolan w górę, najczęściej wykorzystywany w scenach dialogowych., 2. polega na dużym przybliżeniu np. fragmentu twarzy postaci albo powiększeniu przedmiotu, aby widz z jakiś względów zwrócił na niego uwagę., 3. przedstawia panoramiczny obraz okolicy z bohaterami w dużym oddaleniu., 4. obejmuje całe postacie bohaterów oraz ich najbliższe otoczenie., 5. ukazuje ludzką twarz na całym ekranie, co ma na celu informowanie o uczuciach, emocjach, stanie wewnętrznym bohatera., 6. ukazuje bohatera od piersi w górę. detal Możliwe odpowiedzi: 1. ukazuje bohatera od kolan w górę, najczęściej wykorzystywany w scenach dialogowych., 2. polega na dużym przybliżeniu np. fragmentu twarzy postaci albo powiększeniu przedmiotu, aby widz z jakiś względów zwrócił na niego uwagę., 3. przedstawia panoramiczny obraz okolicy z bohaterami w dużym oddaleniu., 4. obejmuje całe postacie bohaterów oraz ich najbliższe otoczenie., 5. ukazuje ludzką twarz na całym ekranie, co ma na celu informowanie o uczuciach, emocjach, stanie wewnętrznym bohatera., 6. ukazuje bohatera od piersi w górę.

Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Ćwiczenie 3

Zastanów się i podaj, na jakiej podstawie scenarzysta wybiera plan filmowy, który zostanie użyty w danej scenie.

RoFHaWeVO7QYH

Colin

Ćwiczenie 4

Przeczytaj uważnie dwa teksty, jeden jest scenariuszem, drugi scenopisem. Zastanów się, czym się od siebie różnią i uzupełnij definicje znajdujące się pod tekstami.

Ujęcie 1:
Zawartość kadru: Wnętrze pokoju ColinColinColina. Stara drewniana szafa. Biblioteczka z książkami. Fotel. Duże łóżko, na którym leży chłopiec. Obok na krześle siedzi doktor, który przygląda się badawczo chłopcu. ColinColinColin nie patrzy na doktora, głowę ma zwróconą w kierunku okna.
Plan: pełny.
Dialog, dźwięk, muzyka: Słychać śpiew ptaków za oknem.
Ujęcie 2:
Zawartość kadru: Doktor nachyla się nad ColinColinColinem.
Plan: półzbliżenie.
Dialog, dźwięk, muzyka:
Doktor: Nie powinieneś był zostawać tak długo w ogroǳie. Nie trzeba się przemęczać.
Ujęcie 3:
Zawartość kadru: Colin unosi się energicznie na łóżku. Patrzy doktorowie prosto w oczy.
Plan: półzbliżenie.
Colin: Ani trochę nie czuję się zmęczony. Doskonale mi to wyjście zrobiło. Jutro wyjdę znów rano i po obieǳie.
Ujęcie 4:
Zawartość kadru: Doktor wstaje z krzesła. Podchodzi do okna.
Plany: plan pełny, zbliżenie na twarz doktora.
Doktor: Nie wiem, czy mogę ci na to pozwolić. Lękam się, że bęǳie to barǳo nierozsądne.

RiwxZZiHOHCil

Źródło: Sylwia Stolarczyk, Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Scena 1: WNĘTRZE POKOJU COLINA, PÓŹNE POPOŁUDNIE
Na łożu leży Colin. Doktor siedzi obok na krześle. Bacznie przygląda się chłopcu.

Doktor
(surowym tonem zwraca się do chłopca)

Nie powinieneś był zostawać tak długo w ogrodzie. Nie trzeba się przemęczać.

Colin
(odpowiada energicznie, jest pewny siebie)

Ani trochę nie czuję się zmęczony. Doskonale mi to wyjście zrobiło. Jutro wyjdę znów rano i po obieǳie.

