Jak się orientować w terenie?
Producenci urządzeń elektronicznych zawsze informują, że przed rozpoczęciem korzystania z tych urządzeń należy zapoznać się z ich instrukcją. Podobnie postępujemy w przypadku mapy. Aby się nią poprawnie posłużyć, musimy dowiedzieć się, jak ją prawidłowo odczytać.
jak prawidłowo odczytać znajdujące się na mapie znaki,
do czego służą mapa i plan.
Opiszesz zasady orientacji mapy w terenie.
Wyznaczysz kierunki świata za pomocą kompasu.
Wyjaśnisz, jak korzystać z mapy i planu w terenie, by nie zabłądzić i dojść do celu.
1. Znaki kartograficzne
PlanPlan jest obrazem niewielkiego obszaru widzianego z góry przy zastosowaniu odpowiedniego pomniejszenia, natomiast mapamapa różni się tym, że zawiera siatkę kartograficzną i jest zwykle zorientowana tak, że jej górna krawędź oznacza północ. Pokazuje ona zarówno duże obszary (np. kraje, kontynenty), jak i niewielkie tereny (np. miasta, wsie). Aby mapa lub plan spełniały swoje zadania, muszą być wykonane w taki sposób, aby każdy potrafił je właściwie odczytać. Dlatego właśnie zamieszcza się na nich wiele różnych oznaczeń – nazywamy je znakami kartograficznymiznakami kartograficznymi. Za ich pomocą na mapach i planach przedstawia się różne obiekty i zjawiska istniejące w rzeczywistości (np. położenie drogi) lub umowne, będące efektem różnego rodzaju ustaleń (np. granice państw). Znaczenie tych symboli zawsze opisane jest w legendzielegendzie.
2. Jak zorientować mapę za pomocą kompasu?
Kompas magnetyczny to przyrząd do określania kierunków geograficznych w terenie. Może posłużyć nam, by poprawnie zorientować mapę. Co to znaczy?
Wyobraźmy sobie, że stoimy na wzgórzu i rozglądamy się. Szukamy wokół charakterystycznych obiektów, które następnie odnajdujemy na mapie. Mapę powinniśmy ułożyć poziomo, np. położyć na ławce, ziemi lub pniu. Następnie kompas przykładamy do lewej ramki mapy lub do strzałki wskazującej północ. Po zatrzymaniu się igły kompasu, możemy przystąpić do obracania mapy. Wykonujemy tę czynność tak długo, aż lewa ramka mapy (lub strzałka) znajdzie się w jednej linii z kierunkiem północnym wyznaczonym przez igłę kompasu. Kiedy już zorientowaliśmy mapę, możemy przystąpić do wyznaczania kierunku głównego na mapie i widnokręgu.
Orientować mapę można również bez pomocy kompasu, lecz z wykorzystaniem punktów terenowych. Za chwilę dowiesz się, jak używać tej metody.
Zorientowanie mapy za pomocą obiektów w terenie.
mapa terenu albo miejscowości, gdzie odbywa się obserwacja.
Odszukaj na mapie miejsce, w którym jesteś, i to do którego chcesz dotrzeć. Zaznacz te miejsca ołówkiem.
Odszukaj w terenie kilka charakterystycznych punktów, które zaznaczone są na mapie w postaci znaków kartograficznych, np. kościół, szpital, szczyt góry, staw itp. Następnie określ ich wzajemne położenie na mapie i w terenie. W tym celu powoli obracaj mapę, tak żeby każdy z wybranych przez Ciebie punktów w terenie znalazł się na jednej linii z odpowiadającym mu na mapie znakiem kartograficznym. W ten sposób kierunek północny na mapie będzie zgodny z kierunkiem północnym na widnokręgu, a mapa będzie zorientowana. Określ pozostałe kierunki główne na mapie oraz na widnokręgu.
Po zorientowaniu mapy możesz udać się do wyznaczonego celu.
Za pomocą mapy można bez problemu określić swoje położenie w terenie – trzeba tylko umieć odczytywać znaki kartograficzne.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/ReHbzSg03Lw6R
Film prezentuje orientowanie mapy w terenie. Demonstrator stoi na moście skąd ma widok na miasto, Stadion Narodowy, katedrę. Wyciąga z plecaka mapę okolicy Warszawy i rozkłada ją płasko na chodniku. Orientuje na mapie miejsce swojego położenia. Zaznacza na mapie ołówkiem dwa punkty: obecne położenie oraz Stadion Narodowy. Okno obrazu dzieli się na dwa: w lewym widać mapę, z wykadrowaną częścią odpowiadającą widokowi w prawym oknie; w prawym oknie odpowiednio widać zsynchronizowany i mocno powiększony obraz dalekiego krajobrazu odpowiadającego poszukiwanej treści. W pojedynczym oknie widać osobę demonstrującą, jak obraca mapą.
