Jak oswoić stres?
Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, język polski
Temat: Jak oswoić stres?
Treści kształcenia:
Uczeń:
Omawia konstruktywne sposoby radzenia sobie z negatywnymi emocjami – wychowanie fizyczne (7.4),
Omawia sposoby redukowania nadmiernego stresu i radzenia sobie z nim w sposób konstruktywny – wychowanie fizyczne (7.5),
Omawia znaczenie dla zdrowia dobrych relacji z innymi ludźmi, w tym z rodzicami oraz rówieśnikami tej samej i odmiennej płci – wychowanie fizyczne (7.6),
Wyjaśnia, w jaki sposób może dawać i otrzymywać różnego rodzaju wsparcie społeczne – wychowanie fizyczne (7.7),
Odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie – język polski (I.1.1),
Operuje słownictwem określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka; społeczeństwo i kultura; region i Polska) – język polski (III.2.11),
Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi – język polski (III.1.5),
Współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich – wiedza o społeczeństwie (III),
Stosuje podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji – wiedza o społeczeństwie (1.2).
Cele operacyjne:
Uczeń:
Wie, czym jest stres,
Zna przyczyny i skutki stresu,
Rozpoznaje objawy stresu,
Zna różne sposoby radzenia sobie ze stresem,
Rozwija swoją wiedzę na temat redukowania nadmiernego stresu,
Niweluje skutki nadmiernego stresu,
Ma świadomość wagi poszerzania swojej wiedzy na temat konstruktywnego radzenia sobie ze stresem,
Wie, jak dawać i otrzymywać wsparcie w sytuacjach stresowych,
Ma świadomość ogromnego znaczenia dobrych relacji z innymi ludźmi, w tym z rodzicami i rówieśnikami,
Podejmuje dyskusję na temat sytuacji wywołujących stres,
Formułuje wnioski,
Współpracuje w grupie.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
Dostrzega i poddaje refleksji sytuacje wywołujące stres,
Rozpoznaje objawy stresu,
Radzi sobie w sytuacjach stresujących, przyjmując postawę aktywną,
Niweluje skutki nadmiernego stresu,
Daje i otrzymuje wsparcie w sytuacjach stresowych,
● Podejmuje dyskusję na tematy bliskie jego codzienności,
Formułuje wnioski,
Współpracuje w grupie.
Środki dydaktyczne:
Zasoby multimedialne: słuchowisko Ćwiczenie odczuwania ciężaru ciała, karty pracy (Twoje stresory oraz Skutki stresu),
Komputer z głośnikami/tablica interaktywna,
Słownik języka polskiego (kilka egzemplarzy – jeden dla każdej grupy),
Duży arkusz papieru, kolorowe karteczki, klej, zwykłe kartki.
Metody nauczania:
Podające: rozmowa, wyjaśnienie,
Problemowe: aktywizujące – burza mózgów, „dywanik pomysłów”,
Eksponujące: słuchowisko,
Praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe.
Formy pracy:
W grupach, zróżnicowana,
Z całą klasą, jednolita.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel wita się z uczniami, a następnie prosi ich o utworzenie czterech lub pięciu grup. Zespoły nie muszą być bardzo zróżnicowane pod względem indywidualnych uzdolnień uczniów; ważne jest jednak, aby po pierwsze nie odzwierciedlały grup koleżeńskich, funkcjonujących w klasie, a po drugie – żeby w każdej z nich znalazła się przynajmniej jedna osoba o zdolnościach lingwistycznych, która będzie pełnić funkcję sekretarza, i jedna osoba o zdolnościach przywódczych, która będzie umiała sprawnie zawiadywać działaniami zespołu. Pierwszym – inicjującym temat – zadaniem uczniów jest odszukanie w słowniku języka polskiego terminu „stres” i odczytanie go. Jeden z uczniów – na przykład odznaczający się nieśmiałością – zapisuje definicję na tablicy.