Doktor
(z troską w głosie, kręci głową z niezadowoleniem)

Nie wiem, czy mogę ci na to pozwolić. Lękam się, że będzie to bardzo nierozsądne.
REuQuyOZVyGlP
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu zdania.
Źródło: Sylwia Stolarczyk, Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Przeczytaj zamieszczony poniżej fragment powieści Frances Hodgson BurnettFrances Hodgson BurnettFrances Hodgson Burnett i wykonaj ćwiczenia.

Frances Hodgson Burnett

Craven

Mary

Dick

Medlock

Tajemniczy ogród Frances Hodson Burnett

Frances Hodson Burnett Tajemniczy ogród
Bluszcz wisiał gęstymi splotami nad drzwiami, klucz pogrzebany był pod krzewami, żadna istota luǳka progu tego nie przestąpiła od lat ǳiesięciu — a jednak w ogroǳie były odgłosy. Były to odgłosy biegania, tupot nóg, jakby goniących się mięǳy drzewami, były ǳiwne, tłumione dźwięki przyciszonych głosów, wykrzykniki i tłumione wybuchy radosne. Brzmiało to jak śmiechy młodych istot, niekrępowany niczym śmiech ǳieci, które usiłowały, by ich słychać nie było, lecz w pewnym momencie wybuchnęły wesoło. O czymże on śnił — na miłość boską — cóż on słyszał? Czy zmysły postradał i myślał, że słyszy rzeczy nie dla luǳkich słyszalne uszu? Czy o tym mówił ów cichy, słodki głos?
A naraz nadeszła chwila — chwila niekrępowania się, gdy zapomniano panować nad sobą. Tupot był coraz szybszy — zbliżał się do drzwi ogrodu — młody, zdrowy oddech, wybuchy śmiechu niepowstrzymanego — drzwi w murze rozwarły się na oścież, pęki bluszczu zostały uniesione i całym pędem wybiegł chłopczyk, a nie wiǳąc przybysza, wpadł prosto w jego ramiona.
Pan CravenCravenCraven ręce w sam raz rozpostarł, by go uchronić od upadku, który by miał miejsce z powodu nieprzewiǳianej przeszkody, gdy zaś przyjrzał mu się zdumiony, począł ustami oddech chwytać z wielkiego wzruszenia.
Był to chłopczyk wysoki i barǳo ładny. Tryskało z niego życie, a bieg szybki twarz mu rumieńcem okrasiłokrasićokrasił. Odrzucił z czoła gęste włosy i podniósł ku panu CravenCravenCraven parę wielkich, szarych oczu — oczu pełnych chłopięcego śmiechu i wesela, oczu ocienionych długą czarną rzęsą jak fręǳlą. Oczy te wzruszyły tak barǳo pana Cravena.
— Kto to?… Co?… Kto?… — jąkał.
ColinColinColin inaczej sobie wszystko wyobrażał — nie tak sobie spotkanie układał. A jednak to, że tak wpadł na ojca wśród gonitwy, dobiegając pierwszy do mety, było może nawet lepiej. Wyprostował się, robiąc się jak mógł najwyższy. MaryMaryMary, która się z nim goniła, wypadła równocześnie przez drzwi i pewna była, że przedtem się taił, a teraz dopiero wyprostował w całej swej wysokości.
— Tatusiu — powieǳiał — jestem Colin. Pewnie nie wierzysz, tatusiu. Ja sam ledwo uwierzyć mogę. Jestem Colin.
Tak samo jak pani MedlockMedlockMedlock, nie mógł pojąć, co znaczą słowa ojca:
„W ogroǳie, w ogroǳie!”.
— Tak, tak — trzepał Colin. — Ogród to zǳiałał i Mary, i DickDickDick, i stworzonka, i czary. Nikt o tym nie wie. Trzymaliśmy to w tajemnicy, żeby tobie, tatusiu, najpierw powieǳieć. Zdrów jestem, mogę MaryMaryMary prześcignąć. Będę atletąatletaatletą.
Mówił to wszystko jak chłopiec normalny i zdrowy — twarz mu pałałapałaćpałała, słowa padały jak grad — a dusza pana Cravena drżała ze szczęścia.
Colin rękę wyciągnął i na ramieniu ojca położył.
— Czy się tatuś nie cieszy? — kończył. — Czy tatuś nie kontentkontentkontent? Będę teraz żył zawsze, zawsze, zawsze!
Pan Craven ręce oparł na ramieniu chłopca i milczał. Przez chwilę nie mógł się odezwać.
— Zaprowadź mnie do ogrodu, ǳiecko — wyrzekł na koniec. — I opowieǳ mi wszystko od początku.
Ogród Źródło: Frances Hodson Burnett , Tajemniczy ogród, Gliwice 2015, s. 109–110.

