RWdQzM7DqvqU51

Ważne daty

1838‑1893 – lata życia Jana Matejki

1851‑1858 – nauka w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie

1858‑1859 – studia w Monachium

1872 – podróż razem z żoną do Stambułu

1873 – mianowanie na dyrektora krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych

1874 – przyznanie przez Akademię Francuską członkostwa Institut de France

1875 – przyznanie złotego medalu ufundowanego ze składek społecznych za wybitne dokonania

1878 – podróż do Włoch (Wenecja, Padwa, Bolonia, Florencja, Rzym, Neapol)

1883 – odznaczenie przez papieża Krzyżem Komandorskim Orderu Piusa IX

1887 – otrzymanie tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego

1889‑1891 – wykonanie polichromii kościoła Mariackiego w Krakowie

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R14CMkvTyf5Lu

II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;

12. wskazuje w dziele sztuki symbol i alegorię, potrafi wytłumaczyć ich znaczenie;

13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:

c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;

14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;

18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.

2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;

3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;

5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;

9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;

III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;

5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);

8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.

IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:

2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;

6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;

V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:

3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.

Nauczysz się

określać charakter twórczości portretowej Matejki;

wskazywać inne niż historyczne tematy podejmowane przez malarza;

charakteryzować styl artysty;

rozpoznawać postacie przedstawione na obrazach.

Twórczość portretowa

Ważną pozycję w twórczości Jana Matejki zajmują portrety, potwierdzające indywidualny styl malarza, odmienny od konwencji akademickiej dominującej w II połowie XIX wieku. W początkach twórczości portretował głównie postacie z rodziny lub znajomych mieszczan, krakowskich kupców i urzędników. Dzieła te charakteryzują się statycznym ujęciem, spokojem, oszczędnością środków malarskich. Spośród młodzieńczych dzieł tego typu wyróżnia się Portret Marii Matejko, przedstawiający młodą, 23‑letnią kobietę o smutnym wyrazie twarzy i koncentrującym się na jej przenikliwym, skupionym spojrzeniu.

R1U6qPsK3jUVz

Jan Matejko, „Portret Marii Matejko”, 1859, Dom Jana Matejki, Kraków, 4.bp.blogspot.com , CC BY 3.0

Już w powyższym dziele widoczne są elementy ekspresji, które cechowały późniejsze portrety artysty. Z 1864 roku pochodzi Portret Józefa Dietla, krakowskiego lekarza, profesora i rektora uniwersytetu Jagiellońskiego, a także prezydent Krakowa w latach 1866–1874. Jest to jeden z obrazów pochodzących z okresu, gdy Matejko zyskał popularność jako malarz wybitnych osobistości Krakowa: prezydentów, marszałków Sejmu Krajowego. Jednak portret Dietla wyróżnia się dostojnym ujęciem, monumentalnością i reprezentacyjnością.

R2jZeovoGwihB

Jan Matejko, „Portret Józefa Dietla”, 1864, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, scontent-waw1-1.xx.fbcdn.net, CC BY 3.0

W przeświadczeniu Matejki prawda portretu nie leżała wyłącznie w jego podobieństwie fizycznym - tę funkcję doskonale spełniała fotografia będąca wierną kopią wyglądu modela - lecz przede wszystkim w odbiciu skomplikowanej, czasem głęboko ukrytej sfery duchowej człowieka. Przystępując do malowania obrazu, starał się więc na wstępie określić swój emocjonalny i intelektualny stosunek do portretowanego, aby w konsekwencji stworzyć jakąś ponadczasową, wykraczającą poza konkretny moment pozowania, syntezę cech jego fizjonomii i osobowości. Koncentrując się na pogłębieniu wyrazu psychicznego, odpowiadającego jego wyobrażeniu o danym człowieku, Matejko stworzył na wskroś indywidualny styl malarstwa portretowego, odbiegający od akademickiej konwencji wizerunku idealizowanego, nieodpowiadający jednak w pełni również wymogom realizmu. Malowane przez niego podobizny współczesnych reprezentantów rodów arystokratycznych lub elit intelektualnych i politycznych, pomimo wiernej charakterystyki, popartej wnikliwą obserwacją, nacechowane są jakąś szczególną powagą pozy, gestu i oblicza, naznaczone głębią i intensywnością życia duchowego ich twórcy.

