Jak żyje się pod wodą?
Gdy ktoś ci powie, że ryby głosu nie mają, to możesz stanowczo zaprzeczyć. W rzeczywistości wiele ryb wydaje odgłosy. Przeważnie jednak ludzie nie są w stanie ich usłyszeć. Poza tym dźwięk w wodzie przenosi się znacznie szybciej niż w powietrzu, za to światło przenika wodę tylko do niewielkiej głębokości.
![Grafika przedstawia rybę - Zebrasomę żółtą. Ma cytrynowożółte ubarwienie całego ciała, które jest wysokie, silnie bocznie spłaszczone, przypominające dysk. Pysk jest wąski, zakończony wydłużonym, rurkowatym pyszczkiem. Płetwa grzbietowa i odbytowa są długie. Ryba znajduje się przy dnie zbiornika wodnego.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RJOfFi3DA24Q8/1693985497/20Lbi9m3k0K1FFCdklk7g3MBj0quhAjt.jpg)
jakie zwierzęta żyją w wodzie;
jak ryby w swojej budowie przystosowały się do życia w wodzie.
Omówisz warunki panujące w wodzie słonej i słodkiej.
Wyjaśnisz, w jaki sposób zwierzęta przystosowały się do życia w słonej zimnej wodzie.
1. Warunki życia wodzie
Woda jest ośrodkiem o znacznie większej gęstości niż powietrze. Bardzo małe organizmy mogą się w niej swobodnie unosić. Natomiast duże zwierzęta muszą wykonać znaczny wysiłek, by pokonać opór wody. Aby go zmniejszyć, przybierają wrzecionowaty kształt, a ich skóra często pokryta jest śliskim śluzem.
![Fotografia wykonana spod mikroskopu przedstawia plankton znajdujący się w wodzie. Komórki (organizmy) znajdujące się w planktonie mają postać wrzecion, walców, okręgów, pałeczek i innych nierównomiernych form.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RITosQyRuFU6r/1693985497/2FM23Pk31aJ0kfy4xYEa8xupoWRBov9Z.jpg)
![Grafika przedstawia rybę - pływającego w wodzie pstrąga potokowego. Posiada on oliwkowozielony grzbiet, na którym występują liczne czarne i czerwone kropki z białą otoczką. Brzuch żółty. W tle znajdują się inne ryby.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1VcUBhKqlSQt/1693985498/1S41NOY2EYcKfXf8Dlxagt3WFMw0ycWN.jpg)
Temperatura wody zmienia się w znacznie mniejszym stopniu i zdecydowanie wolniej niż na lądzie, co jest korzystne dla organizmów. Woda przewodzi ciepło lepiej niż powietrze. W związku z tym organizmy żyjące w wodzie są narażone na szybszą utratę ciepła niż te, które występują na lądzie. Zwierzęta stałocieplne (ssaki i ptaki) żyjące w wodzie, np. wieloryby, foki, rybitwy, mają grubą warstwę tłuszczu pod skórą, a niektóre dodatkowo powłokę z gęstej sierści lub piór, aby powstrzymać utratę ciepła.
![Ilustracja prezentuje mapę świata z zaznaczonymi temperaturami powierzchniowej warstwy wód morskich i oceanicznych w postaci różnych kolorów. Pod mapą znajduje się kolorowa podziałka z zaznaczonymi temperaturami co pięć stopni od 0°C do 30°C. Każdy przedział jest oznaczony innym kolorem z gradacją odcieni. Kolejne kolory począwszy od 0°C to: fioletowy, niebieski, zielony, żółty, pomarańczowy, czerwony. Wody zimne o temp. od 0°C do 5°C w kolorze fioletowym i niebieskim znajdują się wokół biegunów oraz kontynentów, które do nich przylegają. Następnie kolor niebieski, to wody o temp. od 5°C do 10°C w strefie umiarkowanej na obydwu półkulach, kolejny kolor zielony, temp. od 10°C do 15°C, żółty temp. od 15°C do 20°C, a na równiku i w strefie międzyzwrotnikowej kolor czerwony, temp. od 25°C do 30°C.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1NoH0AAMeMRt/1670337479/1AuXeZbUuZ8VyxqDMOoGeRRhYlznKssJ.png)
Ilość tlenu w wodzie zależy od jej temperatury. W zimnej wodzie jest więcej tlenu niż w ciepłej. Ponadto w sąsiedztwie roślin wodnych i przy powierzchni jest go znacznie więcej niż w głębszych warstwach.
![Fotografia prezentuje dwa płynące jeden pod drugim ssaki morskie – kaszaloty. Kaszaloty są całkowicie zanurzone w niebieskich wodach oceanu. Dorosły kaszalot ma długą prostokątną głowę i ciało zakończone potężną poziomą płetwą ogonową. Płetwy piersiowe małe, a płetwy grzbietowej brak. Kolor ciała ciemnoszary. Poniżej płynie młody kaszalot. Różni się od dorosłego rozmiarami, ale nie kształtem ciała.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1UWhsrDNIQ37/1670337479/1hhU9N6ZrPHJuR2oaRHcCGIOhPtXL9ho.jpg)
Ogromne ciśnienie wody i niewielka ilość tlenu na dużych głębokościach uniemożliwiają zwierzętom osiąganie dużych rozmiarów. Chociaż ryby głębinowe na zdjęciach przypominają legendarne potwory, rzadko osiągają długość powyżej kilkudziesięciu centymetrów.