2. Nauczyciel rozdaje karty pracy Twoje stresory oraz Skutki stresu. Uczniowie pracują w wyznaczonych wcześniej grupach: wykorzystując metodę burzy mózgów, wypisują najpierw wszelkie możliwe propozycje stresorów (negatywnych bodźców wywołujących stres), a następnie próbują określić zaburzenia, które pojawiają się w wyniku znalezienia się w stresującej sytuacji. Lista pierwsza może zawierać następujące propozycje: sprawdziany, pośpiech, konflikty i kłótnie, pilne terminy, spóźniony autobus, brak zadania domowego, zgubienie legitymacji, zawieszanie się komputera, publiczny występ, udział w konkursie, zawody itp. Nazwy objawów potencjalnych zaburzeń, będących skutkiem stresu, to: bezsenność, koszmary nocne, napięcie psychiczne, odebranie mowy, wzrost ciśnienia krwi, szybkie bicie serca, objadanie się słodyczami, drżenie rąk, mętlik w głowie, suchość w ustach itp.
Ważne jest, aby nauczyciel przed wykonaniem ćwiczenia przypomniał o najważniejszych zasadach burzy mózgów (m.in. każdy może zgłosić dowolną liczbę pomysłów, ważna jest ich liczba, a nie jakość, propozycje nie mogą być komentowane), a zarazem poinstruował, jak dostosować tę metodę do pracy z kartami: uczniowie najpierw mają samodzielnie wypisać wszystkie pomysły, które im przychodzą do głowy, a następnie odczytać je po kolei na forum grupy. Następnie sekretarz zespołu – na osobnej kartce – dokona spisu wszystkich propozycji, pamiętając, by nie odnotowywać tych pomysłów, które się powtarzają.
Gdy takie listy są gotowe, każda z nich zostaje zaprezentowana na forum klasy przez liderów. Znów zostaje zastosowana ta sama procedura odsiania powtórzonych ujęć problemu, ale tym razem wszystkie pomysły zostają zapisane na tablicy. Sekretarze wszystkich grup wspólnie czuwają nad odpowiednim rozdzieleniem propozycji na te, które są typowe (powtarzały się najczęściej) i te, które wysuwane były wyjątkowo. Nauczyciel podsumowuje to ćwiczenie, stwierdzając, że pewne czynniki stresu podobnie wpływają na większość osób, ale jednocześnie – każdy człowiek może wymienić stresory, które są mniej lub bardziej charakterystyczne przede wszystkim dla niego.
3. Gra dydaktyczna „dywanik pomysłów”. Prowadzący zajęcia rozdaje kolorowe karteczki i prosi uczniów, aby zastanowili się, jakie metody walki ze stresem są według nich skuteczne. Odwołując się do własnych doświadczeń, uczniowie zapisują na karteczkach swoje propozycje w formie porad dla osób odczuwających stres. Wszystkie pomysły zostają przylepione na dużym arkuszu papieru.
Przykłady sposobów radzenia sobie ze stresem: słuchanie muzyki relaksacyjnej, wyjście do kina, spacer, rozmowa z przyjaciółmi, zabawa z psem, pływanie, sport, czytanie książek itp. Nauczyciel, omawiając ćwiczenie, zauważa, że metody niwelowania skutków stresu są jeszcze bardziej zindywidualizowane od stresorów. Dobrze jest jednak stale poszerzać swoją wiedzę na temat różnych możliwości rozładowywania napięcia, gdyż zawsze można trafić na sposób skuteczniejszy od dobrze nam już znanego; zwłaszcza że sprawdzone metody z czasem się dezaktualizują. Prowadzący zajęcia powinien zwrócić szczególną uwagę uczniów na to, jak ważne są dobre relacje z najbliższymi i przyjaciółmi – oni w sytuacjach stresu mogą dać ogromne wsparcie. Ponadto należy uświadomić uczniom, że w sytuacjach dla nich szczególnie trudnych mogą zwrócić się o pomoc do psychologa szkolnego.