Ćwiczenie 5

Po przeczytaniu fragment upowieści „Tajemniczy ogród” i zaznacz postacie, które biorą udział w scenie spotkania ojca z synem w ogrodzie.

RFKTERWzVFM64

Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Ćwiczenie 6

Na podstawie fragmentu „Tajemniczego ogrodu” ułóż wydarzenia w kolejności chronologicznej.

Rke229AbWRz6j

Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Ćwiczenie 7

Co czuł Colin podczas spotkania z ojcem? Zaznacz właściwe uczucia.

RdBgZWsTlECp4

Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Ćwiczenie 8

Przeczytaj fragment powieści, opisujący spotkanie ojca z synem w ogrodzie. Wciel się w rolę scenografa filmowego i zaplanuj oprawę plastyczną sceny. Opisz, miejsce, ubiór postaci i rekwizyty.

R16Xt3yP0wNOX

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Zapoznaj się z programem komputerowym do pisania scenariuszy filmowych, uważnie przeczytaj instrukcję.

RV4IZ8mNAqbsU1

Program do pisania scenariuszy filmowych
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Polecenie 1

Pracę nad scenariuszem zacznij od stworzenia postaci w programie komputerowym. Zastanów się, kto będzie brał udział w scenach. Po kliknięciu na przycisk: POSTAĆ, pojawi się plus i informacja: DODAJ NOWĄ POSTAĆ. Stwórz postać, opisz ją i dołącz grafikę.

RaBT5T0A8UIrp

Polecenie 1

Opisz postacie, które będą brały udział w wydarzeniach twojego scenariusza.

R1U3UJTpwl8cy

Polecenie 2

Stwórz scenorys wybranej sceny. Kliknij przycisk SCENORYS, potem DODAJ UJĘCIE i rozrysuj poszczególne ujęcia. Ich ilość powinna odpowiadać liczbie najważniejszych scen w filmie. Nadaj ujęciom tytuły oraz dodaj notatki, możesz tu umieścić opis akcji, informacje o efektach dźwiękowych, muzyce. Warto dodawać strzałki zaznaczające kierunek poruszania się postaci, a także relacje między nimi. Szkicując, nie przejmuj się brakiem talentu – rysunki mogą być schematyczne i uproszczone.

R19WRIBrfKDgU

Polecenie 2

Na podstawie fragmentu „Tajemniczego ogrodu” zaplanuj jedną scenę, opisz ją, zaplanuj ujęcia i plany filmowe.

RUSsPQ7SskOkl

Polecenie 3

Stwórz własny scenariusz wybranej sceny „Tajemniczego ogrodu”.

RsVDZ7a3k55eB

Słownik

okrasić

upiększyć, ozdobić; dawniej: pomalować na czerwono

atleta

dawniej: zawodnik uprawiający siłowe dyscypliny sportu

pałać

dawniej: być rozpalonym

kontent

dawniej: zadowolony, usatysfakcjonowany

Notatki ucznia

RFFBx93Pox20E

Bibliografia

Burnett F. H., (2015), Tajemniczy ogród, Gliwice: Helion.

Hunter L., (2013), Kurs pisania scenariuszy, Myślenice: Wydawnictwo Filmowe.

Russin R., (2005), Jak napisać scenariusz filmowy, Warszawa: Wojciech Marzec.