Jednoczęściowe formy orkiestrowe – uwertura
Jednoczęściowe formy orkiestrowe - uwertura
Zapoznanie uczniów z jednoczęściową formą orkiestrową – uwerturą. Omówienie budowy formalnej uwertury. Wskazanie rodzajów uwertury i streszczenie jej historii. Omówienie uwertury włoskiej i francuskiej. Wyjaśnienie funkcji, jakie spełnia uwertura w muzyce. Wysłuchanie przykładowych uwertur. Analiza muzyczna utworów.
Umiejętności
Uczeń potrafi:
1. Omówić powstanie uwertury i streścić jej rozwój.
2. Omówić rodzaje uwertury i wskazać ich cechy charakterystyczne.
3. Omówić budowę formalną uwertury.
4. Przedstawić kompozytorów tworzących uwertury.
5. Omówić funkcje, jakie spełnia uwertura w dziele muzycznym.
6. Przeprowadzić analizę muzyczną utworów wysłuchanych na lekcji.
Metoda pracy
Metoda opisu z elementami poganki. Aktywna praca uczniów – analiza dzieła muzycznego. Percepcja muzyczna.
Podręcznik – Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
Stanowisko do odtwarzania muzyki.
Nagrania utworów:
Wolfgang Amadeusz Mozart – Uwertura do opery „Wesele Figara”
F. Mendelssohn‑Bartholdy – Uwertura do „Snu nocy letniej”
Partytury wyżej wymienionych kompozycji.
Karta pracy ucznia
4. Przebieg lekcji
Faza przygotowawcza
1. Powitanie, czynności organizacyjno – porządkowe.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Powtórzenie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.
4. Podanie tematu lekcji.
(10 min)
Metodą opisu, zapoznanie uczniów z pojęciem uwertury i wyjaśnienie jej pochodzenia. Omówienie terminu uwertura i zapoznanie uczniów z dwoma typami uwertury: francuskiej i włoskiej. Przedstawienie uwertury pod względem czasu jej powstania, budowy i obsady wykonawczej.
Notatka:
Uwertura - instrumentalny wstęp do opery, niekiedy oratorium kantaty. Pierwszą uwerturą była rozbudowana sinfonia, poprzedzająca prolog w Il Sant' Alessio S. Landiego (1632 rok). Od tego momentu uwertura stała się stałą częścią opery włoskiej. Inne typy wczesnej uwertury nazywano sonatami. Uwerturami nazywano także suity orkiestrowe, towarzyszące wykonywanym na estradzie tańcom do oper i baletów. Ten typ uwertury uprawiali następnie kompozytorzy niemieccy (m.in. G. Muffat, J. Fux, J.S. Bach, G.Ph. Telemann). Schemat takich uwertur został także przeniesiony do kompozycji klawesynowych i orkiestrowych.
Uwertura włoska – uwerturę włoską ostatecznie ukształtował A. Scarlatti pod koniec XVII wieku. Składała się ona z trzech części (allegro, adagio, allegro). Kompozycje tego rodzaju wywarły znaczący wpływ na powstanie symfonii. Dalszy rozwój uwertury polegał na ścisłym wiązaniu tej części opery z całą kompozycją zarówno pod względem motywów, jak i akcji dramaturgicznej. W niektórych operach uwertura była kompozycją o charakterze programowym, niejako streszczającą przebieg akcji scenicznej („Ifigenia w Taurydzie” Ch.W. Glucka, oratorium „Stworzenie świata” J. Haydna, „Czarodziejski flet” W.A. Mozarta). Ten typ uwertury do perfekcji doprowadził Ryszard Wagner.
Uwertura francuska - w XIX wieku, we Francji uwertura była na ogół wiązanką najważniejszych melodii występujących w operze. W XIX i XX wieku ukształtował się typ uwertury niezwiązanej z dziełami operowymi, czyli uwertura koncertowa. Kompozycje te zazwyczaj były oparte na formie sonatowej i inspirowane były dramatem mówionym („Coriolan i Egmont” Ludwika van Beethovena). Związek z dramatem wpłynął na charakter programowy uwertury koncertowej, co w efekcie zaowocowało powstaniem poematu symfonicznego.
Wysłuchanie „Uwertury do Snu nocy letniej*”* F. Mendelssohna. Analiza muzyczna dzieła.
(25 min)
Wysłuchanie uwertury do opery „Wesele Figara” Wolfganga Amadeusza Mozarta. Dokonanie formalnej analizy utworu.
Zapisanie przez uczniów notatki do zeszytu.
(10 min)
Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji pt. Jednoczęściowe formy orkiestrowe – uwertura.