Jesień, liście i wiatr w poezji

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń wie, co to jest uosobienie (personifikacja).

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• przeczytać głośno utwór poetycki z zachowaniem właściwego tempa i modulacji głosu,

• wypowiadać się na temat treści i nastroju utworu poetyckiego,

• dostrzec uosobienie w poezji,

• wyjaśnić tytuł utworu, odwołując się do treści wiersza,

• wyszukać synonimy w słowniku wyrazów bliskoznacznych,

• napisać tekst z narracją pierwszoosobową.

2. Metoda i forma pracy

Metoda: praca z tekstem, pogadanka, elementy dramy

Forma: praca z całą klasą, praca indywidualna

3. Środki dydaktyczne

Tekst wiersza Józefa Ratajczaka „Liście jak listy”, wycięte z kolorowego papieru kontury liści, płyta z muzyką Vivaldiego „Cztery pory roku – jesień”

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i uświadamia im cele zajęć. Aby stworzyć odpowiedni nastrój, odtwarza fragment utworu A. Vivaldiego „Jesień”. Uczniowie słuchają z zamkniętymi oczami, następnie wypowiadają się na temat utworu: Jaka jest ta muzyka? Czy oddaje nastrój jesieni? Z czym nam się kojarzy?

b) Faza realizacyjna

1. Nauczyciel głośno czyta wiersz Józefa Ratajczaka „Liście jak listy”. Następnie głośno czytają go uczniowie – indywidualnie i chóralnie, zwracając uwagę na właściwe tempo i modulację głosu.

2. Uczniowie zapisują temat lekcji na tablicy i w zeszytach.

3. Nauczyciel pyta uczniów, do kogo upodobniony jest wiatr w wierszu. Uczniowie zapisują odpowiednie fragmenty i określenia na tablicy i w zeszytach (np. „Wiatr jest tu listonoszem”: rozmowny, pogodny, niespokojny, ruchliwy, energiczny, rzeczowy).

4. Uczniowie wykonują ćwiczenie słownikowe: wyszukują w słownikach wyrazów bliskoznacznych synonimy do zapisanych w zeszytach określeń wiatru.

5. Nauczyciel wprowadza pojęcie uosobienia. Uczniowie wyszukują definicję w słowniku terminów literackich, a następnie zapisują w formie notatki: Uosobienie (personifikacja) jest to nadawanie przedmiotom, zjawiskom, zwierzętom cech właściwych ludziom.

6. Uczniowie podają przykłady uosobień w codziennym języku.

c) Faza podsumowująca

1. Nauczyciel odtwarza muzykę jako tło. Prosi uczniów, aby zamknęli oczy i posłuchali wypowiedzi liścia. Odczytuje krótki tekst:

Jestem liściem klonu. Wieje zimny wiatr, więc spadam z drzewa. Wiruję i tańczę na wietrze, widzę spacerujących po parku ludzi. Nigdy jeszcze nie byłem na ziemi, ciekawi mnie, co się wydarzy. Spadam na miękką trawę i czekam. Może ktoś mnie podniesie i zabierze do domu?

2. Następnie rozdaje uczniom wycięte z papieru liście i ponownie cicho odtwarza muzykę. Teraz uczniowie wykonują ćwiczenie dramowe: wchodzą w rolę spadającego z drzewa liścia.

3. Po zakończeniu ćwiczenia nauczyciel prosi, by zapisali, co czuli i myśleli jako spadający liść, zaczynając np. od słów: „Jestem spadającym liściem…” Mogą pisać na konturach liści, jeśli są one wystarczająco duże.

5. Bibliografia

1. Jaworski S., Słownik szkolny. Terminy literackie, WSiP, Warszawa 1990.

2. Skorupka S., Słownik wyrazów bliskoznacznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1984.

3. Zawisza‑Chlebowska T., Dobrowolska H., Jutro pójdę w świat. Poradnik dla nauczyciela, WSiP, Warszawa 1999.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Napisz list, którego nadawcą jest błękitne niebo, a adresatem – ziemia.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak