RGxoJMW1cD8ua1

Jakie korzyści pozwala osiągać metan, a jakie generuje zagrożenia?

Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Wstęp

Czy pamiętasz, na czym polega efekt cieplarniany? Na stopień nasilenia tego efektu ma wpływ obecność w atmosferze tak zwanych gazów cieplarnianych. Do tej grupy zalicza się parę wodną, tlenek węgla(IV), ozon, freony, tlenki azotu oraz metan. W tym materiale zapoznasz się ze źródłami, występowaniem oraz właściwościami jednego z nich – metanu.

Nauczysz się

poznasz zwyczajowe nazwy gazów, których głównym składnikiem jest;

opiszesz własności fizyczne i chemiczne metanu;

poznasz przykłady właściwego zastosowania metanu w odniesieniu do jego właściwości;

scharakteryzujesz zagrożenia związane z uwalnianiem metanu do atmosfery;

poznasz przykłady prostych działań (w swoim otoczeniu), mających na celu ograniczenie niekontrolowanego wydzielania się metanu do atmosfery.

1

Cele edukacyjne zgodne z etapem kształcenia

  1. charakteryzuje gazy, których głównym składnikiem jest metan;

  2. wymienia własności fizyczne i chemiczne metanu;

  3. poznaje pozytywne przykłady wykorzystania metanu w odniesieniu do jego właściwości;
    analizuje i ocenia zagrożenia spowodowane przez metan w kontekście jego właściwości.

mf3a7e3b437e6e427_1502093859156_0

JAKIE KORZYŚCI POZWALA OSIĄGAĆ METAN, A JAKIE GENERUJE ZAGROŻENIA? –audiobook

Rozdziały:

  1. Wybuchowe jeziora na Mazurach

  2. Czy każdy z nas może mieć wpływ na stężenie metanu w powietrzu?

  3. Metan – więcej korzyści czy więcej zagrożeń dla człowieka i środowiska?

1
Notatka dla prowadzącego

Przed rozpoczęciem pracy z audiobookiem, możesz skorzystać z przygotowanego scenariusza lekcji, który pokazuje, jak włączyć materiały multimedialne w tok lekcji.

6,6
RiCXo5MmHBoSf1

Pobierz załącznik

Scenariusz lekcji
Plik PDF o rozmiarze 554.07 KB w języku polskim
R1XGxeI8orFK91

Pobierz załącznik

Załącznik 1 do scenariusza lekcji
Plik PDF o rozmiarze 42.85 KB w języku polskim
R18okCrceB0sa1

Pobierz załącznik

Załącznik 2 do scenariusza lekcji
Plik PDF o rozmiarze 34.57 KB w języku polskim
RNtOYwBIwBWsZ

Pobierz załącznik

Karta pracy 1
Plik PDF o rozmiarze 25.75 KB w języku polskim
RUGNi4WMzvVhd1

Pobierz załącznik

Karta pracy 1 dla nauczyciela
Plik PDF o rozmiarze 108.52 KB w języku polskim
R1CVF7KxXkXLf

Pobierz załącznik

Karta pracy 2
Plik PDF o rozmiarze 25.81 KB w języku polskim
R1Ldjv72E3crp1

Pobierz załącznik

Karta pracy 2 dla nauczyciela
Plik PDF o rozmiarze 29.12 KB w języku polskim
Wskazówka

Zastanów się, skąd pochodzi gaz ziemny wykorzystywany w domach jako źródło energii? Jak on powstaje? Jakie ma właściwości fizykochemiczne? Co łączy gaz ziemny, gaz błotny, gaz kopalniany oraz biogaz? Wspólnym składnikiem tych gazów jest najprostszy z węglowodorów – metan. Metan to bezbarwny, bezwonny i palny gaz. Wchodzi w skład gazów występujących w kopalniach węgla, siarki i soli kamiennej, dlatego zdarza się, że jest przyczyną wybuchów i pożarów podczas wydobywania tych surowców. Powstaje także w wyniku beztlenowego rozkładu substancji organicznych w przyrodzie. Proces ten zachodzi często na bagnach lub mokradłach, a gazowa mieszanina, której głownym składnikiem jest metan, nazywa się gazem błotnym. Warto zastanowić się, na jak długo wystarczy metanu? Czy kolejne pokolenia będą miały go pod dostatkiem? Twierdzi się, że przyszłością energetyczną dla ludzkości może być lód metanowy.

Wysłuchaj informacji, które pomogą Ci poszerzyć wiedzę z tego tematu.

RYl4KYHKUp706
Na ekranie pokazany jest panel sterowania z aktywnymi klawiszami do odtwarzania zawartości audiobooka. W części górnej części znajdują się trzy klawisze. Pierwszy od lewej „Widok” umożliwia przełączenie między odtwarzaczem dźwiękowym audiobooka oznaczonym jako „Odtwarzacz” na liście wyboru a podglądem treści audiobooka oznaczonym jako „Tekst”. Odtwarzacz dźwiękowy oznaczony jako „Odtwarzacz” przedstawia żółty pasek, na którym podczas odtwarzania pojawia się tekst. Widok „Tekst” prezentuje pełny tekst pojawiający się w nagraniu. Widok „Dynamiczny” stanowi połączenie widoku „Odtwarzacz” i „Tekst". Klawisz środkowy „Książka” umożliwia nawigację po treści audiobooka. Klawisz trzeci od lewej „Więcej” – zawiera informacje o programie. Poniżej oddzielony linią znajduje się panel sterowania odtwarzacza nagrania. Poniżej panelu sterowania znajduje się żółty pasek, na którym w trakcie odtwarzania pokazywany jest tekst nagrania.
chem_scen4_audiobook
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Zobacz także

Jakie korzyści pozwala osiągać metan, a jakie generuje zagrożenia?

Rozdział 1 
Wybuchowe jeziora na Mazurach

Materiał przedstawia rozmowę dwóch uczniów na temat źródeł występowania metanu. Tekst został opracowany na podstawie informacji ze strony internetowej www.polskaniezwykla.pl

— Cześć, dawno się nie widzieliśmy. Jak się masz po wakacjach? Gdzie byliście?
— Ostanie wakacje spędziliśmy na Mazurach. Wyobraź sobie, że w Polsce tuż przy drodze prowadzącej z Błąkał do Stańczyków znajdują się dwa niewielkie jeziora o dziwnych nazwach Dobellus Duży i Dobellus Mały.
— Czy to nie są te tzw. Jeziora Przewrócone lub też Wybuchowe?
— Dokładnie te. Wiesz, skąd wzięły się ich nazwy?
— Ponoć na początku XX wieku doszło tam do potężnej eksplozji, w której woda zmieszana z błotem wystrzeliła w górę. Okazało się, że wybuchł metanMetan / CH4metan nagromadzony pod warstwą osadu na dnie jeziora. Podczas burzy nastąpił spadek ciśnienia atmosferycznego. Spowodował on uwolnienie metanu, a uderzający piorun zapalił ten łatwopalny gaz.
— To jest kolejny przykład niekontrolowanego spalania metanu. Eksplozje zdarzają się też w kopalniach węgla kamiennego i soli, a także w gospodarstwach domowych, z powodu nieszczelnych instalacji gazowych.
— A potrafisz wymienić główne źródła występowania metanu?
Gaz ziemnyGaz ziemnyGaz ziemny oraz gaz błotnyGaz błotnygaz błotny.
— Metan występuje jeszcze w postaci hydratów na dnie oceanów oraz w wiecznej zmarzlinie. Są to tak zwane klatraty metanu. Jest także powszechnym związkiem chemicznym w atmosferze niektórych planet Układu Słonecznego. Na jednym z księżyców Saturna – Tytanie – metan tworzy rzeki i jeziora, a z chmur metanowych pada metanowy deszcz.
— Skoro metanu jest dużo, to z jednej strony wydaje się, że tego źródła energii będzie pod dostatkiem dla kolejnych pokoleń, a z drugiej – to niepokojące, ponieważ jest to gaz cieplarniany.

Rozdział 2 
Czy każdy z nas może mieć wpływ na stężenie metanu w powietrzu?

Materiał przedstawia wywiad dziennikarza z ekspertem z zakresu ochrony środowiska. Opracowanie na podstawie publikacji znajdującej się na stronie internetowej Europejskiej Agencji Środowiska oraz danych Głównego Urzędu Statystycznego i Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.

