Jakie znaczenie w kontaktach z innymi mają stereotypy narodowe?

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna pojęcie stereotypu,

• zna znaczenie wyrazów obcych występujących w tekście,

• wymienia stereotypy odnoszące się do różnych narodowości.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• interpretować różne teksty kultury,

• czytać ze zrozumieniem,

• wypowiadać się na temat przeczytanego tekstu,

• wskazać funkcjonujące w obiegowej opinii stereotypy,

• posługiwać się poznanymi terminami,

• korzystać ze słownika wyrazów obcych.

c) Postawy

Uczeń:

• kształtuje swój system wartości,

• wyrabia umiejętność krytycznego spojrzenia na funkcjonujące w społeczeństwie opinie.

2. Metoda i forma pracy

Praca z tekstem, poszukująca, praca ze słownikiem, pogadanka.

3. Środki dydaktyczne

Tekst Leszka Kołakowskiego O stereotypach narodowych lub podręcznik do kształcenia literackiego, Słownik wyrazów obcych, Słownik języka polskiego.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel zadaje pytanie, czy znane jest uczniom pojęcie stereotypu. Prosi o zdefiniowanie terminu zgodnie z ich rozumowaniem i podanie przykładów stereotypów funkcjonujących
w świadomości dzisiejszej młodzieży.

W tym czasie jeden z uczniów odnajduje definicję stereotypu w słowniku języka polskiego, pozostali uczniowie zapisują ją w zeszytach.

Stereotyp – funkcjonujący w świadomości społecznej skrótowy, uproszczony i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości odnoszący się do rzeczy, osób, grup społecznych, instytucji itp., często oparty na niepełnej lub fałszywej wiedzy o świecie, utrwalony jednak przez tradycję i z trudem ulegający zmianom.

[Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red. S. Dubisza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, tom 3, s. 1391.]

b) Faza realizacyjna

Nauczyciel wyznacza jednego z uczniów, aby głośno przeczytał zamieszczony
w podręczniku fragment tekstu Leszka Kołakowskiego O stereotypach narodowych [A. Kowalczykowa, K. Mrowcewicz, Kto czyta, nie błądzi. Literatura i kultura. Gimnazjum 2, Wydawnictwo STENTOR, Warszawa 2000, s. 101‑103.]. Pozostali uczniowie śledzą czytany tekst, podkreślając w czasie lektury wszystkie niezrozumiałe wyrazy.

Nauczyciel prosi uczniów o wymienienie wszystkich niezrozumiałych wyrazów,
a następnie zaleca, aby uczniowie odnaleźli ich znaczenie w Słowniku wyrazów obcych lub w Słowniku języka polskiego i zapisali definicje w zeszytach.

[Przykłady:

generalizacja – uogólnienie

quasi – rzekomo, prawie, niemal

empiryczny – oparty na doświadczeniu

korygować – poprawiać, usuwać błędy

reputacja – opinia, dobre imię

respekt – szacunek, poważanie

animozja – niechęć, uraza

ex nihilo – nic z niczego ]

Następnie nauczyciel proponuje analizę tekstu. W tym celu podaje pytania pomocnicze:

• Czym dla Kołakowskiego są stereotypy?

[Odpowiedź: Są to - pozornie powstałe na podstawie badań, a w rzeczywistości nieuzasadnione - uogólnienia. Stereotypy, gdy zakorzenią się w ludzkiej świadomości, nie podlegają żadnej weryfikacji, nawet wtedy, kiedy własne doświadczenie świadczyłoby inaczej.]

• O jakich stereotypach narodowych mówi autor? Wymień je.

[Odpowiedź:

Anglicy – są ograniczeni intelektualnie, ale godni zaufania

Niemcy – zdyscyplinowani, poważni, pozbawieni poczucia humoru

Żydzi – inteligentni, nietaktowni

Polacy – odważni, ale leniwi i niesystematyczni

Francuzi – lubią żartować, niepoważni

Włosi – chętni do zabawy, niegodni zaufania, mają tendencję do oszukiwania

Amerykanie – towarzyscy, przyjacielscy i łatwowierni

Czesi – pracowici, drobiazgowi, chciwi ]

Czy zgadasz się z opinią autora?

• Jaki, według Leszka Kołakowskiego, jest mechanizm powstawania narodowych stereotypów?

• Jaki charakter mają stereotypy narodowe? Czy zawsze stanowią zbiór fałszywych ocen i krzywdzących opinii? A może jednak zawierają choć odrobinę prawdy?

• A co ty sądzisz o stereotypach narodowych? Czy miałeś kontakt z reprezentantami innych narodowości? Czy krążące o nich opinie potwierdziły się, czy też cudzoziemcy zaprezentowali się w zupełnie innym świetle?

c) Faza podsumowująca

W podsumowaniu nauczyciel mówi, iż w stereotypach mają swoje źródło niektóre frazeologizmy. Pyta, czy uczniowie znają takie związki wyrazowe wiążące się z daną narodowością.

[Przykładowa odpowiedź:

Czech: pepik, czeski film, czeski błąd

Włoch: makaroniarz,południowy temperament

Francuz: żabojad, francuski szyk, ciasto francuskie

Niemiec: pruski dryl

Rosjanin: ruskie pierogi, ruski miesiąc

Szwajcar: jak szwajcarski zegarek]

5. Bibliografia

1. Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Świat Książki, Warszawa 2000.

2. Kowalczykowa A., Mrowcewicz K., Kto czyta, nie błądzi. Literatura i kultura. Gimnazjum 2, Wydawnictwo STENTOR, Warszawa 2000.

3. Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red. S. Dubisza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Ułóż zdania z wyrazami poznanymi na lekcji.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak