Jak się odżywiamy?
Czy samochód może jeździć bez paliwa? Jest to oczywiście niemożliwe, chyba że mowa o samochodzie elektrycznym. Ale i taki pojazd potrzebuje jakiegoś zasilania. Bez źródła energii nie tylko samochód, ale żadne urządzenie nie będzie działać. Organizm człowieka to także skomplikowany mechanizm, który do sprawnego funkcjonowania potrzebuje paliwa. Takim paliwem jest spożywany przez nas pokarm.
narządy układu pokarmowego,
rolę układu pokarmowego.
Wymienisz narządy budujące układ pokarmowy.
Omówisz rolę narządów układu pokarmowego.
Opiszesz drogę pokarmu w organizmie człowieka.
Wyjaśnisz, na czym polega trawienie i wchłanianie składników pokarmowych.
Wyjaśnisz, na czym polega trawienie pokarmu.
1. Po co się odżywiamy?
Każdy żywy organizm musi się odżywiać, czyli dostarczać sobie niezbędnych substancji odżywczych: białek, cukrów, tłuszczów, witamin i minerałów, a także wody. Substancje odżywcze znajdują się w pokarmie, np. warzywach, owocach, zbożach, mięsie, rybach, jajach, mleku i przetworach mlecznych. Stanowią one źródło materiałów do budowy organizmu. Umożliwiają jego wzrostwzrost, rozwójrozwój i regeneracjęregenerację. Przekształcane są także w energię niezbędną do życia.
Zadania układu pokarmowegoukładu pokarmowego to:
rozdrabnianie pokarmu,
trawienie pokarmu,
wchłanianie zawartych w pożywieniu związków odżywczych,
usuwanie zbędnych resztek pokarmu.
Przez całe życie mieszkaniec Polski zjada przeciętnie około 40 ton jedzenia.
2. Rozdrabnianie pokarmu
Zanim pokarm zostanie strawiony, jest rozdrabniany w jamie ustnej za pomocą zębów. Siekacze umożliwiają nam odgryzanie kawałków pokarmu, kły służą do rozrywania, a zęby przedtrzonowe i trzonowe – do rozcierania go. Przez pierwsze lata życia człowiek ma zęby mleczne. W wieku 5–12 lat są one stopniowo zastępowane przez zęby stałe.
Ważnym narządem jamy ustnej jest także językjęzyk, który miesza rozdrabniane pożywienie ze śliną wydzieloną przez śliniankiślinianki. W ślinie zawarte są związki, które rozpoczynają trawienie cukrów. Po zmieszaniu pokarmu ze śliną jest on nawilżony i łatwiej można go połknąć. Język jest też narządem zmysłu smaku.
Ostatnie zęby stałe, zwane „zębami mądrości”, wyrzynają się dopiero około 18 roku życia. Bywa jednak, że pojawiają się znacznie później. U niektórych ludzi zęby te nie wyrzynają się całkowicie lub nawet nie wyrastają w ogóle.
3. Trawienie pokarmu
Pokarm najpierw trafia do jamy ustnej, gdzie jest rozdrabniany. Następnie jest przesuwany do kolejnych części układu pokarmowego. Tam odbywa się jego trawienie, czyli rozkład zawartych w nim związków na substancje proste, które mogą zostać wchłonięte i wykorzystane przez organizm.
Z jamy ustnej, poprzez gardło i przełyk, pokarm przesuwa się do żołądka, a stamtąd do jelita cienkiego. Tu odbywa się dalszy etap trawienia oraz wchłanianie, czyli przenikanie substancji pokarmowych do krwi, która rozprowadza je po całym organizmie. Dalej pokarm trafia do jelita grubego, gdzie wchłaniana jest woda, sole mineralne i niektóre witaminy. Z niestrawionych resztek pokarmu formowany jest kałkał i usuwany jest przez otwór odbytowy. Jama ustna, przełyk, żołądek, jelito cienkie i grube tworzą przewód pokarmowy. Do układu pokarmowego zaliczamy też wątrobę i trzustkę.
Spójrz na ilustrację przedstawiającą narządy układu pokarmowego. Spróbuj następnie wskazać, w której części twojego ciała się one znajdują.
Na podstawie powyższego opisu alternatywnego ilustracji interaktywnej przedstawiającej narządy układu pokarmowego spróbuj wskazać, w której części twojego ciała się one znajdują.
Układ pokarmowy dorosłego człowieka ma długość około 7–8 metrów.
4. Błonnik – nietrawiony, a jednak potrzebny
Organizm człowieka nie jest w stanie strawić niektórych substancji spotykanych w pokarmie. Należy do nich błonnik. Mimo że nie jest dla nas ani źródłem energii, ani materiałem budulcowym, odgrywa bardzo ważną rolę. Działa bowiem jak miotła: oczyszcza nasze jelita z zalegających w nich resztek pokarmu i substancji szkodliwych, usprawniając tym samym ich pracę. Dodatkowo błonnik pęcznieje w żołądku, co daje uczucie sytości i zmniejsza głód. Jednocześnie pomaga w utrzymaniu właściwej masy ciała.