— 5 czerwca obchodzimy ustanowiony przez ONZ Światowy Dzień Środowiska. To okazja do przypomnienia zasad rozwoju cywilizacji w zgodzie z rozwojem ekologicznym otaczającego świata.
— Zdecydowanie tak. Jednym z najbardziej aktualnych problemów jest ilość wytwarzanych odpadów i śmieci.
— Człowiek wytwarza ogromne ilości różnego rodzaju odpadów, w tym odpadów komunalnych. Zakładając, że odpady komunalne będą powstawać zawsze, jakie działania możemy podjąć, aby zmniejszyć ich ilość?
— Odpady były i będą. Ważne jest, aby dążyć nie tylko do ich ograniczenia, lecz również właściwie nimi gospodarować, czyli poddawać recyklingowi. Niektóre kraje dają pod tym względem świetny przykład: w Niemczech, Szwecji i Szwajcarii na składowiska trafia mniej niż 2% odpadów komunalnych, podczas gdy w Chorwacji, na Łotwie i Malcie – ok. 90%. W Polsce na składowiskach zdeponowano około połowy ogólnej ilości odpadów komunalnych.
— Twierdzi się, że niewłaściwa gospodarka odpadami przyczynia się również w dużym stopniu do zmian klimatu i zanieczyszczenia powietrza. Czy to prawda?
— Tak. Ze składowisk odpadów uwalnia się metan – gaz cieplarniany znacznie przyczyniający się do pogłębiania zmian klimatycznych. MetanMetan / CH4Metan powstaje w związku z obecnością na składowiskach mikroorganizmów i odpadów biodegradowalnych – takich, jak żywność czy papier. W wielu krajach odpady żywnościowe i ogrodnicze zbiera się oddzielnie, ponieważ mogą stanowić źródło energii i zostać wykorzystane jako nawóz. Metodą przetwarzania odpadów komunalnych jest fermentacja beztlenowa, która polega na poddawaniu odpadów biodegradowalnych (np. traw, liści, odpadów kuchennych) biologicznemu procesowi rozkładu, podobnemu do tego, który zachodzi na składowiskach, ale tym razem w warunkach kontrolowanych. W procesie fermentacji powstaje biogaz oraz pozostałości, które mogą zostać wykorzystane jako nawóz (np. kompost).
— Czyli każdy obywatel UE powinien mieć świadomość konieczności ograniczania ilości odpadów i tego, że gospodarka obiegowa, w której nic się nie marnuje, powinna być celem każdego kraju?
— Tak, ale sama świadomość nie wystarczy. Powinna się ona przekładać na właściwe postępowanie. Recykling w sposób znaczący przyczynia się do zmniejszenia ilości metanu pochodzącego ze składowisk odpadów, a tym samym do redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Rozdział 3 
Metan – więcej korzyści czy więcej zagrożeń dla człowieka i środowiska?

Materiał przedstawia rozmowę dwóch uczniów na temat emisji metanu do atmosfery. Opracowanie na podstawie informacji zamieszczonych na stronie internetowej www.national‑geographic.pl

— Pamiętasz, że mamy na chemię wspólnie przygotować informacje na temat emisji metanuMetan / CH4metanu do atmosfery?
— Tak, pamiętam. Zapoznałem się z ostatnim raportem Głównego Urzędu Statystycznego na temat ochrony środowiska. Dowiedziałem się, że w Polsce na wielkość emisji metanu decydujący wpływ ma sektor energii, w tym w głównej mierze jego emisja z paliw stałych (w szczególności węgla kamiennego) oraz emisja pochodząca z ropy naftowej i gazu ziemnegoGaz ziemnygazu ziemnego. Ważnym źródłem uwalniania metanu do atmosfery jest rolnictwo, w większości poprzez procesy fermentacji oraz składowanie odpadów.
— Ja w artykule National Geographic przeczytałem, że w ostatnich dekadach obszary podbiegunowe ocieplają się znacznie szybciej niż reszta globu. Topnienie wiecznej zmarzliny sprawia, że istniejące jeziora się powiększają, powstaje też wiele nowych, które w osadach dennych zawierają metan.
— Też czytałem, że na Alasce, Grenlandii czy Syberii wystarczy w lód stuknąć obcasem, by z sykiem zaczął wydobywać się z niego metan. Na niektórych jeziorach wydzielanie metanu jest miejscami tak silne, że tworzą się „ogniska”. Z jednego takiego otworu może się wydobywać 10–30 decymetrów sześciennych metanu dziennie.
— Znaczna ilość metanu powstaje również podczas rozkładu mikrobiologicznego lub termicznego większych cząsteczek organicznych. Mikroorganizmy produkują metan, przetwarzając roślinną materię organiczną w warunkach dużej wilgotności i niedostatku tlenu. W efekcie można obserwować wydobywający się metan na terenach bagiennych, polach ryżowych, wysypiskach śmieci.
— To w sumie nie powinniśmy się martwić, że metanu kiedyś zabraknie.
— Już w 2005 roku były takie obawy, ale naukowcy ogłosili alternatywne rozwiązanie – wykorzystanie gazu łupkowegoGaz łupkowygazu łupkowego. Dodatkowo branża energetyczna przymierza się do wykorzystania złóż klatratów metanu, leżących na ogromnych obszarach dna morskiego i uwięzionych w podbiegunowej wiecznej zmarzlinie.

