Jak powstaje złość i jak sobie z nią radzić?
Jak powstaje złość i jak sobie z nią radzić?
Cele lekcji
Dziecko:
rozmawia o sytuacjach trudnych
przestrzega zasad współdziałania w grupie
nazywa i przedstawia uczucia swoje i kolegów, używając słownych, plastycznych i ruchowych środków wyrazu
przestrzega zasad kulturalnego prowadzenia rozmowy i zabawy
wykorzystuje różne formy aktywności ruchowej w celu rozładowania napięć
rozumie wartość umiejętności panowania nad sobą
rozpoznaje i wybiera pozytywne sposoby postępowania
Metoda i forma pracy
Metody pracy: zabawa, drama, rozmowa
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna, zespołowa
3. Środki dydaktyczne
Kartki papieru, ołówki, kredki.
4. Przebieg lekcji
Powitanie
Dzieci siedzą w kręgu. Nauczyciel wita dzieci: Witam wszystkie dzieci, które się nie wyspały..., mają siostrę,.... mają brata,.... mają jasne włosy,...., wstały prawą nogą,.... wstały lewą nogą itp. Dzieci, które czują się powitane machają rączką.
Uwaga!
Należy zwrócić uwagę, by wszystkie dzieci poczuły się powitane.
„Podróż do krainy wściekłości”
Nauczyciel opowiada historyjkę, w trakcie której dzieci wykonują określone ruchy, wymyślają do niej też nowe ruchy.
Udajemy się dzisiaj w daleką podróż do tajemniczego kraju. Jedziemy długo, bardzo długo pociągiem – dzieci ustawiają się w szeregu, chwytają się nawzajem za biodra i biegają po klasie, wydając przy tym odgłosy pociągu.
Pociąg zatrzymuje się. Dotarliśmy do krainy radości. Ludzie, którzy tutaj mieszkają, są zawsze radośni i uśmiechnięci. Cieszą się już od samego rana, od momentu wstania z łóżka. Przeciągają się z zadowoleniem, witają się z nami z uśmiechem, podskakują do góry z radości, obejmują nas i tańczą z nami, dwójkami, trójkami, w wiele osób, w dużym kole, żadne z dzieci nie jest samo... Niestety musimy jechać dalej. Lokomotywa już sapie. Wsiadamy do pociągu i jedziemy, jedziemy... Nagle robi się ciemno. Pociąg zatrzymuje się. Dotarliśmy do krainy wściekłości. Tutaj mieszkają ludzie, którzy czują się obrażeni i niesprawiedliwie potraktowani. Są źli i zdenerwowani, tupią nogami, rzucają się na ziemię, potrząsają głowami, ściskają dłonie w pięści, krzyczą: Nienawidzę cię... Wreszcie nasza lokomotywa sapie i wzywa nas do pociągu. Zatrzymujemy się, nabieramy głęboko powietrza do płuc... i uspokajamy się. Wsiadamy do naszego pociągu i jedziemy dalej... Pociąg zatrzymuje się: dotarliśmy do końcowej stacji. Jesteśmy w krainie spokoju, wszyscy ludzie uśmiechają się łagodnie, poruszają się spokojnie i ostrożnie, delikatnie głaskają się nawzajem, prowadzą się za ręce albo siedzą spokojnie obok siebie...
Rozmowa z dziećmi o uczuciach towarzyszących im w czasie podróży. Jak czują się po jej zakończeniu? W której krainie czuły się źle?
Uzmysłowienie dzieciom konieczności krótkiego pobytu w krainie wściekłości i zastanowienia się nad własną złością.
„Szukanie złości w samym sobie”.
Na narysowanej sylwetce człowieka dziecko kredką zaznacza, gdzie mieści się jego agresja.
Dzieci omawiają rysunki – zastanawiają się nad swoją złością, nazywają ją słowami.
Nauczyciel tłumaczy dzieciom, że nie mają w sobie jedynie złości, że są dobrymi dziećmi, posiadają wiele pozytywnych cech.
Każde dziecko zastanawia się, co jest w nim dobrego i spisuje to na odwrotnej stronie kartki. Kartki z widoczną stroną, na której są wypisane pozytywne cechy, umieszczamy w wybranym kąciku klasy.
Drama w wykonaniu par lub trójek: „Odegraj scenkę przedstawiającą złość, agresję”. Po każdej scence następuje analiza zachowań dzieci.
„Wymówki”
Uwaga!
Dzieci, które zachowują się agresywnie wobec innych, często nie są w stanie przejąć odpowiedzialności za swoje postępowanie. Za pomocą tego ćwiczenia można ujawnić powszechnie stosowane wymówki.
Wszystkie dzieci siedzą w kręgu. Każde z nich ma ołówek i kartkę papieru, na której notuje początek zdania opisujący agresywne zachowanie, np.:
„Uderzyłem...”
„Rzuciłem kamieniem...”
„Oplułem...”
„Kopnęłam...”
