Jakie są skutki przerwania dostaw energii elektrycznej?
Odkrycie zjawiska przepływu ładunków w sposób uporządkowany, czyli prądu elektrycznego, spowodowało, że życie człowieka stało się łatwiejsze, wygodniejsze i niestety bardzo często całkowicie uzależnione od tej formy energii.


prąd elektryczny;
moc prądu elektrycznego;
obliczanie mocy i pracy prądu elektrycznego.
wskazywać, jakie znaczenie w życiu codziennym ma prąd elektryczny;
wyliczać, jakie mogą być skutki przerwy w dostawie prądu elektrycznego;
wyjaśniać, dlaczego w niektórych przypadkach stałe dostawy energii elektrycznej są konieczne.
Ten wspaniały prąd
Prąd elektryczny dał człowiekowi zupełnie nową jakość życia. Dzięki niemu nie musimy wykonywać wielu czynności, które robią teraz za nas maszyny. Można powiedzieć, że jesteśmy otoczeni urządzeniami potrzebującymi prądu. W każdym gospodarstwie domowym znajdziemy odkurzacz, pralkę, telewizor, czy lodówkę. Nie rozstajemy się z telefonami komórkowymi.

Sportowiec, podczas godzinnego biegu z prędkością , zużył około energii . Na jak długo wystarczy tej energii do działania czajnika elektrycznego o mocy ?
Rozwiązanie:
Przeliczamy na dżule energię zużytą przez biegacza:
.
Przekształcamy wzór na moc , przy wykonanej pracy :
,
,
i obliczamy czas pracy żarówki:
.
Ten prosty przykład pokazuje, że prąd elektryczny wykonuje bardzo dużą pracę, której często nie jesteśmy w stanie zastąpić w żaden inny sposób. Pod poniższą grafiką znajduje się legenda. Jest tam wypisane, ile czasu kobieta spędziła na bieganiu. Kliknij na każdy podany czas, żeby zobaczyć, ile czasu, dzięki energii wytworzonej przez biegaczkę, będzie świecić żarówka.
- 15 minut
- 45 minut
- 1 godzina 45 minut
- 2 godziny 15 minut
Obliczmy roczne zużycie prądu przez kuchenkę mikrofalową o mocy . Załóżmy, że urządzenie działa przy największej mocy minut dziennie.
Rozwiązanie:
Zużycie prądu policzymy ze wzoru na moc:
, gdzie oznacza pracę zamienioną na pracę urządzeń elektrycznych.
Zatem:
.
Obliczamy czas pracy kuchenki w ciągu roku:
.
Po podstawieniu otrzymujemy:
.
W gospodarstwach domowych zużycie prądu podajemy nie w dżulach, ale w (kilowatogodzinachkilowatogodzinach).
Dla naszej kuchenki zużycie roczne energii elektrycznej wynosi:
,
.
Zatem:
.
Zużycie prądu elektrycznego bardzo obrazowo opisał Marcin Popkiewicz w wywiadzie „Nie możemy ignorować megatrendów” dla portalu Instytut Wolności z dnia marca :
Energia czyni nasze życie cudownie wygodnym. to odpowiednik ciężkiej pracy fizycznej jednego człowieka od świtu do nocy. Na jednego Polaka przypada dziennie, czyli na każdego z nas, metaforycznie, pracuje niewolników. Dla porównania, w Stanach ten wskaźnik wynosi , średnia w Europie to sto, w Chinach kilkadziesiąt.
A co by się stało, gdyby zabrakło prądu?