Polecenie 1

Przeanalizuj mapę i wyjaśnij, dlaczego teoretycznie na całej kuli ziemskiej grozi nam megatsunami i znaczący skok temperatury atmosfery.

RiK2EGDlhvoyC1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2

Przygotuj schemat produkcji metanu w procesie beztlenowej fermentacji materii organicznej.

Polecenie 3

Metan to główny składnik biogazu. Stanowi 50‑70% jego objętości. Podaj, jakie są jeszcze inne składniki biogazu i krótko je scharakteryzuj.

mf3a7e3b437e6e427_1536735674978_0
1

Przykładowe rozwiązania poleceń:

Polecenie 1.

Praktycznie na całej kuli ziemskiej występują złoża hydratów gazowych (klatratów metanu). Klatraty metanu to metan w głębinach oceanicznych. W połączeniu z powietrzem lub tlenem metan tworzy mieszaniny wybuchowe. Nagromadzony na dnie oceanów metan, który zostałby gwałtownie uwolniony i wraz z tym połączyłby się z tlenem lub powietrzem, mógłby doprowadzić do katastrofy: megatsunami, czyli ogromnej fali oceanicznej, oraz wysokiej emisji do atmosfery pyłów i pary wodnej.

Encyklopedia PWN, hasła: katastrofa ekologiczna, klatraty, metan

Polecenie 2.

Schemat produkcji metanu w warunkach beztlenowych jest wielofazowy. Na początku procesu dochodzi do rozkładu związków organicznych (np. węglowodanów, białek, tłuszczów). Następnie zachodzi rozkład substacji przez bakterie beztlenowe, w wyniku czego powstają kwasy organiczne (np. kwas octowy) lub wodór i dwutlenek węgla. Potem następuje ich przemiana do metanu i dwutlenku węgla. Proces ten można przedstawić tak, jak na załączonym poniżej schemacie.

http://www.egospodarka.pl/44006,Alternatywne‑zrodla‑energii‑biogaz,1,56,1.html
http://www.e‑biotechnologia.pl/Artykuly/fermentacja‑metanowa

RF6GJguRBcwk21
W prostokątnym polu znajduje się strzałka skierowana w dół (symbol pobierania pliku) i napis „Pobierz załącznik”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego schemat do przykładowego rozwiązania polecenia 2 (produkcja metanu w warunkach beztlenowych).
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Polecenie 3.

Pozostałe składniki biogazu to: dwutlenek węgla, azot, wodór, siarkowodór, tlen.

Dwutlenek węgla – produkt spalania i oddychania. Jest wydychany przez zwierzęta i wykorzystywany przez rośliny w procesie fotosyntezy. Powstaje w efekcie całkowitego spalania węgla lub rozkładu węglanów. Występuje w atmosferze i hydrosferze.

Azot – główny składnik powietrza (78,09& objętości). Wchodzi w skład wielu związków, takich jak: amoniak, kwas azotowy(V) oraz innych związków organicznych (m.in. kwasy nukleinowe, białka, alkaloidy i wiele innych).

Wodór – najbardziej rozpowszechniony pierwiastek chemiczny we Wszechświecie i również często występujący wśród pierwiastków na Ziemi. Łatwo tworzy związki chemiczne z niemetalami, dlatego większość wodoru na Ziemi występuje w formie wody albo związków organicznych.

Siarkowodór – związek nieorganiczny łączący siarkę i wodór. To bezbarwny, palny gaz o charakterystycznym, silnym zapachu. Jest silnie trujący.

Tlen – najbardziej rozpowszechniony pierwiastek na Ziemi. Stanowi 20,95% objętości w atmosferze ziemskiej. Występuje w postaci cząstek dwuatomowych OIndeks dolny 2 oraz trójatomowych jako ozon (OIndeks dolny 3).

Encyklopedia PWN, hasła: biogaz, dwutlenek węgla, azot, wodór, siarkowodór, tlen

mf3a7e3b437e6e427_1502093867461_0

Podsumowanie

Metan to najprostszy węglowodór, główny składnik gazu ziemnego. Jest gazem bezwonnym o gęstości mniejszej niż gęstość powietrza, słabo rozpuszczalnym w wodzie, dobrze rozpuszczalnym w rozpuszczalnikach organicznych. Metan jest gazem palnym. Produkty jego spalania zależą od ilości dostępnego tlenu. Przy ograniczonym dostępie tlenu w reakcji spalania powstaje sadza oraz para wodna. Gdy tlenu jest więcej, produktem reakcji – oprócz pary wodnej – jest trujący gaz, tlenek węgla(II) zwany czadem. Spalanie całkowite natomiast prowadzi do tlenku węgla(IV) i wody. Metan należy do gazów cieplarnianych.

Praca domowa
Polecenie 4.1

Analizując etapy oczyszczania ścieków w dowolnej oczyszczalni w naszym kraju, podaj etapy produkcji biogazu.

1

Przykładowe rozwiązanie
Analizując etapy oczyszczania ścieków w dowolnej oczyszczalni w naszym kraju, podaj etapy produkcji biogazu.

- grawitacyjne zagęszczanie osadu wstępnego w zagęszczaczach;
- mechaniczne zagęszczanie osadu nadmiernego z części biologicznej;
- zmieszanie osadów;
- podanie do komór fermentacyjnych, przeprowadzenie beztlenowej fermentacji w temperaturze 35°C;
- rozkład związków organicznych;
- powstanie biogazu;
- odsiarczanie biogazu;
- gromadzenie gazu w zbiorniku;
- sprężenie gazu w tłoczni.

mf3a7e3b437e6e427_1503905579466_0

Zadania

Wskazówka

W przypadku braku możliwości rozwiązania zadania z klawiatury lub trudności z odczytem przez czytnik ekranu skorzystaj z innej wersji zadania.

classicmobile
Ćwiczenie 1
R1VtztcSHVga51
Na ekranie pokazane jest w ramce Zadanie 1 zatytułowane: „Sprawdź swoją wiedzę na temat metanu”. Pod tytułem podane jest polecenie, które brzmi: „Przeanalizuj poniższe zdania. Oceń prawdziwość podanych informacji”. Poniżej polecenie w pięciu oddzielonych linijkach umieszczone zostały różne informacje dotyczące metanu. Należy zaznaczyć te, które są prawdziwe. Po prawej stronie w każdej linijce są okienka wyboru „Prawda” i „Fałsz”. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
Inna wersja zadania
RJTfaOK5k8Ldd1
Ćwiczenie 2
Na ekranie pokazana jest w ramce inna wersja zadanie pierwszego. Ćwiczenie ma tytuł: „Sprawdź swoją wiedzę na temat metanu”. Pod tytułem podane jest polecenie, które brzmi: „Przeanalizuj poniższe zdania. Oceń prawdziwość podanych informacji”. Poniżej znajduje się pięć zdań. Należy określić ich prawdziwość, zaznaczając „Prawda” lub „Fałsz” za pomocą rozwijanych list znajdujących się pod każdym zdaniem. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
classicmobile
Ćwiczenie 3
RqjMYU4gmxKMB1
Na ekranie pokazane jest w ramce Zadanie 2 zatytułowane „Jaki wzór ma metan?”. Pod tytułem podane jest polecenie: „Przyporządkuj do odpowiedniego rodzaju właściwy wzór metanu”. Poniżej znajdują się trzy kafelki podpisane kolejno: „Wzór sumaryczny”, „Wzór strukturalny”, „Wzór elektronowy”. Pod nimi znajdują się kolejne trzy kafelki, ustawione obok siebie. W każdym z nich znajduje się rysunek.Rysunek pierwszy przedstawia wzór metanu – CH4. Rysunek drugi przedstawia wzór metanu z uwzględnieniem elektronów.Rysunek trzeci przedstawia wzór metanu, rozłożony na czynniki.Należy przyporządkować rysunki do kafelków z podpisami. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
Inna wersja zadania
RPMzdE28bKYKf1
Na ekranie pokazana jest w ramce inna wersja zadanie drugiego. Ćwiczenie ma tytuł: „Jaki wzór ma metan?”. Pod tytułem podane jest polecenie: „Przyporządkuj do odpowiedniego rodzaju właściwy wzór metanu”. Poniżej znajdują się trzy rysunki ułożone obok siebie przedstawiające różne typy wzorów metanu. Pierwszy rysunek przedstawia wzór metanu z zaznaczonym rozmieszczeniem wolnych par elektronowych i elektronów. Drugi wzór metanu oprócz składek cząsteczki przedstawia układ wiązań atomów. Trzeci wzór przedstawia pierwiastki, które wchodzą w skład cząsteczki. Pod rysunkami znajdują się trzy rozwijane listy odpowiadające poszczególnym wzorom. Za pomocą rozwijanych list należy dopasować do rysunków odpowiednią nazwę rodzaju wzoru. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
classicmobile
Ćwiczenie 4
RRmXS5LnnCc0X1
Na ekranie pokazane jest w ramce Zadanie 3 zatytułowane „Czy spalanie gazu ziemnego w domowym piecu jest zawsze bezpieczne?”. Pod tytułem podane jest polecenie, które brzmi „Przeczytaj poniższy artykuł, a następnie uzupełnij luki w tekście właściwymi słowami”. Poniżej znajduje się tekst dotyczący bezpiecznego korzystania z piecyka gazowego: „Sezon grzewczy to niezwykle niebezpieczny okres dla każdego z nas. Przekonała się o tym starsza pani z małej miejscowości na południu Polski. Chciała wziąć kąpiel; aby jednak nagrzać wodę, musiała załączyć piecyk gazowy w łazience. Nie miała pojęcia, że instalacja jest wadliwa. Wanna już prawie zapełniła się wrzątkiem, kiedy pani Krystynie zrobiło się słabo. Później opisywała: w jednej chwili poczułam mdłości i zawroty głowy. Było mi duszno, że aż tchu nie mogłam złapać […]. Była już na tyle osłabiona, że nie potrafiła wezwać pomocy. Potem straciła przytomność. Na szczęście wkrótce znalazł ją mąż […]. Pobiegł on do sąsiadki po ratunek. Wiedział, że sąsiadka jest pielęgniarką. To właśnie ta błyskawiczna reakcja i natychmiastowy przyjazd pogotowia uratowały starszą panią”. Poniżej znajduje się tekst z czteroma lukami do uzupełnienia oraz osiem kafelków z treścią, którymi należy wypełnić luki. Pięć kafelków nie zostanie użyta. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
Inna wersja zadania
R100b9xXsDxlz1
Ćwiczenie 5
Na ekranie pokazana jest w ramce inna wersja zadania trzeciego. Ćwiczenie ma tytuł „Czy spalanie gazu ziemnego w domowym piecu jest zawsze bezpieczne?”. Pod tytułem podane jest polecenie, które brzmi „Przeczytaj poniższy artykuł, a następnie uzupełnij luki w tekście właściwymi słowami”. Poniżej znajduje się tekst dotyczący bezpiecznego korzystania z piecyka gazowego: „Sezon grzewczy to niezwykle niebezpieczny okres dla każdego z nas. Przekonała się o tym starsza pani z małej miejscowości na południu Polski. Chciała wziąć kąpiel; aby jednak nagrzać wodę, musiała załączyć piecyk gazowy w łazience. Nie miała pojęcia, że instalacja jest wadliwa. Wanna już prawie zapełniła się wrzątkiem, kiedy pani Krystynie zrobiło się słabo. Później opisywała: w jednej chwili poczułam mdłości i zawroty głowy. Było mi duszno, że aż tchu nie mogłam złapać […]. Była już na tyle osłabiona, że nie potrafiła wezwać pomocy. Potem straciła przytomność. Na szczęście wkrótce znalazł ją mąż […]. Pobiegł on do sąsiadki po ratunek. Wiedział, że sąsiadka jest pielęgniarką. To właśnie ta błyskawiczna reakcja i natychmiastowy przyjazd pogotowia uratowały starszą panią”. Pod artykułem znajduje się tekst z czteroma lukami, które należy uzupełnić, używając zamieszczonych w miejscu luk rozwijanych list. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
mf3a7e3b437e6e427_1502358147126_0

Słowniczek

Gaz błotny
Gaz błotny

gaz powstający w warunkach naturalnych w wyniku beztlenowej fermentacji szczątków roślinnych; jego głównym składnikiem jest metan.