Wypisz nazwy produktów zjadanych przez ciebie w ciągu tygodnia i oceń, czy twoja dieta jest bogata w błonnik.
Podsumowanie
Zadaniem układu pokarmowego jest rozdrabnianie, trawienie i wchłanianie pokarmu.
Układ pokarmowy składa się z: jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego i jelita grubego oraz odbytnicy.
Trawienie to rozkład złożonych związków odżywczych na substancje proste przyswajalne przez organizm.
Początkowe trawienie niektórych pokarmów zaczyna się już w jamie ustnej -
to w niej rozpoczyna się trawienie cukrów zawartych w pokarmie. Następnie pokarm trawiony jest w kolejnych odcinkach układu pokarmowego: żołądku i jelicie cienkim. Trawienie pokarmu jest możliwe dzięki substancjom wytwarzanym przez żołądek, wątrobę i trzustkę.
Praca domowa
Wyjaśnij, dlaczego podczas jedzenia należy starannie pogryźć pokarm.
Słownik
mięsisty narząd położony w jamie ustnej, służący głównie do mieszania pokarmu ze śliną i przesuwania go w jamie ustnej; ponadto narząd mowy i zmysłu smaku
odpadowe produkty procesu trawienia uformowane w jelicie grubym
zdolność organizmów do odtwarzania uszkodzonych komórek czy narządów
proces polegający na tym, że w organizmie zachodzą zmiany w jego budowie i funkcjonowaniu
gruczoł wytwarzający ślinę, która zawiera enzymy trawiące cukry, nawilża pokarm i ma działanie bakteriobójcze
układ narządów służących do rozdrabniania, trawienia i wchłaniania pokarmu
zwiększanie się rozmiarów i masy organizmu
element układu pokarmowego; struktury kostne położone w jamie ustnej, służące do obróbki mechanicznej pokarmu: odcinania kęsów i miażdżenia pokarmu
Zadania
drugi prostokąt – 1. wydalenie niestrawionych resztek pokarmu przez odbyt, 2. wchłanianie substancji odżywczych w jelicie cienkim, 3. rozdrabnianie pokarmu i mieszanie go ze śliną, 4. formowanie kału w jelicie grubym, 5. odgryzienie fragmentu pokarmu, 6. trawienie pokarmu
trzeci prostokąt – 1. wydalenie niestrawionych resztek pokarmu przez odbyt, 2. wchłanianie substancji odżywczych w jelicie cienkim, 3. rozdrabnianie pokarmu i mieszanie go ze śliną, 4. formowanie kału w jelicie grubym, 5. odgryzienie fragmentu pokarmu, 6. trawienie pokarmu
czwarty prostokąt – 1. wydalenie niestrawionych resztek pokarmu przez odbyt, 2. wchłanianie substancji odżywczych w jelicie cienkim, 3. rozdrabnianie pokarmu i mieszanie go ze śliną, 4. formowanie kału w jelicie grubym, 5. odgryzienie fragmentu pokarmu, 6. trawienie pokarmu
piąty prostokąt – 1. wydalenie niestrawionych resztek pokarmu przez odbyt, 2. wchłanianie substancji odżywczych w jelicie cienkim, 3. rozdrabnianie pokarmu i mieszanie go ze śliną, 4. formowanie kału w jelicie grubym, 5. odgryzienie fragmentu pokarmu, 6. trawienie pokarmu
szósty prostokąt – 1. wydalenie niestrawionych resztek pokarmu przez odbyt, 2. wchłanianie substancji odżywczych w jelicie cienkim, 3. rozdrabnianie pokarmu i mieszanie go ze śliną, 4. formowanie kału w jelicie grubym, 5. odgryzienie fragmentu pokarmu, 6. trawienie pokarmu
Rozwiąż krzyżówkę
- Rozkładanie składników odżywczych o skomplikowanej budowie do związków prostych pod wpływem soków trawiennych.
- Do niej w jelicie cienkim wchłaniane są proste związki odżywcze, które powstają w wyniki trawienia pokarmu.
- Służą do rozdrabniania pokarmu.
- Substancje trawione przez śline.
- Początkowa część układu pokarmowego to jama ...
- Otwór kończący przewód pokarmowy.
- Powstaje w jelicie grubym z niestrawionych resztek pokarmu.
- Narządy towarzyszące układu pokarmowego, które produkują ślinę.
| 1 | |||||||||||||||
| 2 | |||||||||||||||
| 3 | |||||||||||||||
| 4 | |||||||||||||||
| 5 | |||||||||||||||
| 6 | |||||||||||||||
| 7 | |||||||||||||||
| 8 |