4. Nauczyciel zapowiada odsłuchanie słuchowiska pt. Ćwiczenie odczuwania ciężaru ciała, które jest przykładem zastosowania techniki relaksacji, nazywanej treningiem autogennym Schultza. Informuje uczniów, że technika ta została opracowana przez Johannesa Schultza, który, tworząc jej założenia, korzystał z metod stosowanych w jodze oraz medytacji zen, rezygnując z ich mistyczno‑religijnego aspektu.
Przed odsłuchaniem nagrania prowadzący zajęcia zachęca uczniów do przyjęcia wygodnej pozycji i zamknięcia oczu. Zwraca uwagę, że po zakończeniu ćwiczenia należy najpierw policzyć po cichu do pięciu, a dopiero potem wrócić do rzeczywistości. (Chętni mogą po zajęciach otrzymać tekst ćwiczenia, by nagrać go swoim głosem i np. odsłuchiwać w domu).
Po odsłuchaniu nagrania nauczyciel prosi uczniów o podzielenie się swoimi odczuciami związanymi z ćwiczeniem:
Czy poczuliście się odprężeni i zrelaksowani?
Czy zapomnieliście na chwilę o swoich kłopotach?
Czy macie więcej energii, aby stawić czoła trudnościom?
5. Podsumowanie zajęć.
Nauczyciel poleca uczniom przypomnienie najważniejszych treści zajęć (pojęcie stresu i stresorów, rodzaje stresorów, skutki stresu, sposoby radzenia sobie ze stresem), a następnie proponuje, aby kolejno dokończyli zdania:
● Dzisiaj dowiedziałem się, że…
● Zaczynam się zastanawiać…
● Zdziwiłam się, że…
Uwagi:
Tekst słuchowiska do wydrukowania.
Ćwiczenie odczuwania ciężaru ciała
Siedzę wygodnie. Jest spokojnie, zupełnie spokojnie. Zamykam oczy. Oddycham powoli. Obserwuję swój oddech. Odczuwam spokój… Oddycham lekko i spokojnie… Rozluźniam mięśnie wokół oczu. Moje oczy są zwrócone do wewnątrz… rozluźniam nos, policzki i uszy. Odprężam mięśnie wokół ust. Moja dolna szczęka lekko opada, moja szyja trochę się wydłuża… Rozluźniam kark i barki… powoli… Rozluźniam mięśnie prawej ręki… Prawa ręka jest ciężka, bardzo ciężka… Nie mogę jej podnieść.
Oddycham lekko, spokojnie. Odczuwam spokój…
Rozluźniam mięśnie lewej ręki. Lewa ręka jest ciężka, bardzo ciężka… Nie mogę jej podnieść. Moje obie ręce: prawa i lewa, są bardzo ciężkie, dotykają podłogi…
Rozluźniam przód ciała. Moja klatka piersiowa i brzuch są ciężkie, bardzo ciężkie… Nie mogę ich podnieść. Ciężar z przodu ciała spływa na podłogę.
Rozluźniam tył ciała: mięśnie wzdłuż kręgosłupa i całe plecy, powoli… Tył ciała jest ciężki, bardzo ciężki… Nie mogę go podnieść.
Rozluźniam mięśnie prawej nogi. Prawa noga jest ciężka, bardzo ciężka. Nie mogę jej podnieść. Oddycham lekko, spokojnie. Odczuwam spokój.
Rozluźniam mięśnie lewej nogi. Lewa noga jest ciężka, bardzo ciężka… Nie mogę jej podnieść. Moje obie nogi: prawa i lewa, są bardzo ciężkie, przylegają do podłogi.
Oddycham lekko i spokojnie. Całe moje ciało jest rozluźnione. Czuję ciężar całego ciała. Odczuwam głęboki, wewnętrzny spokój. Całe moje ciało wypoczywa i powraca do harmonii.
Uczucie ciężkości ustępuje… Poruszam rękami i nogami… Całe ciało odzyskuje zdolność ruchu.