Jak radzić sobie z przemocą

Wprowadzenie

Przemoc towarzyszy człowiekowi od momentu jego pojawienia się na Ziemi. Agresywność i wynikające z niej postawy oraz zachowania są wpisane w zachowanie naszego gatunku. Należy jednak nazwać ułomnością fakt, że człowiek stosuje przemoc pomimo swoich zdolności do opanowywania emocji, a także tworzenia norm prawnych, obyczajowych i moralnych zakazujących jej stosowania.

Czym jest przemoc?

Przemocą nazywamy działanie o charakterze intencjonalnym bądź zaniechanie jednej osoby wobec drugiej, które, wykorzystując przewagę sił, narusza prawa i dobra osobiste jednostki, powodując jej cierpienia i szkody.

Aby zaistniała przemoc muszą zostać spełnione cztery warunki:

1. mamy do czynienia z działaniem intencjonalnym lub zaniechaniem działania (osoba stosująca przemoc uważa, że wie co jest dobre dla drugiej osoby lub daje sobie prawo do decydowania w jej imieniu, jest przy tym przekonana, że druga osoba powinna mu się podporządkować i zaspokoić jego życzenia,

2. jedna osoba ma zdecydowaną przewagę nad drugą (jest silniejsza fizycznie, psychicznie, materialnie, zawodowo, społecznie) i wykorzystuje tę przewagę oddziałując na osobę słabszą, po to, by zmusić ją do podporządkowania się,

3. działanie lub zaniechanie jednej osoby narusza prawa i dobra osobiste drugiej, osoba stosująca przemoc daje sobie prawo, by drugą uderzyć, obrazić, skrytykować, zabrać coś, nie dać, nie licząc się z jej prawami, potrzebami, życzeniami, protestami, uczuciami,

4. osoba, wobec której jest stosowana przemoc, doznaje cierpień i szkód fizycznych oraz psychicznych.

Osoba stosująca przemoc jest nazywana sprawcą, a osoba jej doznająca - ofiarą.

RVR7g341bVvQ0

Zdjęcie przedstawia widoczną po lewej stronie zaciśniętą męską pięść. Po prawej stronie fotografii, w tle, widać pochyloną postać ubraną w kraciastą koszulę z założonymi rękami na plecy.

Sprawca działa z intencją wobec ofiary, która jest od niego słabsza, narusza jej prawa i dobra osobiste, powodując cierpienia i szkody. Sprawcy przemocy mają najczęściej - we własnych deklaracjach - dobre intencje. Są przekonani, że nie mieli wyjścia i byli zmuszeni użyć przemocy. Często oskarżają ofiarę o odpowiedzialność za przemoc, którą stosują. Z kolei ofiara wierzy sprawcy i myśli, że tak właśnie jest.

Formy przemocy

Wyróżniamy kilka form przemocy:

• przemoc fizycznąprzemoc fizycznaprzemoc fizyczną – polegającą na różnym typie agresywnych zachowań o różnym stopniu nasilenia, np. wymierzaniu policzków, biciu, kopaniu itp.,

• przemoc seksualną - zmuszanie do określonych zachowań i kontaktów seksualnych, np. gwałt, zmuszanie do oglądania filmów, zdjęć pornograficznych itp.,

• przemoc psychicznąprzemoc psychicznaprzemoc psychiczną – słowne lub niewerbalne groźby użycia przemocy wobec osoby lub tego, co do niej należy, ten rodzaj przemocy przejawia się m.in. w zastraszaniu, poniżaniu, ubliżaniu, szantażowaniu itp.,

• przemoc ekonomiczną/materialną – odmawianie lub ograniczanie dostępu do wspólnych środków finansowych lub odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwiania bądź ograniczanie podjęcia pracy zarobkowej ale również niszczenie przedmiotów itp.,

• zaniedbanie – nazywane też ukrytą formą przemocy, polega ono na niezaspokajaniu podstawowych potrzeb biologicznych i psychicznych dzieci, może ono się zacząć już w okresie życia płodowego, kiedy matka prowadzi niehigieniczny tryb życia, skrajnym przypadkiem zaniedbania jest porzucenie dziecka z narażeniem go na utratę zdrowia, a nawet życia.

Obok form przemocy wyróżnia się także dwa rodzaje przemocy. Należą do nich:

• przemoc gorąca – charakteryzuje się wysokim poziomem agresji słownej i fizycznej, jest związana z odreagowywaniem emocji na innych osobach,

RoveBp62iDBvM

Zdjęcie przedstawia kobietę siedzącą w fortelu, ma długie włosy i zamknięte oczy. Prawa dłoń podpiera policzek. Jest ubrana w białą bluzkę. Na twarzy, szyi, dekolcie, ręce ma siniaki.