Źródło: www.encyklopedia.pwn.pl

Gaz kopalniany
Gaz kopalniany

mieszanina gazów wytwarzana podczas beztlenowego rozkładu substancji organicznych. Głównym składnikiem gazu kopalnianego jest metan. Tworzy z powietrzem mieszaniny wybuchowe. Wydziela się w kopalniach węgla kamiennego, ale występuje też w kopalniach siarki i soli.

Źródło: www.encyklopedia.pwn.pl

Gaz łupkowy
Gaz łupkowy

naturalny gaz ziemny otrzymywany z łupków osadowych, czyli drobnoziarnistych skał charakteryzujących się wysoką zawartością materii organicznej oraz niskimi wartościami przepuszczalności i porowatości. Gaz łupkowy jest zamknięty w niewielkich przestrzeniach między warstwami skalnymi, a objętość każdej takiej szczeliny jest wielokrotnie mniejsza niż przy innych złożach. Gaz łupkowy nie różni się składem od naturalnego gazu ziemnego, ponieważ zawiera metan (75 – 95%), azot, a także domieszki etanu, propanu, helowców, tlenu i tlenku węgla. Gaz łupkowy jest bezwonny.

Źródło: www.encyklopedia.pwn.pl

Gaz ziemny
Gaz ziemny

dawniej nazywany gazem naftowym; naturalna mieszanina węglowodorów parafinowych, w skład której wchodzi metan oraz inne lekkie węglowodory: etan, propan butan, pentan i heksan. Zawiera domieszki gazowe (traktowane przede wszystkim jako zanieczyszczenia), głównie: azotu, ditlenku węgla, siarkowodoru, w niewielkich ilościach może występować wodór, tlenek węgla i hel. Rozróżnia się gaz ziemny suchy (który zawiera mniej niż 13,5 cmIndeks górny 3 ciekłych węglowodorów w 1 mIndeks górny 3) oraz gaz ziemny mokry, gazolinowy (ponad 40 cmIndeks górny 3 ciekłych węglowodorów w 1 mIndeks górny 3), z którego wyodrębnia się węglowodory w formie gazu płynnego i gazoliny (gaz odgazolinowany).

Źródło: www.encyklopedia.pwn.pl

Metan / CH4
Metan / CH4

związek organiczny będący najprostszym nasyconym węglowodorem alifatycznym (alkany). Bezbarwny, palny gaz, bez smaku i zapachu o temperaturze wrzenia –164°C. Z powietrzem lub tlenem tworzy mieszaniny wybuchowe. Jest składnikiem gazu ziemnego, gazu węglowego oraz wchodzi w skład gazów występujących w kopalniach węgla i może być przyczyną wybuchów i pożarów w kopalniach, jest także głównym składnikiem gazu błotnego (dlatego często jest nazywany gazem kopalnianym lub błotnym). Metan powstaje w procesie beztlenowej fermentacji celulozy pod wpływem bakterii metanowych.

Metan należy do tzw. gazów cieplarnianych, których obecność w atmosferze ziemskiej wpływa na powstawanie efektu cieplarnianego. W postaci hydratu występuje na dnie oceanów oraz jest również uwięziony w postaci klatratów w wiecznej zmarzlinie. Metan jest wykorzystywany głównie w syntezie chemicznej jako składnik gazu miejskiego oraz do wytwarzania wodoru, gazu syntezowego, acetylenu.

Źródło: www.encyklopedia.pwn.pl

mf3a7e3b437e6e427_1522759004116_0

Powrót do e‑podręcznika

E‑podręcznik „Świat pod lupą”

http://www.epodreczniki.pl/reader/c/141001/v/latest/t/student‑canon

1.2. Węglowodory nasycone – alkany

https://www.epodreczniki.pl/reader/c/140968/v/latest/t/student‑canon/m/iXETDRSULf

1.6. Zanieczyszczenia powietrza

https://www.epodreczniki.pl/reader/c/141001/v/latest/t/student‑canon/m/ifc3Qv6OxA#ifc3Qv6OxA_d5e135

RsAjQ5hA0OaLv1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.