3. GPS i jego działanie
Mapa i plan to przedmioty użyteczne w nawigacjinawigacji, czyli ustalaniu swojego położenia na Ziemi. Bardziej nowoczesną metodą pozwalającą nam określić lokalizację i pomagającą w poruszaniu się w terenie jest system GPSGPS. Odbiornik GPS (czyt. dżi‑pi‑es) komunikuje się z satelitami okrążającymi Ziemię i ustala swoje położenie. Jeżeli użytkownik przemieści się do nowego miejsca, urządzenie ponownie połączy się z satelitami. Odbiornik z ogromną dokładnością aktualizuje swoje położenie. W ten sposób kolejne pomiary dostarczają użytkownikowi informacji, w którą stronę i z jaką prędkością się przemieszcza.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R13s8vuTnlSQF
Krótki film przedstawia zasady działania systemu GPS oraz w jaki sposób jest on wykorzystywany w nawigacji samochodowej.
Aby system GPS mógł działać, satelity muszą być wyposażone w zegary atomowe. Mierzą one czas z dokładnością aż do jednej dziesięciomiliardowej części sekundy. Te niezwykle precyzyjne urządzenia mają wielkość kostki do gry, a nawet ziarnka ryżu.
Podsumowanie
Wykorzystując mapę lub plan, można odnaleźć swoją pozycję w terenie i ustalić kierunek marszu.
Obiekty w terenie ukazane są na planach i mapach za pomocą znaków kartograficznych, których wyjaśnienie znajduje się w legendzie mapy.
Kompas jest przyrządem do określania kierunków geograficznych w terenie.
Praca domowa
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Co to jest magnes?Co to jest magnes?
Jak działa kompas?Jak działa kompas?
Gdy kompas nie działaGdy kompas nie działa
Odległości na mapieOdległości na mapie
Wysokości na mapieWysokości na mapie
Słowniczek
system nawigacji satelitarnej; skrót pochodzi od angielskiej nazwy systemu – Global Positioning System
kierunki pozwalające orientować swoje położenie na Ziemi; kierunek północny wskazuje północny biegun geograficzny Ziemi, południowy wskazuje biegun południowy, kierunek wschodni znajduje się na prawo od północy, a zachodni na lewo od niej
opis dołączony do mapy, w którym znajduje się m.in. wyjaśnienie występujących na niej znaków
obraz widzianego z góry dużego obszaru lub całej Ziemi, przedstawiony na płaskiej powierzchni w określonej skali
działanie mające na celu precyzyjne ustalanie położenia oraz wyznaczanie kierunku przemieszczania się; wykorzystywana jest m.in. przez załogi statków, maszyn latających oraz w kosmonautyce
obraz widzianego z góry przedmiotu, pomieszczenia lub niewielkiego obszaru Ziemi narysowany na płaskiej powierzchni, w określonej skali, narysowany na płaskiej powierzchni oraz w skali
zwyczajowe określenie „róży kompasowej” – okrągłej tarczy z podziałką stopniową i zaznaczonymi kierunkami według stron świata
na planach i mapach są obrazem/symbolem obiektów znajdujących się w terenie. Ich znaczenie jest wyjaśnione w legendzie mapy
Zadania
Wskaż zdania prawdziwe i fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Obecność niektórych znaków kartograficznych zależy od tego, do czego służy mapa, nie zawsze są na innych mapach. | □ | □ |
| Legenda umieszczana jest tylko na mapach, a na planach niekoniecznie. | □ | □ |
| Aby zorientować mapę, trzeba umieć odczytywać znaki kartograficzne. | □ | □ |
| Znaki powierzchniowe służą do oznaczania dróg. | □ | □ |
Połącz termin z jego definicją.
symbole służące do przedstawiania na mapach obiektów istniejących w rzeczywistości, opis mapy zawierający informacje na jej temat oraz objaśnienia znaczenia znaków kartograficznych, urządzenie służące do wyznaczania kierunków świata, odwzorowanie niewielkiego fragmentu powierzchni Ziemi widzianego z góry
| plan | |
| kompas | |
| legenda mapy | |
| znaki kartograficzne |
Uzupełnij zdania, wybierając właściwe odpowiedzi.
znaków kartograficznych, znaków punktowych, liniowych i powierzchniowych, widziane z góry przy zastosowaniu pomniejszenia, znaków kompasowych, na odwrocie mapy, rysunków kartograficznych, widziane z góry przy odpowiednim powiększeniu, znaków punktowych, liniowych i krzywych, znaków ortograficznych, w podpisie mapy, na orientacji mapy, znaków mapowych i znaków planowych, w legendzie mapy, widziane z powierzchni ziemi, znaków okrągłych i kwadratowych
Mapa ukazuje duże obszary ................................................................................................... Różne obiekty są na niej zaznaczone za pomocą ................................................................................................... Mają one postać ................................................................................................... Ich znaczenie opisane jest ...................................................................................................