R1CuIte6Qx3EI
Ilustracja prezentuje pięć rąk i dłoni ustawionych w rzędzie, które są zaciśnięte w pięści, na białym tle.

Jak rozwiązywać konflikty w grupie?

Konflikt to odwieczny towarzysz człowieka. Ma właściwości niszczące, negatywnie wpływa na niego i jego relacje z innymi, ale może też mieć wpływ pozytywny, oczyszczający. Wszystko zależy od nastawienia człowieka do konfliktu, którego częścią się staje.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Nauczysz się
  • Definiować pojęcie konfliktu.

  • Charakteryzować różne rodzaje konfliktów.

  • Identyfikować rodzaje konfliktów na podstawie opisów.

  • Rozróżniać informacje na temat destruktywnego i konstruktywnego wpływu konfliktów.

  • Przedstawiać etapy konfliktu.

  • Tworzyć przykładowe rozwiązania dla sytuacji konfliktowych.

  • Uzasadniać przyczyny, które sprawiają, że popadamy w konflikty.

Wprowadzenie

KonfliktkonfliktKonflikt jest naturalnym zjawiskiem wpisanym w nasze życie. Ludzie różnią się między sobą, a każdy z nas jest niepowtarzalną jednostką. Inaczej wyglądamy, różnią się nasze poglądy, potrzeby i oczekiwania. Odmienność ta może być i jest źródłem potencjalnych konfliktów.

Czym jest konflikt?

Konflikt to naturalny element relacji zachodzących między ludźmi. Samo słowo pochodzi z języka łacińskiego i oznacza “zderzenie”. Termin „konflikt” możemy rozumieć dwojako:

  • jako zmagania przeciwnych sobie stron, postrzegających swoje cele jako sprzeczne,

  • jako skutek występujących różnic, którym należy zaradzić.

Warto zauważyć, że choć konflikt kojarzy się z agresją, przemocą, silnymi i trudnymi do opanowania emocjami, to równocześnie jest źródłem energii, bodźcem do konstruktywnych i pozytywnych zmian. Daje bowiem nowe spojrzenie na problem, ujawnia słabe punkty sytuacji, w której się znaleźliśmy lub relacji, w których jesteśmy, wskazując jednocześnie ważne sprawy do załatwienia.

RUc5st4USv5Bn1
Tabela przedstawia warunki, które muszą zaistnieć, aby powstał konflikt. Źródło: Definicje konfliktu, dostępny w internecie: https://www.am.szczecin.pl/themes/user/site/am/assets/img/pages/Skrypt_Zarzadzanie_konfliktem.pdf.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
R10StLUiR1okG
Ćwiczenie 1
Zaznacz informacje odnoszące się do konfliktu. Możliwe odpowiedzi: 1. jest naturalny, 2. wiąże się z silnymi emocjami, 3. jest źródłem energii, 4. wynika z podobieństw między ludźmi, 5. są to zmagania przeciwnych sobie stron
ĆWICZENIE: Wielokrotny wybór
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Rodzaje konfliktów

Konflikt ma wielorakie znaczenie i może też być rozpatrywany w bardzo wielu ujęciach:

  • konflikt wewnętrzny – związany z naszymi wewnętrznymi wątpliwościami, które utrudniają nam podejmowanie decyzji (np. wątpliwości moralne, etyczne, nadmiar obowiązków),

  • konflikt interpersonalny – zachodzi między dwoma lub wieloma osobami,

  • konflikt między jednostką a grupą – zachodzi często z powodu niezgody jednostki na przymus stosowany przez grupę,

  • konflikt grupowy – może być związany z hierarchią grup (kierownictwo – pracownicy), rozbieżnością celów poszczególnych grup.

Nie jest to jedyny sposób klasyfikacji konfliktów. Jednym z najbardziej znanych podziałów jest podział zaproponowany przez Christophera Moore'a [czyt: Kristofera Muura], który podzielił konflikty na pięć zasadniczych grup. Ilustruje je poniższe koło Moore'a.

RWsQ65mjFP6TE1
Źródła i przyczyny konfliktów, dostępny w internecie: https://www.am.szczecin.pl/themes/user/site/am/assets/img/pages/Skrypt_Zarzadzanie_konfliktem.pdf.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
  1. Konflikt relacji jest związany z emocjonalnym nastawieniem do drugiej osoby. Zazwyczaj nie ma on wyraźnego podłoża, a objawia się w „nielubieniu” kogoś. Ten typ konfliktu wynika wyłącznie z kierowania się stereotypami lub z niewłaściwej komunikacji.