Coraz częściej pojawiają się przerwy w dostawie energii elektrycznej. Przyczyn jest wiele. Produkcja i dostawa prądu elektrycznego jest bardzo mocno powiązana z warunkami atmosferycznymi. Podczas suszy brakuje wody, która jest chłodziwem dla elektrowni. Bezwietrzna pogoda oznacza brak paliwa dla elektrowni wiatrowych. Wichury i burze z kolei powodują zniszczenie linii energetycznych, dzięki którym możemy otrzymać prąd z elektrowni. Okres zimowy to niebezpieczeństwo oblodzenia infrastruktury energetycznej. Co roku zapotrzebowanie na prąd elektryczny rośnie. Szczególnie latem, kiedy coraz częściej chcemy przebywać w klimatyzowanych pomieszczeniach. Czas zatem zastanowić się, jakie konsekwencje miałaby przerwa w dostawie prądu elektrycznego, szczególnie gdyby była ona dłuższa.
W wielu przypadkach poradzilibyśmy sobie. Odkurzacz zastąpiłaby miotła, a krajalnicę do chleba zwykły nóż. Inaczej sytuacja wyglądałaby ze zmywarką do naczyń. Naczynia można umyć ręcznie i większość z nas to potrafi. Dostarczenie wody niezbędnej do tej czynności byłoby jednak dużym problemem. Woda transportowana jest do mieszkań przez stacje wodociągowe zasilane prądem. Teoretycznie moglibyśmy nosić ją np. z pobliskiego jeziora przy wykorzystaniu wiadra, ale ujęć wody naziemnych jest coraz mniej i często są zanieczyszczone. Woda jest przecież niezbędna nam do przeżycia i jest czerpana z dużych głębokości przy pomocy pomp. Do tego potrzebujemy prądu.
Krótka przerwa w dostawach wody nie jest dla nas większym problemem, jest to zazwyczaj wcześniej sygnalizowane przez dostawców wody, możemy się do tego przygotować. Przy dłuższej przerwie w dostępie do wody człowiek nie potrafi żyć.
Powyższe przykłady pokazują, że żyjemy w erze prądu elektrycznego. Dzięki niemu działają fabryki, miejsca rozrywki, szkoły, szpitale czy gospodarstwa domowe. Przerwa w dostawie energii elektrycznej w wielu miejscach powoduje straty ekonomiczne. Tak jest np. w:
zakładach pracy,
sklepach, szczególnie tych, w których sprzedaje się produkty spożywcze,
magazynach żywności,
fabrykach, np. samochodów.

Blackout
Zapoznaj się z nagraniem, które opowiada o jednej z największych awarii systemu energetycznego. Następnie, na podstawie tych informacji, rozwiąż poniższe zadania.
Po wysłuchaniu tekstu wymień przynajmniej trzy sektory gospodarki, które ucierpiały na skutek blackoutu.
Na podstawie informacji zawartych w tekście podaj trzy przykłady bezpośredniego wpływu braku prądu na życie poszkodowanych mieszkańców.
W wielu krajach dużym problemem jest zły stan infrastruktury energetycznej naziemnej. Duża gęstość zaludnienia i zwarta zabudowa oraz brak funduszy powodują, że krajobraz miast jest poprzeplatany siecią przewodów doprowadzających prąd. Jednym z nich jest Bangkok, stolica Tajlandii. Tematem zainteresowali się Bill Gates, założyciel firmy Microsoft oraz aktor Russell Crowe. Na ich apele o poprawieniue bezpieczeństwa i estetyki odpowiedzieli politycy. Dzięki temu część miasta wygląda znacznie lepiej, a zwisające przewody nie stanowią już zagrożenia.
Na podstawie poniższej fotografii, przedstawiającej jedną z ulic Bangkoku, odpowiedz na pytania.