Źródło: https://culture.pl/pl/tworca/jan-matejko (dostęp z dnia 31.03.2018)

Portrety zawierające członków własnej rodziny Matejko kreował, nadając im charakter szlacheckiej tradycji. Postacie ubierał w historyczne kostiumy, często sam projektował stroje nawiązujące do zwyczajów staropolskich. Często przybierały także cechy reprezentacyjności i dostojności, podkreślonych poprzez wystudiowane pozy. Portrety dzieci artysty, żony nie zostały jednak pozbawione psychologicznego rysu postaci, charakterystyki osobowości.

RGcuyB562OvwW

Prezentacja „Rodzinne portrety Matejki” przedstawia zbiór obrazów Jana Matejki, na których ukazał członków rodziny. Do każdego dzieła został dołączony komentarz tekstowy. 1. Slajd 1 ukazuje „Portret trojga dzieci artysty” Jana Matejki oraz zawiera komentarz: Obraz, malowany od jesieni 1869 do maja 1870 roku, przedstawia trójkę starszych dzieci artysty: pięcioletniego Tadeusza, niespełna trzyletnią Helenkę i roczną Beatę. Dziecięcy wdzięk, naturalne pozy modeli i kontakt uczuciowy widoczny między nimi - mimo frontalnego, reprezentacyjnego ujęcia - wprowadzają do tego wizerunku nutę liryzmu i intymności. Można tu dostrzec, tak typowe dla Matejki, zamiłowanie do odtwarzania bogactwa strojów i akcesoriów z uchwyceniem odmienności ich materii. Niemal dotykalnie czujemy puszystość i ciężar futra, lekkość koronek czy chłodny połysk jedwabiu. O Portrecie trojga dzieci artysty z uznaniem pisał Agaton Giller w relacji z Wystawy Powszechnej w Wiedniu w 1873 roku: "Oprócz czterech opisanych obrazów znajduje się jeszcze siedem portretów malowanych przez Matejkę. [...] z tych wszystkich najpiękniejszym jest niezawodnie portret trojga dzieci malarza. [...] Obraz dzieci malowany jest śmiało i szeroko, z wdziękiem nieopisanym. Znawcy zaliczają ten obraz dzieci do najlepszych portretów na wystawie." (Polska na wystawie powszechnej w Wiedniu 1873. r. Listy Agatona Gillera, t. II., Lwów 1873, s. 102). (Muzeum Narodowe w Warszawie. Galeria Malarstwa Polskiego. Przewodnik Multimedialny, płyta CD, WSiP, Warszawa 2005), 2. Slajd 2 ukazuje obraz Jana Matejki „Portret czworga dzieci artysty” oraz zawiera komentarz: Portret czworga dzieci artysty przedstawia od lewej: Jerzego, Tadeusza, Helenę, Beatę i wyróżnia się chłodnym, oficjalnym tonem. Nawiązuje do wizerunku o charakterze reprezentacyjnym – dzieci ukazane są w nienaturalnych, wystudiowanych pozach, o teatralnych gestach. Ich postawy przypominają pozy dorosłych osób. Wnętrze pełne jest salonowego przepychu, sprzętów, przedmiotów i ciężkich materiałów. W portrecie nie ma fragmentu pozbawionego dekoracji. 