  2. Konflikt danych jest efektem braku, ograniczenia lub rozbieżności informacji dostępnych dla stron konfliktu.

  3. Konflikt interesów – powstaje w sytuacji, gdy jedna strona chce uzyskać jak największą część zasobów (np. pieniędzy, rzeczy) kosztem drugiej strony. Konflikt ten powstaje także w sytuacji, gdy jedna strona dąży do decydowania w określonej sprawie, pomijając w procesie decyzyjnym stronę drugą.

  4. Konflikt strukturalny – jest efektem funkcjonowania określonej struktury organizacji i wynikających z tego wykonywanych zadań. Obejmuje m.in. hierarchię stanowisk i niezadowolenie z zajmowanej w niej pozycji, nieakceptowany podział zadań, niejasne kompetencje i uprawnienia osób w danej strukturze.

  5. Konflikt wartości – zależy od odmiennych systemów wartości, zasad etycznych, którymi kierują się strony konfliktu.

RBi4qSEtAlLgL
Ćwiczenie 2
Połącz rodzaj konfliktu z właściwym opisem. Konflikt wewnętrzny Możliwe odpowiedzi: 1. zachodzi między dwoma lub wieloma osobami, 2. związany z naszymi wewnętrznymi wątpliwościami, 3. zachodzi z powodu niezgody jednostki na przymus grupowy, 4. może być związany z hierarchią lub rozbieżnością celów grup Konflikt interpersonalny Możliwe odpowiedzi: 1. zachodzi między dwoma lub wieloma osobami, 2. związany z naszymi wewnętrznymi wątpliwościami, 3. zachodzi z powodu niezgody jednostki na przymus grupowy, 4. może być związany z hierarchią lub rozbieżnością celów grup Konflikt między jednostką a grupą Możliwe odpowiedzi: 1. zachodzi między dwoma lub wieloma osobami, 2. związany z naszymi wewnętrznymi wątpliwościami, 3. zachodzi z powodu niezgody jednostki na przymus grupowy, 4. może być związany z hierarchią lub rozbieżnością celów grup Konflikt grupowy Możliwe odpowiedzi: 1. zachodzi między dwoma lub wieloma osobami, 2. związany z naszymi wewnętrznymi wątpliwościami, 3. zachodzi z powodu niezgody jednostki na przymus grupowy, 4. może być związany z hierarchią lub rozbieżnością celów grup
ĆWICZENIE: Połącz w pary
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 3
Rv7hwNay8t1qT
(Uzupełnij).
Źródło: Opracowanie własne: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
RFx3Qf7wGexUM
Ćwiczenie 4
Łączenie par. Ustal, czy podane zdania są prawdziwie, czy fałszywe.. Konflikt relacji wynika z nastawienia do drugiej osoby.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Konflikt danych jest efektem przekazywania nadmiernej ilości informacji.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Konflikt interesów powstaje gdy jedna ze stron chce przejąć większą część dostępnych zasobów.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Konflikt strukturalny wynika z niezadowolenia z zadań przydzielanych lub niejasnych kompetencji w danej jednostce strukturalnej.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Konflikt wartości jest wynikiem odmiennego oszacowania wartości danego przedmiotu, pracy lub działania.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Wysłuchaj nagrania

RFfLmES5XA5Vc
Audiobook przedstawiający konflikt w obrębie jednej grupy, ale uwzględniający różne przyczyny wymienione w podstawie.
Audiobook przedstawiający konflikt w obrębie jednej grupy, ale uwzględniający różne przyczyny wymienione w podstawie.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 1
R1B5VBbX6Cn73
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 2
R1DIbfJTtQAgg
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 3
RIBD3T84WfJY8
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Destrukcyjna i konstruktywna rola konfliktu

Konflikt nie zawsze oznacza katastrofę. Często staje się okazją do wprowadzenia pozytywnych zmian. Jednak niewłaściwie „przeprowadzony” może mieć destrukcyjny wpływ na relacje między stronami oraz na ich otoczenie. Destrukcyjny wpływ to pojawienie się antagonizmów, wrogości, powstanie lęków, obaw i frustracji oraz nastawienia „przeciwko”. W takiej sytuacji rodzi się myślenie, że ktoś musi wygrać, a ktoś musi zostać pokonany. Takiemu podejściu towarzyszą zaburzenia w komunikacji, agresja, pogorszenie się, a nawet zerwanie relacji ze stroną konfliktu.

R117x3DOxO2Sy
Osoby, które nie potrafią poradzić sobie z sytuacją konfliktową tracą zdolność do porozumiewania się z drugą osobą, stają się samotne i zgorzkniałe.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Konstruktywny wpływ uczy z kolei wzajemnego szacunku, ukierunkowuje strony na poszukiwanie rozwiązań satysfakcjonujących obie strony i zaspokajających ich potrzeby. Takiemu podejściu towarzyszą motywacja do działania, poczucie wzajemnego zaufania czy poczucie sprawiedliwości.

R17LK1EqlgVLg
Zdolność do porozumienia się pomimo wejścia w konflikt świadczy o rozwiniętej dojrzałości emocjonalnej człowieka.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
RXkfwjC8RsMKv
Ćwiczenie 5
Pogrupuj informacje na temat destruktywnego i konstruktywnego wpływu konfliktu. DESTRUKTYWNY WPŁYW KONFLIKTU Możliwe odpowiedzi: 1. szacunek, 2. zerwanie relacji, 3. frustracja, 4. obawa, 5. wrogość, 6. poszukiwanie rozwiązania, 7. „ktoś musi wygrać”, 8. poczucie sprawiedliwości, 9. lęk, 10. satysfakcja, 11. motywacja KONSTRUKTYWNY WPŁYW KONFLIKTU Możliwe odpowiedzi: 1. szacunek, 2. zerwanie relacji, 3. frustracja, 4. obawa, 5. wrogość, 6. poszukiwanie rozwiązania, 7. „ktoś musi wygrać”, 8. poczucie sprawiedliwości, 9. lęk, 10. satysfakcja, 11. motywacja
ĆWICZENIE: Grupowanie elementów
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Proces konfliktu

I Etap
niezgodność

pojawienie się przyczyn konfliktu

II Etap
rozpoznanie i personalizacja

bycie w konflikcie jako strona

dostrzeżenie konfliktu (jako obserwator)

III Etap
strategia postępowania

przyjęcie określonej strategii postępowania (rywalizacja, unikanie, uległość, kompromis, współpraca)

IV Etap
strategia postępowania

zachowania stron konfliktu, reakcje na te zachowania

V Etap
rozpoznanie i personalizacja

rozwiązanie konfliktu

nierozwiązanie konfliktu (trwa on dalej)

W sytuacji, gdy zaistnieje konflikt jego strony przyjmują różne strategie postępowania. Typy postępowania stron, które znajdują się najbliżej obu osi wykresu, prowadzą do powstawania kolejnych konfliktów.

Jak rozwiązywać konflikty w grupie?

Przyjęcie określonej strategii postępowania niesie za sobą specyficzne dla tej strategii konsekwencje:

  • konfrontacja (rywalizacja)konfrontacja (rywalizacja) to zmagania przeciwnych sobie stron, postrzegających swoje cele jako sprzeczne oraz skutek występujących różnic, którym należy zaradzić,

  • unikanieunikanieunikanie to postawa w konflikcie rozumiana jako „niezauważanie” konfliktu przez obie strony,

  • uległośćuległość (dostosowywanie się)uległość to postawa w konflikcie polegająca na poddaniu się drugiej stronie konfliktu i wyrażenia zgody na jej warunki dla „świętego spokoju”,

  • kompromiskompromiskompromis postawa postępowania w konflikcie polegająca na rozwiązaniu konfliktu przy rezygnacji przez każdą ze stron konfliktu z niektórych swoich oczekiwań,

  • współpracawspółpracawspółpraca to postawa w konflikcie polegająca na dążeniu do wypracowaniu rozwiązania, które będzie satysfakcjonujące dla obu stron konfliktu.

RxB02Di2SS9VK
Ćwiczenie 6
Uzupełnij luki w tabeli dotyczącej procesu konfliktu. Przenieś we właściwe miejsca informacje w ramkach. I Etap
niezgodność
1. dostrzeżenie konfliktu (jako obserwator), 2. przyjęcie określonej strategii postępowania (rywalizacja, unikanie, uległość, kompromis, współpraca), 3. rozwiązanie konfliktu, 4. pojawienie się przyczyn konfliktu, 5. bycie w konflikcie jako stronaII Etap
rozpoznanie i personalizacja
1. dostrzeżenie konfliktu (jako obserwator), 2. przyjęcie określonej strategii postępowania (rywalizacja, unikanie, uległość, kompromis, współpraca), 3. rozwiązanie konfliktu, 4. pojawienie się przyczyn konfliktu, 5. bycie w konflikcie jako strona1. dostrzeżenie konfliktu (jako obserwator), 2. przyjęcie określonej strategii postępowania (rywalizacja, unikanie, uległość, kompromis, współpraca), 3. rozwiązanie konfliktu, 4. pojawienie się przyczyn konfliktu, 5. bycie w konflikcie jako stronaIII Etap
strategia postępowania
1. dostrzeżenie konfliktu (jako obserwator), 2. przyjęcie określonej strategii postępowania (rywalizacja, unikanie, uległość, kompromis, współpraca), 3. rozwiązanie konfliktu, 4. pojawienie się przyczyn konfliktu, 5. bycie w konflikcie jako stronaIV Etap
strategia postępowania
zachowania stron konfliktu, reakcje na te zachowaniaV Etap
rozpoznanie i personalizacja
1. dostrzeżenie konfliktu (jako obserwator), 2. przyjęcie określonej strategii postępowania (rywalizacja, unikanie, uległość, kompromis, współpraca), 3. rozwiązanie konfliktu, 4. pojawienie się przyczyn konfliktu, 5. bycie w konflikcie jako stronanierozwiązanie konfliktu (trwa on dalej)
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1UgMQDoL34fP
Ćwiczenie 7
KONFRONTACJA Możliwe odpowiedzi: 1. dążenie do wypracowania rozwiązania, które będzie satysfakcjonujące dla obu stron, 2. metoda rozwiązania konfliktu polegająca na rezygnacji przez każdą ze stron z części swoich oczekiwań, 3. strony za wszelką cenę chcą wygrać, strategia ta często uniemożliwia rozwiązanie konfliktu, ponieważ strony szachują się wzajemnie nie dopuszczając do tego, aby na rozwiązaniu skorzystał przeciwnik, 4. „niezauważanie” konfliktu przez obie strony, strony unikają się wzajemnie nie rozmawiają na drażliwe tematy, co powoduje powstawanie między nimi dystansu, a w konsekwencji brak możliwość współpracy, 5. poddanie się drugiej stronie konfliktu i wyrażenia zgody na jej warunki dla „świętego spokoju” UNIKANIE Możliwe odpowiedzi: 1. dążenie do wypracowania rozwiązania, które będzie satysfakcjonujące dla obu stron, 2. metoda rozwiązania konfliktu polegająca na rezygnacji przez każdą ze stron z części swoich oczekiwań, 3. strony za wszelką cenę chcą wygrać, strategia ta często uniemożliwia rozwiązanie konfliktu, ponieważ strony szachują się wzajemnie nie dopuszczając do tego, aby na rozwiązaniu skorzystał przeciwnik, 4. „niezauważanie” konfliktu przez obie strony, strony unikają się wzajemnie nie rozmawiają na drażliwe tematy, co powoduje powstawanie między nimi dystansu, a w konsekwencji brak możliwość współpracy, 5. poddanie się drugiej stronie konfliktu i wyrażenia zgody na jej warunki dla „świętego spokoju” ULEGŁOŚĆ Możliwe odpowiedzi: 1. dążenie do wypracowania rozwiązania, które będzie satysfakcjonujące dla obu stron, 2. metoda rozwiązania konfliktu polegająca na rezygnacji przez każdą ze stron z części swoich oczekiwań, 3. strony za wszelką cenę chcą wygrać, strategia ta często uniemożliwia rozwiązanie konfliktu, ponieważ strony szachują się wzajemnie nie dopuszczając do tego, aby na rozwiązaniu skorzystał przeciwnik, 4. „niezauważanie” konfliktu przez obie strony, strony unikają się wzajemnie nie rozmawiają na drażliwe tematy, co powoduje powstawanie między nimi dystansu, a w konsekwencji brak możliwość współpracy, 5. poddanie się drugiej stronie konfliktu i wyrażenia zgody na jej warunki dla „świętego spokoju” KOMPROMIS Możliwe odpowiedzi: 1. dążenie do wypracowania rozwiązania, które będzie satysfakcjonujące dla obu stron, 2. metoda rozwiązania konfliktu polegająca na rezygnacji przez każdą ze stron z części swoich oczekiwań, 3. strony za wszelką cenę chcą wygrać, strategia ta często uniemożliwia rozwiązanie konfliktu, ponieważ strony szachują się wzajemnie nie dopuszczając do tego, aby na rozwiązaniu skorzystał przeciwnik, 4. „niezauważanie” konfliktu przez obie strony, strony unikają się wzajemnie nie rozmawiają na drażliwe tematy, co powoduje powstawanie między nimi dystansu, a w konsekwencji brak możliwość współpracy, 5. poddanie się drugiej stronie konfliktu i wyrażenia zgody na jej warunki dla „świętego spokoju” WSPÓŁPRACA Możliwe odpowiedzi: 1. dążenie do wypracowania rozwiązania, które będzie satysfakcjonujące dla obu stron, 2. metoda rozwiązania konfliktu polegająca na rezygnacji przez każdą ze stron z części swoich oczekiwań, 3. strony za wszelką cenę chcą wygrać, strategia ta często uniemożliwia rozwiązanie konfliktu, ponieważ strony szachują się wzajemnie nie dopuszczając do tego, aby na rozwiązaniu skorzystał przeciwnik, 4. „niezauważanie” konfliktu przez obie strony, strony unikają się wzajemnie nie rozmawiają na drażliwe tematy, co powoduje powstawanie między nimi dystansu, a w konsekwencji brak możliwość współpracy, 5. poddanie się drugiej stronie konfliktu i wyrażenia zgody na jej warunki dla „świętego spokoju”
ĆWICZENIE: Połącz w pary
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 8
R4N9zpcw02jaE
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Słowniczek

konflikt
konflikt

konflikt to zderzenie sprzecznych oczekiwań formułowanych przez jednostki lub grupy, których realizacja przez jedną stronę może spowodować straty drugiej strony, niemożność pogodzenia oczekiwań obu stron prowadzi do stanu konfrontacji w obronie własnych interesów, konfrontacja ta może przybrać różne formy (np. kłótnia, wojna) i mieć różne natężenie

konfrontacja (rywalizacja)
konfrontacja (rywalizacja)

postawa prowadząca do eskalacji konfliktu, ponieważ strony za wszelką cenę chcą wygrać, postawa ta często uniemożliwia rozwiązanie konfliktu, ponieważ strony szachują się wzajemnie nie dopuszczając do tego, aby na rozwiązaniu skorzystał przeciwnik

stereotyp
stereotyp

funkcjonujący w świadomości członków danej społeczności uproszczony i zabarwiony wartościująco, najczęściej negatywnie, obraz rzeczywistości; stereotyp może dotyczyć przedmiotów, ludzi, a nawet całych narodów; ze względu na jego silne zakorzenienie w świadomości społecznej jest on często niemożliwy do usunięcia i powielany przez kolejne pokolenia

unikanie
unikanie

postawa, która prowadzi do pozornego spokoju, ale tylko na krótką metę, strony unikają się wzajemnie nie rozmawiają na drażliwe tematy, co powoduje powstawanie między nimi dystansu, a w konsekwencji brak możliwość współpracy

uległość (dostosowywanie się)
uległość (dostosowywanie się)

postawa, która może prowadzić do przyzwyczajenia się strony silniejszej, że zawsze osiągnie swoje cele kosztem drugiej strony, a w konsekwencji do eskalacji żądań

kompromis
kompromis

metoda rozwiązania konfliktu wymagająca poświęcenia przez każdą stronę konfliktu części swoich żądań bądź oczekiwań, ten sposób rozwiązania konfliktu powoduje, że strony nie mają całkowitej satysfakcji z rozwiązania spornych kwestii, ponieważ każda musiała z czegoś zrezygnować

współpraca
współpraca

postawa polegająca na dążeniu do znalezienia przez strony konfliktu rozwiązania, które będzie zadowalające dla wszystkich, podjęcie współpracy jest czasochłonne, wymaga przezwyciężenia nieufności i wrogości, jednak ostatecznie prowadzi do zniwelowania dystansu i umożliwia zbudowanie zaufania między stronami konfliktu

Bibliografia

https://bezpiecznaszkola.men.gov.pl/wp-content/uploads/2015/09/metody-rozwiazywania_all.pdf

https://www.am.szczecin.pl/themes/user/site/am/assets/img/pages/Skrypt_Zarzadzanie_konfliktem.pdf

https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/6251/1/Rrozwi%C4%85zywanie%20konflikt%C3%B3w.pdf

RlQIU6xBqCIWd
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.