• przemoc chłodna – jest pozbawiona gwałtownych wybuchów, emocji, przypomina realizację z góry zaplanowanego scenariusza, jest stosowana w imię fałszywie pojmowanych „wyższych celów” np. konsekwentnego wychowywania dziecka.

Przemoc w rodzinie

Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie przemoc w rodzinie to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób najbliższych, a także innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.

Jak reagować?

W sytuacji, gdy stajemy się świadkami przemocy lub jej ofiarami w pierwszej kolejności należy poszukać wsparcia u osoby bliskiej. Może to być członek rodziny, bliski kolega lub przyjaciel. Jeśli nie jest to możliwe, powinno się skorzystać z pomocy organizacji pozarządowej, powołanej do istnienia właśnie w celu pomagania ofiarom przemocy.

Taka rozmowa pomoże ocenić sytuację, do której doszło i zastanowić się nad dalszymi krokami, jakie będziemy chcieli podjąć. A mogą one być następujące:

1. Powiadom służby! W przypadku pojawienia się przemocy należy skontaktować się z Policją (997 lub 112) lub prokuraturą. Przemoc jest działaniem zabronionym przez prawo i jest ścigane przepisami Kodeksu Karnego.

Jeśli przemoc doprowadziła do pojawienia się obrażeń ciała, powiadom Pogotowie ratunkowe (999 lub 112)!

Takie działanie z jednej strony pozwoli ocenić stopień zagrożenia dla zdrowia i życia, zaś z drugiej umożliwi zachowanie dowodu działań agresywnych spowodowanych przez sprawcę przemocy w formie bezpłatnego zaświadczenia lekarskiego o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy.

2. Skorzystaj z pomocy oferowanej w ramach “Niebieskiej Linii” (801‑12‑00‑02).

Rozmowa za pośrednictwem Ogólnopolskiego Telefonu dla Ofiar Przemocy w Rodzinie pozwoli uzyskać poradę prawną, wsparcie psychologiczne bądź wskazówki na temat miejsc pomocy w okolicach miejsca zamieszkania.

W walce z przemocą…

Policja

Jedną z głównych instytucji zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy jest policja. Nazywamy tak umundurowaną i uzbrojoną formację przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi i mienia oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego.

R19S6iCkemi1n

Zdjęcie przedstawia mężczyznę i kobietę ubranych w granatowe mundury. Na głowach mają furażerki. Na lewym ramieniu widać napis "POLICJA". Do pasa przypięty jest pistolet w kaburze oraz pałka.

Szczególną rolę sprawuje policja w sytuacji zaistnienia przemocy w rodzinie. Ustawa o Policji nadaje tej służbie duże uprawnienia już na etapie identyfikacji problemu. Obok prawa do zatrzymania sprawców przemocy w rodzinie stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego (takie uprawnienie opisane jest w art. 15a ustawy o Policji), policjant ma prawo wydać nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia (mówi o tym art. 15aa ust. 1). Celem takiego uprawnienia jest umożliwienie szybkiego odizolowania osoby stosującej przemoc w rodzinie od osoby dotkniętej przemocą w sytuacjach, gdy stwarza ona zagrożenie dla życia lub zdrowia domowników.

Dzielnicowy

Rola dzielnicowych jest bardzo istotna w zakresie przeciwdziałania przemocy, gdyż to właśnie dzielnicowy powinien być przedstawicielem służb ścigania, który ma najlepszy kontakt z osobami mieszkającymi w jego rejonie i w związku z tym powinien najwcześniej dowiadywać się o wszelkich pojawiających się tam problemach. Do zadań dzielnicowego należą w szczególności:

1. prowadzenie rozpoznania przydzielonego mu rejonu służbowego pod względem osobowym, terenowym, zjawisk i zdarzeń mających wpływ na stan porządku i bezpieczeństwa publicznego,

2. realizowanie zadań z zakresu profilaktyki społecznej,

3. realizowanie zadań z zakresu ścigania sprawców przestępstw i wykroczeń,

4. kontrolowanie przestrzegania prawa powszechnie obowiązującego oraz przepisów prawa miejscowego.

Niebieska Karta

Policja jako pierwsza wprowadziła procedurę „Niebieskiej Karty”, która ma zastosowanie w przypadku stwierdzenia zachowań przemocowych w rodzinie.

Służy ona udokumentowaniu faktów związanych z przemocą w rodzinie. Opisuje się w niej dokładny przebieg zajścia. Następnie dokument trafia na odpowiedni posterunek. Po założeniu takiej karty dzielnicowy ma obowiązek skontaktować się z daną rodziną w ciągu siedmiu dni.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 roku w sprawie procedury „Niebieskie Karty” nakłada obowiązek stosowania jej przez:

• pracowników socjalnych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej,

• funkcjonariuszy Policji,

• przedstawicieli ochrony zdrowia,

• przedstawicieli oświaty,

• członków zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej (utworzonej w ramach zespołu).