Jakie zagrożenie niesie za sobą infrastruktura naziemna?
Jaki wpływ na awarie energetyczne ma stan sieci przesyłowej przedstawiona na powyższym zdjęciu?
Czy musimy się do tego przyzwyczaić?
Długotrwałe przerwy w dostawie prądu elektrycznego będą zdarzały się coraz częściej. W dużej mierze przyczyniają się do tego zmiany klimatyczne, którym towarzyszą coraz gwałtowniejsze zjawiska atmosferyczne. Silne wiatry i obfite opady śniegu mogą zniszczyć infrastrukturę przesyłową. Susza powoduje brak wody, która jest chłodziwem dla bloków energetycznych. Gwałtowne burze z kolei wiążą się z podtopieniami i zagrożeniem stacji transformatorowychtransformatorowych. Nie bez znaczenia jest stan techniczny infrastruktury energetycznej. Duże znaczenie w procesie dostaw prądu ma także czynnik ludzki. Powinniśmy być przygotowani na blackout.
Jak przygotować się na wypadek dłuższej przerwy w dostawie prądu?
Niespodziewana przerwa w dostawie prądu może się zdarzyć w najmniej oczekiwanej chwili. Dlatego powinniśmy być do tego przygotowani. Na początku należy pomyśleć o uzupełnieniu zapasów żywności. Musimy pamiętać, żeby zmagazynować przede wszystkim produkty, które nie psują się i mają długi termin przydatności do spożycia. Są nimi wszelkiego rodzaju konserwy, ale też produkty sypkie typu płatki zbożowe, suszone owoce i warzywa, dżemy, czekolady, batony, suchary. Można je konsumować właściwie bez specjalnego przygotowania.
Warto również zaopatrzyć się w turystyczną kuchenkę gazową i zapas paliwa do niej, jest to szczególnie przydatne, gdy przerwa w dostawie prądu będzie w okresie zimowo‑jesiennym, gorąca herbata może wiele wtedy zdziałać. Oczywiście do przygotowania ciepłego napoju niezbędna jest woda pitna. Pamiętajmy, że bez wody długo nie przeżyjemy. Zróbmy zapas wody przynajmniej na tydzień. Najlepsza będzie butelkowana. Przechowujemy ją w chłodnym i zaciemnionym miejscu. Bardzo ważne jest zaopatrzenie się w źródła światła. Latarki oraz baterie powinniśmy zmagazynować w jednym miejscu; możemy też pomyśleć o stacjach ładowanych przy pomocy energii słonecznej. Warto zakupić powerbank, który posłuży do ładowania telefonu. Pamiętajmy, że urządzeń komunikacyjnych np. telefonów powinniśmy używać w wyjątkowych sytuacjach.
W każdym mieszkaniu powinny być pod ręką ciepłe koce i śpiwory. Większość urządzeń w kotłowni jest sterowanych elektronicznie, podczas blackoutu w domu może być zimno. Bardzo ważne jest zaopatrzenie się w podstawowe lekarstwa, a jeżeli chorujemy na coś przewlekle, powinniśmy pilnować, żebyśmy mieli zapas na kilka dni. Powinniśmy uzupełnić domową apteczkę w plastry, środek do dezynfekcji czy bandaże. Apteki w czasie kataklizmu prawdopodobnie będą zamknięte. Podobnie jak w przypadku zdrowia – musimy zadbać o finanse. W erze kart płatniczych często nie mamy przy sobie gotówki. Warto mieć jej zapas w bezpiecznym miejscu. Brak prądu oznacza zamknięte banki i brak dostępu do bankomatów. Raczej nie zapłacimy kartą w sklepie lub na stacji benzynowej.
Najważniejszą zasadą, jakiej należy przestrzegać w czasie jakiejkolwiek katastrofy, jest ta mówiąca o tym, żeby zachować spokój i myśleć racjonalnie. Jeżeli jesteśmy dobrze przygotowani i bezpieczni, nie powinniśmy opuszczać miejsca zamieszkania. Powinniśmy również oszczędzać zapasy, szczególnie wody. Nie wiemy, na jak długo będą potrzebne. Może sąsiad nie przygotował się, jak należy, i trzeba będzie mu pomóc? Nie wiemy. Jest to szczególnie ważne w miejscach odludnych, w czasie zimy, czy nocą.
Na podstawie tekstu wyżej odpowiedz na poniższe pytania.
Dlaczego powinniśmy posiadać w domu zapas gotówki, pomimo tego, że większość z nas posługuje się kartami płatniczymi?
Dlaczego powinniśmy zaopatrzyć się w podstawowe lekarstwa, nawet jeśli nie chorujemy?
Jakie produkty żywnościowe są szczególnie przydatne podczas przerwy w dostawie prądu?
Dlaczego pomimo sporych zapasów wody i jedzenia w czasie katastrofy powinniśmy je oszczędzać?
Co to jest zasilanie awaryjne?
Istnieją miejsca, w których prądu nie może zabraknąć. Należą do nich np.:
miejsca opieki zdrowotnej, szczególnie szpitale,
duże zakłady przemysłowe,
lotniska, dworce,
oczyszczalnie ścieków,
stacje uzdatniania wody,
obiekty wojskowe,
banki.
W miejscach, gdzie ciągłość dostaw energii elektrycznej jest wymagana, znajdują się urządzenia, które odpowiadają za zasilanie awaryjne.
Jak działa zasilanie awaryjne?

W warunkach domowych do zasilania awaryjnego wykorzystuje się niewielkie, przenośne agregaty prądotwórcze (zdjęcie powyżej). Mają one również zastosowanie we wszelkiego rodzaju akcjach ratowniczych, podczas których trudno o inne źródło prądu. Agregat prądotwórczy zamienia energię chemiczną pozyskiwaną ze spalania paliwa na prąd elektryczny.
Poniżej, na mapie myśli, zaprezentowano dwa przykładowe zastosowania agregatu prądotwórczego. Wymień przynajmniej dwa inne przykłady jego zastosowania.
Mapa myśli.
Zastosowanie agregatu prądotwórczego:
akcje ratownicze:
zastosowanie agregatu prądotwórczego,
imprezy plenerowe:
Zastosowanie agregatu prądotwórczego.
Coraz bardziej popularne są tak zwane systemy autonomiczne lub systemy hybrydowe, które służą do pozyskiwania i wytwarzania energii elektrycznej i ciepła. Taki system przedstawia rysunek poniżej.
Jaka jest moc agregatu prądotwórczego zasilanego paliwem o wartości energetycznejpaliwem o wartości energetycznej (opałowej) ? Agregat działa przez godzin, zużywając w tym czasie paliwa.
Rozwiązanie:
Wartość energetyczną oznaczamy jako (ilość energii przypadająca na kilogram paliwa). Mnożąc tę wartość przez ilość paliwa, otrzymamy ilość energii, jaką z niego uzyskamy:
.
Energię uzyskaną zastępujemy pracą, jaką dzięki niej może wykonać agregat:
, gdzie , zatem:
.
Po przekształceniu otrzymujemy wzór na moc agregatu:
.
Podstawiamy dane liczbowe:
.
Podsumowanie
Prąd elektryczny jest niezbędny współczesnemu człowiekowi do życia.
Zużycie prądu elektrycznego w gospodarstwach domowych jest duże i nadal rośnie.
W energetyce coraz częściej będą zdarzały się długotrwałe przerwy w dostawie prądu, powinniśmy być na to przygotowani.
W strategicznych sektorach życia nie może zabraknąć dostaw energii elektrycznej i dlatego posiadają one zasilanie awaryjne.
Na podstawie poniższej tabeli odpowiedz na poniższe pytania:
Dlaczego istnieją różne kategorie zasilania budynków?
Czym różnią się od siebie i kategoria zasilania?
W jakich budynkach i dlaczego przerwa w zasilaniu nie powinna przekraczać kilku dziesiątek sekund?

Kategoria zasilania budynków | Wymagania dotyczące niezawodności | Mozliwe rozwiązania | Przykładowi odbiorcy |
|---|---|---|---|
–podstawowa | Dopuszczalne stosunkowo długie przerwy w zasilaniu rzędu wielu minut. | Zasilanie pojedynczą linią promieniową z sieci elektroenergetycznej. Nie wymaga się rezerwowego zasilania. | Domy jednorodzinne na terenach wiejskich i w rzadkiej zabudowie miejskiej, nieduże bloki mieszkalne. |
–średnia | Przerwy w zasilaniu nie powinny przekraczać kilku dziesiątek sekund. | Agregat prądotwórczy. Oświetlenie awaryjne. | Wysokie budynki mieszkalne. |
–wysoka | Przerwy w zasilaniu nie powinny przekraczać sekundy. | Dwie niezależne linie zasilające z systemu elektroenergetycznego i system zasilania rezerwowego z pełną automatyką sterowania zasilani rezerwowego. | Duże hotele, szpitale, stacje radiowe i telewizyjne, dworce kolejowe i porty lotnicze. |
–najwyższa | Zasilanie bezprzewodowe. Niedopuszczalna jest przerwa w zasilaniu wybranych urządzeń. | Zasilanie bezprzewodowe ze źródła rezerwowego. Agregat prądotwórczy przystosowany do długotrwałego zasilania. | Wybrane odbiory w obiektach wymienionych w kategorii , np.: sale operacyjne szpitala, systemy komputerowe banków, giełdy. |
Sprawdź się
Do miejsc strategicznych, w których wymagana jest ciągła dostawa prądu, nie należy: Możliwe odpowiedzi: 1. wysoki budynek mieszkalny, 2. dom jednorodzinny, 3. sala operacyjna, 4. giełda, 5. serwerownia w banku
Wartość energetyczna ropy naftowej wynosi . W zbiorniku agregatu prądotwórczego o maksymalnej mocy znajduje się paliwa. Oblicz, jak długo, przy tej ilości paliwa, agregat może pracować z pełną mocą.
Wyjaśnij, jakie znaczenie dla bezawaryjnego działania infrastruktury ma oszczędzanie energii elektrycznej w Twoim domu.
Słownik
– energia zużyta przez urządzenie o mocy (kilowata) w ciągu jednej godziny, .
urządzenie elektryczne zmieniające wartość napięcia prądu przemiennego; można dzięki niemu obniżyć wysokie napięcie panujące w liniach przesyłających prąd na duże odległości do wartości niższej stosowanej np. w instalacjach domowych. Dzięki temu można obniżyć straty związane z przesyłaniem energii elektrycznej.
oznacza ilość energii, jaką możemy uzyskać z danej masy paliwa, np. oznacza, że z każdego kilograma paliwa otrzymamy ( megadżul) energii.
Bibliografia
Encyklopedia PWN.
Sagnowska B., Szot‑Gawlik D., Godlewska M., Rozenbajgier M., Rozenbajgier R., 2017, Świat fizyki, Warszawa, WSiP.