![Zdjęcie przedstawia rybę Gigantactis - przedstawiciela ryb głębinowych. Posiada wydłużony kształt ciała. Ma stosunkowo małą głowę i wydłużony trzon ogona. Posiada bardzo długi wabik (element ciała wystający z głowy i przypominający sznurek), przekraczający długość całego ciała ryby. Płetwa ogonowa zakończona strzępkami. Ryba posiada bardzo małe, prawie niewidoczne oczy. Posiada brunatne ubarwienie ciała.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RyiOK7SlLSNd1/1693985499/1EiATnMVvEu0uAm2HtU0iRv63Xyj907h.jpg)
2. Życie w wodzie słodkiej i słonej
Warunki życia w wodzie zmieniają się w zależności od głębokości. Wraz ze wzrostem głębokości rośnie ciśnienie wywierane przez wodę i spada ilość dostępnego światła. Na głębokości kilkuset metrów jest już zbyt ciemno dla roślin, a głębiej panują właściwie całkowite ciemności.
![Ilustracja przedstawia w postaci pionowego pasa dostępność światła w oceanie na różnej głębokości. U góry żółta kreska oznacza poziom 0. Od niej w dół kolor błękitny do głębokości 80 m, gdzie żółta linia wskazuje dolną granicę występowania planktonu roślinnego. Jest to strefa eufotyczna. Barwa niebieska ciemnieje do kolejnej linii na głębokości 350 m, oznaczającej koniec strefy dysfotycznej, czyli strefy o ograniczonej ilości światła. Na głębokości 550 m opisano granicę widzenia dla oka ryby płytkowodnej oraz dla oka ludzkiego, a na głębokości 800 m granicę reakcji skorupiaków na światło. W dalszej części zamieszczono informację, ile trzeba czasu na zaciemnienie kliszy fotograficznej. Klisza fotograficzna ciemnieje, czyli reaguje na światło na głębokości 1000 m po 80 minutach, a na głębokości 1700 m po 120 minutach. Woda na tej głębokości ma kolor bardzo ciemnego granatu. Niżej woda ma już niemal czarny kolor. 4000 m oznaczono jako średnią głębokość oceanu. Na samym dole grafiki oznaczono głębokość 10994 m. Jest to największa głębokość oceanu, czyli Rów Mariański.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RNzPsahL5N5wd/1670337481/27VkJqIRhcpBIZr27r4OjfyETY71IiIu.png)
Niektóre ryby głębinowe wykształciły specjalne narządy, które świecąc w ciemnościach, przyciągają zaciekawione ofiary tuż przed ich paszcze.
Kolejnym ważnym czynnikiem wpływającym na życie w wodzie jest zasolenie. W wodach morskich rozpuszczonych jest średnio 3,5% (procent - 3,5/100) soli. Z kolei w wodach słodkich soli jest bardzo mało, poniżej 0,1%. Dlatego organizmy żyjące w wodach słodkich rzadko mogą przeżyć w słonych i odwrotnie. Do nielicznych wyjątków należą ryby takie jak węgorz czy łosoś, które w ciągu życia zmieniają środowisko. Osiągają to dzięki zmianom poziomów hormonów, które powodują modyfikację funkcjonowania narządów odpowiedzialnych za osmoregulację, w tym skrzeli, jelit i nerek.
Podsumowanie
Woda stawia większy opór niż powietrze poruszającym się w niej ciałom.
Woda zmienia temperaturę wolniej niż powietrze.
W wodzie jest znacznie mniej tlenu niż w powietrzu.
Rośliny mogą żyć tylko w przypowierzchniowej warstwie mórz i oceanów.
Przystosowania dużych zwierząt do życia w wodzie to wrzecionowaty kształt ciała, skóra pokryta śluzem i gruba warstwa tłuszczu.
Praca domowa
Wyjaśnij, dlaczego w strefie wód głębokich nie ma roślin.
Woda o temperaturze 4Indeks górny o Indeks górny konieco C ma największą gęstość i nie zamarza. Wyjaśnij, jakie znaczenie dla organizmów wodnych ma ta właściwość wody w okresie zimowym.
Zadania
Uzupełnij z listy.
woskiem, dowolny, tłuszczem, śluzem i łuskami, spłaszczony, jest cieplejsze, jest bardziej zmienne, opływowy, stawia większy opór, zróżnicowany
Organizmy wodne funkcjonują w środowisku, które .......................................... niż środowisko lądowe. Duże zwierzęta wodne muszą mieć .......................................... kształt, a ich skóra często pokryta jest ...........................................
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących zawartości tlenu w wodzie.
Prawda | Fałsz | |
W ciepłej wodzie rozpuszcza się więcej tlenu. | □ | □ |
Najwięcej tlenu jest zawsze przy dnie zbiornika. | □ | □ |
W zimnej wodzie rozpuszcza się więcej tlenu niż w ciepłej. | □ | □ |
Woda zawiera więcej tlenu niż powietrze. | □ | □ |
Wskaż, ile wynosi przeciętne zasolenie wód oceanicznych.
- około 3,5%
- dokładnie 17,3%
- 50%
- około 1%
- około 2,5%
- około 6,5‰