Ośrodek Pomocy Społecznej

Działalność ośrodków pomocy społecznej reguluje ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, a zgodnie z art. 7 tej ustawy pomocy udziela się również osobom i rodzinom z powodu zaistnienia przemocy w rodzinie.

Świadczeniami z pomocy społecznej mogą być zasiłki, pomoc na usamodzielnienie się lub kontynuowanie nauki, pomoc rzeczowa, poradnictwo specjalistyczne, interwencja kryzysowa, schronienie, mieszkanie chronione i inne.

Pracownicy pomocy społecznej są bardzo często pierwszymi osobami spoza rodziny, które dowiadują się o problemie przemocowym. Mogą oni także przeprowadzać wywiady środowiskowe w przypadku powzięcia podejrzenia istnienia przemocy w danej rodzinie.

Ośrodki pomocy społecznej w ramach swojej działalności realizują programy adresowane zarówno do kobiet jak i do mężczyzn stosujących przemoc. Osoby uczestniczące w zajęciach indywidualnych i grupowych, mają możliwość korzystania z porad psychologa i porad prawnych. Celem takich programów jest redukcja zachowań agresywnych u osób które dopuszczają się przemocy, kształtowanie postawy partnerstwa i szacunku wobec innych osób oraz odpowiedzialności za popełnione czyny przemocowe.

Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

Jest to jednostka działająca przy Urzędach Gminy powołana na podstawie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 roku.

W przypadkach, w których przemoc jest wynikiem nadużywania alkoholu można zgłosić problem do Komisji. Informację może przekazać, zarówno osoba, która jest bezpośrednio narażona na niewłaściwe zachowania osoby nadużywającej alkoholu, jak i sąsiad, przyjaciel czy nawet pracownik socjalny.

Do Komisji składa się podanie z opisem sytuacji. Następnie Komisja zaprasza na rozmowę wskazaną osobę w celu ustalenia czy problem alkoholu faktycznie istnieje. Komisja może motywować osobę uzależnioną lub nadużywającą alkoholu do podjęcia leczenia lub skierować wniosek do sądu w celu sądowego zobowiązania takiej osoby do leczenia.

Przedstawiciele ochrony zdrowia

Lekarz, który przyjmuje w swoim gabinecie osobę z wyraźnymi śladami pobicia czy nawet znęcania się nie powinien pozostawiać takiej osoby bez właściwego wsparcia.

Lekarza obowiązuje tajemnica lekarska, czyli obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem. Jednak w szczególnych sytuacjach, gdzie zachowanie w tajemnicy informacji może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta, lekarz jest zwolniony z tego obowiązku. Oznacza to, że nie jest niezgodne z ustawą przekazanie Policji czy innym organom ścigania informacji o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę pacjenta, również jeśli jest on/ona ofiarą przemocy w rodzinie.

Organizacje pozarządowe

W wielu sytuacjach osobom pokrzywdzonym przez przemoc w rodzinie wydaje się, że otrzymanie pomocy od instytucji państwowych nie jest możliwe.

W takich sytuacjach można skorzystać z pomocy organizacji pozarządowych, szczególnie tych, które specjalizują się w rozwiązywaniu problemów przemocowych. Organizacje te udzielają:

• porad prawnych,

• konsultacji psychologicznych,

• pomagają w aktywizacji zawodowej,

• oferują schronienie w przypadkach szczególnie drastycznych, gdy ofiara jest zmuszona do ucieczki z domu.

Do tego rodzaju organizacji należą m.in.:

• Centrum Praw Kobiet,

• Ogólnopolskie pogotowie dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia”,

• Feminoteka,

• Komitet Praw Dziecka.

Organizacje pozarządowe podejmują także działania na rzecz osób stosujących przemoc. Organizują zajęciach indywidualnych i grupowych, a także stwarzają możliwość korzystania z porad psychologa i porad prawnych.

Słowniczek pojęć

Bibliografia

https://pomocofiarom.ms.gov.pl/pl/przeciwdzialanie-przemocy-w-rodzinie-w-polsce/przemoc-w-rodzinie–definicja-rodzaje-formy/#_ftn1

https://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/89196/PDF/Wroclawskie_Studia_Erazmianskie_2017_tom_11.pdf#page=14

http://www.niebieskalinia.info/index.php/przemoc-w-rodzinie/6-co-to-jest-przemoc

https://www.pfs.pl/pl/przemoc