3. Slajd 3 ukazuje obraz Jana Matejki „Portret żony artysty Teodory z Giebułtowskich” oraz zawiera komentarz: Portret Teodory powstał rok po wstąpieniu w związek małżeński. Jest to druga wersja dzieła. Pierwsza nie zachowała się – została pocięta przez Teodorę, która, dowiedziawszy się o namalowanym przez Matejkę w tajemnicy wizerunku Stanisławy Serafińskiej na tle zamku w Wiśniczu, z zazdrości pocięła obraz. Kobieta ubrana jest ślubną suknię, którą Matejko sam zaprojektował, nawiązując do tradycji stroju narodowego, posiadającego szamerowanie na piersiach i rozcięte, dekoracyjnie zwisające rękawy. Portret namalowany jest swobodnymi pociągnięciami pędzla, różni się od wcześniejszych dzieł artysty. Na uwagę zasługuje poza kobiety pełna dostojności i powagi, o skupionym spojrzeniu. W sposobie ułożenia dłoni można doszukać się analogii z Mona Lisą Leonarda da Vinci – Matejko mógł oglądać obraz z Teodorą w Luwrze podczas pobytu w Paryżu. 4. Slajd 4 przedstawia obraz Jana Matejki „Portret córki Heleny z krogulcem” oraz zawiera komentarz: Portret przedstawia córkę Helenę w stroju staropolskim z XVI wieku na tle ogrodu z krogulcem na palcu uniesionej w dłoni. Strój podkreśla dziewczęcość modelki, eksponuje jej wdzięk. Wizerunek posiada cechy portretu reprezentacyjnego, a poza dziewczyny jest wystudiowana, nienaturalna. 5. Slajd 5 przedstawia obraz Jana Matejki „Portret córki Beaty z kanarkiem” oraz zawiera komentarz: Portret o podobnym charakterze do przedstawienia córki Heleny, jednak jeszcze bardziej eksponujący urodę i wdzięk córki. Także tu dziewczyna ma na sobie strój z XI wieku o malowniczym charakterze. 6. Slajd 6 przedstawia obraz Jana Matejki „Portret syna Jerzego na koniu” i zawiera komentarz: Portret konny syna, mimo cech narodowych w stroju dziecka, nie odzwierciedla konwencji reprezentatywnej. Poza chłopca i sylwetka konia odbiegają o tego rodzaju wizerunku, cechuje je naturalność i swoboda. 7. Slajd 7 przedstawia „Autoportret” Jana Matejki i zawiera komentarz: Obraz powstał na zamówienie kolekcjonera dzieł sztuki, Ignacego Korwina Milewskiego, jako jeden z serii zbieranych przez niego autoportretów. Matejko, aby ukryć swój niski wzrost, namalował się siedzącego w fotelu w swojej pracowni na tle kotary. Jego poorana bruzdami twarz o przenikliwym spojrzeniu czarnych oczu, naznaczona jest smutkiem i goryczą, a cała postać emanuje niezwykłą, majestatyczną powagą. Grube tomy ksiąg, na których spoczywa paleta z pędzlami, sugerują historyczne pasje artysty i jego powołanie jako malarza narodowych dziejów (Ewa Micke-Broniarek, Muzeum Narodowe w Warszawie, (https://culture.pl/pl/tworca/jan-matejko dostęp z dnia 31.03.2018). Malarz ograniczył artystyczne środki wyrazu, skupiając się na głowie dojrzałego już mężczyzny.