„Powiedziałam do niego: Ty głupku”
Następnie każde dziecko zagina kartkę tak, aby nie było widać jego pisma i podaje ją dalej zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Kolejne dziecko kończy to zdanie, zaczynając od „ponieważ...” i podając typowe usprawiedliwienie wybuchów złości, np.:
„... ponieważ zabrała mi piórnik”,
„... ponieważ to było moje krzesło”.
To samo dziecko pisze kolejny „agresywny” początek zdania, zagina kartkę i przekazuje ją dalej. Kiedy na każdej kartce zabraknie już miejsca, dzieci rozwijają je i czytają na głos.
W trakcie rozmowy, na zakończenie, nauczyciel podkreśla to, jak często – również w rzeczywistości – powtarzają się określone, agresywne sposoby zachowania i występują ich domniemane przyczyny. Ponadto wskazuje, że często chodzi w takich przypadkach raczej o złe przyzwyczajenia niż o uzasadnione i usprawiedliwione wybuchy złości, a także o wymówki, a nie o prawdziwe powody.
„To mnie złości”
Dzieci siedzą w kole, każde ma kartkę papieru i kredki, rysuje na niej sytuacje, które powodują, że staje się agresywne. Kiedy wszyscy skończą, nauczyciel kładzie na stoliku obrazki czystą stroną do góry i dokładnie miesza.
Następnie wybrane dziecko losuje poszczególne rysunki, a grupa próbuje odgadnąć, kto się w takiej sytuacji denerwuje.
Uwaga!
Przy tym ćwiczeniu konieczne jest zaufanie w grupie, aby móc otwarcie ze sobą rozmawiać. Celem tego ćwiczenia jest nauczyć się lepiej rozumieć siebie samego i wydarzenia, które wywołują u poszczególnych dzieci agresywne zachowanie, a o których pozostali nic nie wiedzą i nawet niczego nie podejrzewają. Pozwoli to na unikanie określonych sytuacji w przyszłości.
„Start rakiety” – przezwyciężanie napięć
Dzieci:
bębnią palcami po blacie stołu, najpierw cicho i powoli, a potem szybciej i głośniej,
uderzają płaskimi dłońmi o stół z natężającą się głośnością i we wzrastającym tempie,
tupią nogami, także tutaj zaczynając cicho i powoli, a potem coraz głośniej i szybciej,
cicho naśladują brzęczenie owadów, przechodzące aż do głośnego.
Hałas i szybkość wykonywanych ruchów stopniowo wzrastają, dzieci wstają gwałtownie ze swoich miejsc, wyrzucają z głośnym wrzaskiem ramiona do góry – rakieta wystartowała.
Dzieci powoli siadają na swoich miejscach. Ich ruchy uspokajają się. Hałas przebrzmiewa, słychać już tylko cichutkie brzęczenie owadów, które stopniowo zanika, aż wszystko cichnie – rakieta znikła za chmurami.
„Kiedy dwóch się kłóci”
Nauczyciel dzieli zespół na trzyosobowe grupy. Dwoje dzieci zaczyna kłótnię na dowolny temat. Drugie dziecko musi się wciąż sprzeciwiać – nawet, jeżeli nie zgadza się to z jego stanowiskiem. Trzecia osoba próbuje załagodzić kłótnię, przedstawiając dodatkowe argumenty, co przy takich regułach gry nie może się udać – skłóconym uczestnikom sporu nie wolno zmienić wyznaczonej im roli.
Po około pięciu minutach następuje zmiana, tak aby każde dziecko mogło odegrać po kolei wszystkie role.
Na koniec nauczyciel przeprowadza rozmowę na temat nabytych doświadczeń. Wspólne zastanawianie się nad tym, jakie warunki muszą być spełnione, aby rzeczywiście można było załagodzić jakąś kłótnię.
Nawiązanie do punktu 6. zajęć – odegranie scenek tak, by poradzić sobie w danej sytuacji bez złości.
„Tam, gdzie kończy się złość”
Podczas wspólnej rozmowy dzieci opisują takie miejsce, w którym przestają się złościć, nie muszą być agresywne, gdzie się bardzo dobrze czują, mogą być spokojne, zadowolone i całkowicie odprężone. Wyobrażają sobie, jak i co wtedy czują: na skórze, na języku i na zębach, w rękach i stopach, w ramionach i nogach. Wyobrażają sobie, co słyszą i widzą, co smakują i wąchają, wszystko tak, jakby były w tym wspaniałym miejscu.
Następnie zamykają oczy, próbują się odprężyć i każdy oczyma wyobraźni ogląda swój cichy kącik bez złości. Potem nauczyciel rozmawia o tym z każdym dzieckiem.
Ewaluacja – „Kosz i walizeczka”: Jakie uczucia dzisiaj omawiane wyrzucisz do kosza, a jakie zabierzesz do walizeczki?
5. Bibliografia
Portaman, Gry i zabawy przeciwko agresji, Jedność, Kielce 1999.
6. Załączniki
brak
7. Czas trwania lekcji
2 x 45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Scenariusz zajęć profilaktyczno‑wychowawczych dla klasy III.