Jak wyczarować baśń? Opowiadamy o cechach gatunku na podstawie fragmentów Opowieści z Narnii

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna termin baśń,

• wie, jakie cechy posiada baśń,

• wie, jakie motywy występują w baśniach.

b) Umiejętności

Uczeń:

• potrafi zidentyfikować występujące w tekście motywy,

• potrafi wskazać cechy baśni w tekście.

2. Metoda i forma pracy

Zajęcia praktyczne, heureza, praca z całą klasą, praca w grupach.

3. Środki dydaktyczne

1. Opowieści z Narnii z rozdziału pierwszego (do momentu, gdy dzieci wybierają się zwiedzać dom) lub fragm. filmu Czarownica, lew i stara szafa.

2. Duży kapelusz, w którym może zmieścić się jakikolwiek dostępny egzemplarz baśni.

3. Zbiór baśni – wydanie książkowe (dowolnego autora).

4. Cechy baśni wypisane na tablicy i ponumerowane (należy w centrum tablicy pozostawić wolne miejsce).

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel uświadamia uczniom cele lekcji. Rozdaje ksera z pierwszym fragmentem z Opowieści z Narnii lub włącza fragment filmu.

b) Faza realizacyjna

Jeden z uczniów odczytuje tekst. Uczniowie starają się określić gatunek i rodzaj literacki danego tekstu. Na tablicy (zapisanej terminami) pojawia się w centrum następujący zapis:

Uczniowie starają się zbudować definicję baśni, omawiając przy okazji wszystkie jej cechy
i podając przykłady z tekstu lub innych przeczytanych baśni. Przykładowa definicja może wyglądać tak:

Baśń – to jeden z najważniejszych gatunków epiki, w którym bohaterowie swobodnie przekraczają granicę świata realnego i fantastycznego (w Opowieściach z Narnii Łucja przechodzi z jednego do drugiego świata przez szafę). Zazwyczaj w baśni pojawiają się zdarzenia i postacie cudowne, nadprzyrodzone siły oraz ożywiona przyroda (jak np. macocha posługująca się magią w baśni
O królewnie Śnieżce lub gadające drzewa w baśni Tolkiena Władca pierścieni). Jednym ze stałych motywów baśni jest walka dobra ze złem, bohaterowie reprezentujący dobro muszą wówczas podejmować ryzyko i trudne decyzje (w baśni o śpiącej królewnie królewicz musi pokonać smoka). Charakterystyczną cechą baśni jest powtarzalność elementów, bohaterowie mają trzy życzenia (Baśń o złotej rybce, Baśń o lampie Alladyna). Prosta narracja baśni przedstawia zazwyczaj krótką fabułę pozbawioną szczegółów. Nie wiemy, gdzie dokładnie toczy się akcja ani w jakim czasie (większość baśni zaczyna się od słów: dawno, dawno temu, za górami za lasami...). Jest to celowy zabieg służący przedstawieniu uniwersalnych niezmiennych wartości i zaprezentowaniu wzorców, którymi powinniśmy się w życiu kierować. Baśń często zawiera mądrości ludowe.

Uczniowie przepisują notatkę graficzną do zeszytu, starając się dodać pod każdym punktem przykład: fabuła pozbawiona szczegółów – brak nazwy wsi, nazwiska rodzeństwa.

Uczniowie odczytują wymyślone przez siebie przykłady. Dopisują przykłady kolegów, jeśli mieli problem z ćwiczeniem.

c) Faza podsumowująca

Uczniowie starają się dopisać dalszy ciąg baśni, sugerując się wskazówkami z definicji. Odczytują swoje prace.

5. Bibliografia

1. Lewis C., Le , czarownica i stara szafa, przeł. A. Polkowski, il. P. Baynes, Media Rodzina, Grudzień 2005.

2. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, wyd. 3. poszerz. i popr., Ossolineum, Wrocław 1998.

3. http://www.fahrenheit.eisp.pl/archiwum/fif_p1/28.html

6. Załączniki

Praca domowa

Wypiszę znane mi baśnie i ich autorów.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Można poinformować uczniów, że baśnie pierwotnie skierowane były do osób dorosłych. Ich opowiadaniem bawiono gości, urozmaicano widowiska i spotkania.