Obrazy o znaczeniu symbolicznym i religijnym

Nieliczną, lecz istotną część malarskiej spuścizny Matejki stanowią dzieła o tematyce symbolicznej, odwołujące się do ważnych dla kultury postaci. Takim obrazem jest Wernyhora, przedstawiający legendarną postać ukraińskiego lirnika i wieszcza, którego przepowiednie dotyczyły przyszłych losów Polski i Ukrainy. Miał on przewidzieć m.in. rozbiory Polski, klęskę powstań narodowowyzwoleńczych. Matejko połączył wątek historyczny z symbolicznym ujęciem postaci. Na obrazie ideę mediatora w konflikcie zaistniałym w okresie tzw. koliszczyzny wyraża biało‑czerwony strój ukraińskiego wieszcza oraz grono otaczających go postaci, reprezentujących obydwa narody – polski i ruski. Wernyhora nie rzuca klątwy, ukazany jest w chwili profetycznego natchnienia, kiedy głosi pojednanie obydwu narodów i ich odrodzenie do niepodległości. Spoglądając w przyszłość, wyciąga ku niej rękę w geście błogosławieństwa.

Rk5naxumBOdcM

Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Matejki „Wernyhora”. Dzieło ukazuje grupę osób. W centrum znajduje się mężczyzna z podniesioną w górę prawą ręką. Lewą dłonią przysłania czoło. Ma długą, siwą brodę i ubrany jest w białą, luźną koszulę. Na nogach ma narzucony czerwony pled. Głosi proroctwo. Wokół niego zgromadzona jest grupa ludzi, zasłuchana w to, co mówi. Na niebieskim niebie, za głową Wernyhory, znajduje się okrągły księżyc. W tle po prawej widoczne są lecące ptaki, być może kruki. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Wernyhora został ukazany w chwili wygłaszanego proroctwa, na piersi ma krzyż wschodni. Postać uosabia „dawną Ukrainę Lachów i Rusinów, ziemię narodowej i społecznej zgody” 2. Lira u stóp jest symbolem pieśni ocalającej wspólne, ukraińsko-polskie dziedzictwo. 3. Siedzący z lewej strony szlachcic notuje słowa proroctwa: „Polacy teraz w swoich zamiarach upadną i Polska trzykroć będzie rozszarpana. Różni ludzie kusić się będą o jej odbudowanie, ale nadaremnie. Przyjdzie wielki mąż od zachodu: Polacy oddadzą się jemu na usługi; wiele im przyobieca, a mało uczyni: chociaż nazwą się znowu narodem, będą jęczeli pod jarzmem Niemców i Moskali" 4. Dwie symboliczne postacie – niewinne dziecko w białych szatach z ryngrafem z przedstawieniem Matki Boskiej Częstochowskiej będące uosobieniem ugody i dążenia do pojednania oraz ubrany na czarno mnich prawosławny, który oznacza konflikty i spory są z sobą sprzeczne. 5. Leżące na pierwszym planie noże zdają się nawiązywać do sceny przedstawionej w pieśni VI Beniowskiego - nocą w leśnej kaplicy odbywa się święcenie noży hajdamackich, przerwane pojawieniem się Wernyhory, który przeklina gotujących się do walki powstańców. 6. Księżyc za jego głową, błyszczący niczym nimb świętości, podkreśla powagę chwili i nadprzyrodzoną moc proroka.

Jan Matejko, „Wernyhora”, 1883–1884, Muzeum Narodowe, Kraków, wikimedia.org, domena publiczna

Symboliczny wymiar posiada także obraz Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem. Pretekstem do jego powstania była 400. rocznica urodzin astronoma (1873). Do obrazu pozował znany warszawski lekarz i przyrodnik dr Henryk Levittoux. Obraz nie jest portretem o charakterze statycznym – ukazuje uczonego podczas obserwacji i upamiętnia chwilę zachwytu, widoczną w jego twarzy.

RLbvWUbk83liQ

Jan Matejko, „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem”, 1872, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius, wikimedia.org, domena publiczna

PolichromiaPolichromiaW dorobku artysty znajdują się także prace o tematyce religijnej. Oprócz obrazów olejnych Matejko wykonał w latach 1889‑1891 projekty polichromiiPolichromiapolichromii dla restaurowanego w tym czasie kościoła Mariackiego w Krakowie.

Kiedy w 1888 r. rozpoczęto odnawianie kościoła Mariackiego, za radą Władysława Łuszczkiewicza postanowiono pokryć go nową polichromią, która miała być — zdaniem tego uczonego — dopełnieniem monumentalnej architektury gotyckiej. Kartony do polichromii przygotował Jan Matejko. Artysta zgłosił komitetowi restauracji kościoła projekt polichromii i zadeklarował się wykonać ją bezinteresownie. Ponadto ofiarował wtedy sporą kwotę na cele konserwatorskie.
Malowane akwareląAkwarelaakwarelą kartony mistrza Matejki przenosili na ściany kościoła za pomocą tzw. przepróchów (kalk z kartonów) jego uczniowie: Józef Mehoffer, Stanisław Wyspiański i Włodzimierz Tetmajer wraz z zespołem 10 innych osób. Prace szybko postępowały pod kierunkiem Matejki i przy jego udziale przystąpiono do malowania i złocenia.
(…) Choć tempo prac uznano wtedy za rekordowe, malowidła nie znalazły jednak uznania w oczach współczesnych. Wręcz przeciwnie, wywołały nawet powszechne i stanowcze potępienie. „Najzawołańsi znawcy polscy uznali kościół za zepsuty tym malowaniem zupełnie i bez ratunku. Zarzucali krzyczącą jaskrawość i niezgodność kolorów, niezrozumienie samej natury gotyckiego stylu przez poprzeczny, horyzontalny, a nie podłużny wertykalny układ kolorów na filarach, barokowy styl modlących się aniołów (...)”. Nawet krakowskie przekupki skarżyły się, że mają takie uczucie, jakby im kto ukradł Pannę Maryję. Miały Matejce za złe jego dzieło, mówiąc, że malowidła są za wesołe i za świeckie...
Ze znawcami i krytykantami nie zgadzał się wykwintny koneser, jakim był wówczas ks. Skrochowski, który podziwiał, prawie wielbił to, co Matejko zrobił u Panny Maryi. Jedno jest niewątpliwe. Matejko dziełem tym zapoczątkował nowy, samodzielny kierunek w polskiej sztuce dekoracyjnej, który rozwijali po nim tacy artyści, jak Wyspiański i Mehoffer.

Źródło: https://opoka.org.pl/biblioteka/I/IS/matejkowskie_anioly.html (dostęp z dnia 31.03.2018)

RKGlkzXIBSHYF

Ilustracja o kształcie kwadratu przedstawia obraz Jana Matejki „Anioł grający na dudzie”. Ilustracja przedstawia postać klęczącego anioła z instrumentem. Ma na sobie żółtą szatę z wystającymi z niej białymi rękawami. Postać ma barwne, niebiesko-żółto-czerwone skrzydła i aureolę. Anioł przedstawiony jest na jasnym tle. — Jan Matejko, „Anioł grający na dudzie”, projekt do polichromii kościoła Mariackiego, 1890, Akwarela na kartonie, Muzeum Narodowe, Poznań, pinakoteka.zascianek.pl, CC BY 3.0

R1cavgaQ2sF4e

Ilustracja o kształcie kwadratu przedstawia obraz Jana Matejki „Anioł na gotyckim kwiatonie”. Po prawej stronie znajduje się skierowany w lewo anioł w niebieskiej szacie, o barwnych, żółto-czerwonych skrzydłach z czarnymi akcentami. Siedzi na rozwiniętym żółto-czerwonym kwiecie. W ręku trzyma szarfę. Po lewej stronie u góry znajduje się pusta szarfa zawieszona w powietrzu, a pod nią wielobarwne motywy kwiatowe. Ilustracja podzielona jest dwiema pionowymi liniami na trzy równe części. — Jan Matejko, „Anioł na gotyckim kwiatonie”, karton do polichromii kościoła Mariackiego, 1889, Akwarela, Dom Jana Matejki w Krakowie, kpgd.miedzyuszami.pl, CC BY 3.0

Ważnym dziełem Matejki o tematyce religijnej jest Wniebowstąpienie – obraz ukazuje Chrystusa nie w obecności Apostołów, jak to zazwyczaj te scenę ukazywano, a na abstrakcyjnym tle. W dziele można dostrzec wiele symboli: nad Chrystusem znajduje się gołębica symbolizująca Ducha Świętego, za którą jaśnieje trójkąt – symbol opatrzności Bożej, rozłożone ręce Chrystusa nasuwają skojarzenia do ukrzyżowania, a na Jego dłoniach widoczne są ślady po gwoździach. Matejko połączył w obrazie trzy sceny: zbawczą śmierć Jezusa na krzyżu, zmartwychwstanie i wniebowstąpienie. Tło jest rozświetlone blaskiem przypominającym kształtem serce, wśród promieni zapisane jest słowo MARIA – w ten sposób malarz podkreślił Jej obecność. Scenie towarzyszy pięć cherubinów. Postać u dołu odczytuje zapisy w rozłożonej księdze.

Rhsn409XzWjdt

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Matejki „Wniebowstąpienie”. W centralnej części widoczny jest Chrystus. Ma na sobie luźno zarzucone płótno przewiązane na biodrach. Ręce ma rozłożone na boki. Na dłoniach i stopach widnieją ślady ran po gwoździach. Otoczony jest ognistą poświatą w kształcie serca. W górnej części, nad głową Chrystusa znajduje się gołębica. W dolnej części obrazu widoczny jest mężczyzna w zielonej szacie, trzymający w ręku księgę. W tle obrazu widoczny jest napis „Maria”. Wokół ognistego serca znajdują się anioły. Tło jest ciemne. — Jan Matejko, „Wniebowstąpienie”, 1884, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, domena publiczna

R1USlFqeVxNxr

Ćwiczenie 1

R14p5PnobZr4p

Ćwiczenie 2

Wskaż dzieła, które znajdują się w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Portret Marii Matejko
Portret syna Jerzego na koniu
Portret żony artysty Teodory z Giebułtowskich
Wniebowstąpienie

R1dv2F8GLEJHT

Ćwiczenie 3

Ćwiczenie 4

Uzupełnij dane na temat dzieła.

R14aaXey3zgp3

Podaj tytuł dzieła Jana Matejki, w którym znajdziemy analogie do dzieła Leonarda d Vinci "Mona Lisa"

R1LXvSadSRicE

Praca została wykonana jako projekt do polichromii kościoła ...................... w technice ................ na ................. Znajduje się w Muzeum Narodowym w .................

Inna wersja zadania

Co wiesz na temat dzieła Matejki „Anioł grający na dudzie”?

RgmEK6ogOiGe5

Ćwiczenie 5

ROF0VY207uEje

Ćwiczenie 6

Odpowiedz, do jakiego obrazu Jana Matejki odnosi się poniższy cytat.

Polacy teraz w swoich zamiarach upadną i Polska trzykroć będzie rozszarpana. Różni ludzie kusić się będą o jej odbudowanie, ale nadaremnie. Przyjdzie wielki mąż od zachodu: Polacy oddadzą się jemu na usługi; wiele im przyobieca, a mało uczyni: chociaż nazwą się znowu narodem, będą jęczeli pod jarzmem Niemców i Moskali.

..................

RN4kn7Klbw1iC

Ćwiczenie 7

Polecenie 1

Na podstawie wybranych portretów wskaz cechy stylu malarskiego Jana Matejki. Zwróć uwagę na środki formalne zastosowane przez artystę.

R16Z6tqhnqAZR

Polecenie 2

Dokonaj interpretacji i analizy obrazu Jana Matejki Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki.

RWdQzM7DqvqU5

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia fragment obrazu Jana Matejki „Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki”. Ukazuje poetę, pochylającego się nad zwłokami dziewczynki, obejmującego i całującego jej głowę. Na jego twarzy rysuje się smutek i ból. Urszula ma zamknięte oczy. Jej głowa jest lekko uniesiona przez ojca. Postacie ojca i dziecka namalowane są wyrazistymi kolorami, natomiast pozostała część obrazu jest niewyraźna. Tło obrazu to fragment ciemnego wnętrza. Po lewej stronie stoi lampa naftowa, a po prawej zwisa udrapowana kotara. — Jan Matejko, „Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki”, 1862, zaginiony, cyfrowyczarnolas.pl, CC BY 3.0

RNIfcAVktn6So

Inna wersja zadania

Scharakteryzuj osoby, które portretował Matejko. Zwróć uwagę na to, kim były i jakie znaczenie odegrały w życiu artysty.

Słownik pojęć

Akwarela

wł. acquarella, acqua woda, farba o spoiwie rozpuszczalnym w wodzie, przeważnie z gumy arabskiej, często z dodatkiem miodu, cukru lub gliceryny, które nadają farbie elastyczność, obraz wykonany tą techniką.

Polichromia

gr. polýchrōmos wielobarwny, wielobarwne malowidła zdobiące ściany, stropy lub sklepienia budowli a także rzeźby.

Ryngraf

medalion w kształcie tarczy lub półksiężyca, z wizerunkiem Matki Boskiej lub z godłem państwowym.

Źródło słownika:

https://encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

RTLaNPhon2G1v

Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia dzieło Jana Matejki „Portret Marii Matejko”. Ukazuje popiersie siostry. Młoda kobieta ubrana jest w brązową bluzkę z białym kołnierzem. Ma długie, czarne włosy, upięte w kok. Skierowana jest w lewą stronę i ma głowę lekko zwróconą w stronę widza. Przedstawiona jest na jednolitym, zielonkawym tle, jaśniejszym z prawej strony. — Jan Matejko, „Portret Marii Matejko”, 1859, Dom Jana Matejki, Kraków, 4.bp.blogspot.com, CC BY 3.0

R1NBKktCoBWGQ

Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia „Portret Józefa Dietla” autorstwa Jana Matejki. Ukazuje mężczyznę siedzącego frontalnie w fotelu. Dietl ubrany jest w ciemny, czarno-bordowy strój. W tle, po lewej stoi rzeźba – popiersie mężczyzny. Wnętrze jest ciemne. — Jan Matejko, „Portret Józefa Dietla”, 1864, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, scontent-waw1-1.xx.fbcdn.net, CC BY 3.0

RuRbZN3nov5XK

Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jana Matejki „Wernyhora”. Dzieło ukazuje grupę osób. W centrum znajduje się mężczyzna z podniesioną w górę prawą ręką. Lewą dłonią przysłania czoło. Ma długą, siwą brodę i ubrany jest w białą, luźną koszulę. Na nogach ma narzucony czerwony pled. Głosi proroctwo. Wokół niego zgromadzona jest grupa ludzi, zasłuchana w to, co mówi. Na niebieskim niebie, za głową Wernyhory, znajduje się okrągły księżyc. W tle po prawej widoczne są lecące ptaki, być może kruki. — Jan Matejko, „Wernyhora”, 1883–1884, Muzeum Narodowe, Kraków, wikimedia.org, domena publiczna

R1NXqFVu6rJV8

Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jana Matejki „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem”. Dzieło ukazuje postać siedzącego na tarasie dachu mężczyznę. Na astronoma pada jasne światło. Prawą rękę ma skierowaną ku niebu. W lewej trzyma cyrkiel. Mężczyzna ma długie, czarne włosy i jedną nogę wysuniętą do przodu. Opiera się o ścianę tarasu. Wokół niego porozrzucane są księgi, przyrządy astronomiczne. Niebo w tle usłane jest gwiazdami. — Jan Matejko, „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem”, 1872, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius, wikimedia.org, domena publiczna

RKGlkzXIBSHYF

R1cavgaQ2sF4e

Rhsn409XzWjdt

RWdQzM7DqvqU5

Bibliografia

Dorota Folga‑Januszewska (red. nauk.): Muzeum Narodowe w Warszawie. Arcydzieła malarstwa. Warszawa: Arkady, 2012

Janusz Maciej Michałowski, W kręgu sztuki. Jan Matejko, Arkady, Warszawa 1979

Muzeum Narodowe w Warszawie. Galeria Malarstwa Polskiego. Przewodnik Multimedialny, płyta CD, WSiP, Warszawa 2005

Wielcy Malarze, Jan Matejko, Nr 27, Eaglemoss Polska 1999

Wielka kolekcja sławnych malarzy. Jan Matejko, Nr 42, Oxford Educational, Poznań 2007

https://culture.pl/pl/tworca/jan-matejko (dostęp z dnia 31.03.2018)

https://opoka.org.pl/biblioteka/I/IS/matejkowskie_anioly.html (dostęp z dnia 31.03.2018)

http://www.imnk.pl (dostęp z dnia 31.03.2018)

Jan Matejko - malarz nie tylko obrazów historycznych