Jak powstają nowe wyrazy?
Jak powstają nowe wyrazy
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń:
zna pojęcie słowotwórstwa,
podaje definicję neologizmu,
wie, jakie są zasady pracy w grupie.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi:
wyjaśnić potrzebę i mechanizm powstawania nowych wyrazów,
rozpoznać różne rodzaje neologizmów,
tworzyć neologizmy,
wykonać wskazane ćwiczenia językowe,
współpracować w grupie.
2. Metoda i forma pracy
Heureza, praca w grupie, ćwiczenia, objaśnienie.
3. Środki dydaktyczne
Karta pracy zawierająca załączniki opracowane przez nauczyciela.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel podaje temat lekcji. Wyjaśnia jej cel. Potem dzieli klasę na kilkuosobowe zespoły. Uczniowie w grupach wymyślają projekty nowych wynalazków. Redagują krótki opis ich działania i zastosowania oraz nadają im nazwy. Następnie na forum klasy prezentują efekty swojej pracy. (załącznik 1)
b) Faza realizacyjna
Na polecenie nauczyciela uczniowie wyjaśniają, w jaki sposób utworzyli nowe wyrazy.
Prowadzący podaje definicję i objaśnia pojęcie neologizmu.
Nauczyciel rozdaje kserokopie z informacjami na temat rodzajów neologizmów oraz wyjaśnia poszczególne pojęcia (załącznik 2). Prosi kilku uczniów o powtórzenie najważniejszych informacji, by sprawdzić, czy uczniowie zrozumieli podawane wiadomości.
Uczniowie w grupach uzupełniają karty pracy, dopisując inne przykłady każdego rodzaju neologizmu. Następnie kolejno prezentują efekty swojej pracy.
Uczniowie ponownie nadają nowe nazwy wymyślonym przez siebie wynalazkom, podając kilka propozycji, tak, aby każda z nich odpowiadała innemu rodzajowi neologizmu. Następnie przedstawiają swoje propozycje na forum klasy.
c) Faza podsumowująca
Na zakończenie zajęć nauczyciel objaśnia pojęcie słowotwórstwo.
5. Bibliografia
Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie: przewodnik po metodach aktywizujących, Zakład Wydawniczy SFS, Kielce 2000.
Butler D., Kurkowska H., Radkiewicz H., Kultura języka polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971.
Taraszkiewicz M., Jak uczyć lepiej? czyli refleksyjny praktyk w działaniu, CODN, Warszawa 1999.
6. Załączniki
Karta pracy ucznia
załącznik 1.
Wyobraźcie sobie, że jesteście grupą wynalazców. Wasze zadanie polega na wymyśleniu nowego przedmiotu lub urządzenia, które ma ułatwić życie innym ludziom. Opiszcie swój wynalazek – do czego służy i jak działa. Nadajcie mu nazwę.
nazwa wynalazku | do czego służy | jak działa |
załącznik 2.
Neologizm - wyraz nowo utworzony, który służy do nazywania nowych przedmiotów, zjawisk, pojęć.
Rodzaje neologizmów
słowotwórcze | Utworzone są od istniejących już wyrazów, za pomocą odpowiednich formantów. | np. kontrabasista, ..................... ................................................... ................................................... |
znaczeniowe | To wyrazy od dawna istniejące w języku, którym nadano nowe znaczenie. | np. mysz (jako urządzenie komputerowe), ......................... .................................................. |
frazeologiczne | To nowe połączenia wyrazów. | np. pirat drogowy, .................... ................................................... ................................................... |
zapożyczenia | To wyrazy zaczerpnięte z obcych języków. | np. komputer, ........................... ................................................... ................................................... |
artystyczne | To wyrazy utworzone przez poetę lub pisarza, służące celom artystycznym. | Zbój obłoczny, co z światem jest - wspak i na noże! |
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak