1623 – pierwsze zastosowanie nazewnictwa binominalnego (dwuimiennego) dla roślin w dziele Pinax Theatri Botanici przez braci Gasparda i Jeana Bauhin
1735 - 1770 powstawanie dzieła Karola Linneusza Systema Naturae, w której wykorzystał binominalny (dwuimienny) system nazewnictwa roślin i zwierząt
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
RW2IGgrORR6Ao1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
1. dostrzega wagę systematyczności w poznawaniu zjawisk gramatycznych i dokładności w sporządzaniu adekwatnego przekładu;
2. nabiera umiejętności szybkiego praktycznego zastosowania i ćwiczenia nowo nabytej wiedzy;
3. dostrzega znaczenie języka łacińskiego oraz kultury starożytnej Grecji i Rzymu dla kultury polskiej, europejskiej i światowej.
Nauczysz się
wykonywać zadania związane ze zrozumieniem tekstu w języku łacińskim.
Terminologia prawnicza pochodzenia łacińskiego
Pomimo faktu, że dostęp do nauki języka łacińskiego jest dziś trudniejszy niż kilkanaście lat temu łacina jest powszechnie obecna wokół nas. Możemy ją znaleźć wszędzie - w zabytkowych budynkach, na szyldach reklamowych, w nazwach organizacji, produktów, a przede wszystkim w naszym języku ojczystym, w którym znajdują się tysiące słów pochodzenia łacińskiego.
R90C6z6K19ky51
Fotografia nieznanego autora przedstawia figurę rzymskiej bogini sprawiedliwości – Iustiti. Kobieta przedstawiona została na złotej rzeźbie, ma długie kręcone włosy, oczy zasłonięte przepaską. W jednej dłoni trzyma wagę szalkową, w drugiej miecz. Kobieta ubrana jest w długą suknię, która sięga do ziemi. Fotografia rzeźby została wykonana na czarnym tle.
Iustitia - rzymska bogini sprawiedliwości, wikimedia.org, CC BY-SA 4.0
legislaturaLegislaturalegislatura- od lex, legis (prawo)
jurysdykcjaJurysdykcjajurysdykcja- od ius, iuris (prawo)
argument - od argumentum, -i (dowód)
prokurator - od procurator, -ris (urzędnik cesarski)
adwokat - od advoco, advocare (wzywać na pomoc)
notariusz - od notarius, -i (pisarz, stenograf)
wokandaWokandawokanda- od voco, vocare - vocanda (wołać - mające być wywołane)
interpelacjaInterpelacjainterpelacja- od interpello, -are (przerwać, przeszkodzić)
kodeks cywilny - od codex, -icis; civilis, -e (księga; cywilny)
postulat - od postulatio -onis (żądanie)
REPqL1pgArgS7
Ćwiczenie 1
Połącz w pary polskie słowa z pierwotnym znaczeniem ich łacińskiego źródła. Słowo: wokanda Możliwe odpowiedzi: 1. pisarz, 2. prawo, 3. mające być wywołane, 4. przerwać, przeszkodzić, 5. dowód, 6. wzywać na pomoc. Słowo: argument Możliwe odpowiedzi: 1. pisarz, 2. prawo, 3. mające być wywołane, 4. przerwać, przeszkodzić, 5. dowód, 6. wzywać na pomoc. Słowo: notariusz Możliwe odpowiedzi: 1. pisarz, 2. prawo, 3. mające być wywołane, 4. przerwać, przeszkodzić, 5. dowód, 6. wzywać na pomoc. Słowo: interpelacja Możliwe odpowiedzi: 1. pisarz, 2. prawo, 3. mające być wywołane, 4. przerwać, przeszkodzić, 5. dowód, 6. wzywać na pomoc. Słowo: jurysdykcja Możliwe odpowiedzi: 1. pisarz, 2. prawo, 3. mające być wywołane, 4. przerwać, przeszkodzić, 5. dowód, 6. wzywać na pomoc. Słowo: adwokat Możliwe odpowiedzi: 1. pisarz, 2. prawo, 3. mające być wywołane, 4. przerwać, przeszkodzić, 5. dowód, 6. wzywać na pomoc.
Połącz w pary polskie słowa z pierwotnym znaczeniem ich łacińskiego źródła. Słowo: wokanda Możliwe odpowiedzi: 1. pisarz, 2. prawo, 3. mające być wywołane, 4. przerwać, przeszkodzić, 5. dowód, 6. wzywać na pomoc. Słowo: argument Możliwe odpowiedzi: 1. pisarz, 2. prawo, 3. mające być wywołane, 4. przerwać, przeszkodzić, 5. dowód, 6. wzywać na pomoc. Słowo: notariusz Możliwe odpowiedzi: 1. pisarz, 2. prawo, 3. mające być wywołane, 4. przerwać, przeszkodzić, 5. dowód, 6. wzywać na pomoc. Słowo: interpelacja Możliwe odpowiedzi: 1. pisarz, 2. prawo, 3. mające być wywołane, 4. przerwać, przeszkodzić, 5. dowód, 6. wzywać na pomoc. Słowo: jurysdykcja Możliwe odpowiedzi: 1. pisarz, 2. prawo, 3. mające być wywołane, 4. przerwać, przeszkodzić, 5. dowód, 6. wzywać na pomoc. Słowo: adwokat Możliwe odpowiedzi: 1. pisarz, 2. prawo, 3. mające być wywołane, 4. przerwać, przeszkodzić, 5. dowód, 6. wzywać na pomoc.
Połącz w pary polskie słowa z pierwotnym znaczeniem ich łacińskiego źródła:
mające być wywołane, dowód, pisarz, przerwać, przeszkodzić, prawo, wzywać na pomoc
wokanda
argument
notariusz
interpelacja
jurysdykcja
adwokat
RoREBgfKKRrP5
Ćwiczenie 2
Kim był prokurator w starożytnym Rzymie? Możliwe odpowiedzi: 1. oskarżycielem w sądzie, 2. urzędnikiem reprezentującym cesarza w sprawach finansowych, 3. przyjacielem Oktawiana Augusta, który wspierał poetów i pisarzy
Kim był prokurator w starożytnym Rzymie? Możliwe odpowiedzi: 1. oskarżycielem w sądzie, 2. urzędnikiem reprezentującym cesarza w sprawach finansowych, 3. przyjacielem Oktawiana Augusta, który wspierał poetów i pisarzy
Kim był prokurator w starożytnym Rzymie?
oskarżycielem w sądzie
urzędnikiem reprezentującym cesarza w sprawach finansowych
przyjacielem Oktawiana Augusta, który wspierał poetów i pisarzy
Łacińskie sentencje w życiu codziennym
Pro publico bono (Dla dobra publicznego)
R8d27Zi7yU36r1
Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na inskrypcję znajdującą się na fasadzie Urzędu Miejskiego w Gorzowie Wielkopolskim. Na samej górze, poniżej orła, a pomiędzy oknami znajdują się napisy: RATUSZ, i niżej PRO PUBLICO BONO. Fotografia budynku została wykonana w bezchmurny dzień.
inskrypcja na fasadzie Urzędu Miejskiego w Gorzowie Wlkp., 1923 r., radiogorzow.pl, CC BY 3.0
Sapere aude (Miej odwagę być mądrym)
RmeBjt8txjv2V1
Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na mężczyznę stojącego plecami do widza, ma splecione palce na wysokości karku. Mężczyzna ma krótkie czarne włosy, na jego plecach widnieje tatuaż z napisem SAPERE AUDE. Poniżej widoczna jest postać skrzydlatego anioła ubranego w błyszczącą zbroję, który w jednej dłoni trzyma miecz, w drugiej tarczę.
Mężczyzna z tatuażem (motywy biblijne i oświeceniowe), wikimedia.org, CC BY-SA 4.0
Carpe diem (Chwytaj dzień),
RVFJ68FGIQfKC1
Fotografia przedstawia białą koszulkę z czarnym napisem Carpe Diem.
koszulka, teepublic.com, CC BY 3.0
Nunc est bibendum (Teraz należy pić)
RdXrMe5icSHKF1
Fotografia nieznanego autora przedstawia metalowy kubek termiczny na którym widnieje napis NUNC EST BIBENDUM. Fotografia kubka została wykonana na szarym tle.
kubek termiczny z łacińskim motto, zazzle.com, CC BY 3.0
In vino veritas (W winie prawda)
R1TUMUVCVCYWP1
Fotografia nieznanego autora przedstawia fragment pomieszczenia, w którym znajduje się stolik i krzesło. Na stoliku widoczne są: talerz, filiżanka oraz świecznik. Stolik stoi przy brązowej ścianie, na której znajduje się napis In vino veritas.
naklejka naścienna z łacińską sentencją
RUsomeekbzlKh
Ćwiczenie 3
Połącz w pary polskie słowa z pierwotnym znaczeniem ich łacińskiego źródła: Pro publico bono Możliwe odpowiedzi: 1. Sapere Aude, 2. Dla dobra publicznego, 3. Teraz należy pić Nunc est bibendum Możliwe odpowiedzi: 1. Sapere Aude, 2. Dla dobra publicznego, 3. Teraz należy pić Miej odwagę być mądrym Możliwe odpowiedzi: 1. Sapere Aude, 2. Dla dobra publicznego, 3. Teraz należy pić
Połącz w pary polskie słowa z pierwotnym znaczeniem ich łacińskiego źródła: Pro publico bono Możliwe odpowiedzi: 1. Sapere Aude, 2. Dla dobra publicznego, 3. Teraz należy pić Nunc est bibendum Możliwe odpowiedzi: 1. Sapere Aude, 2. Dla dobra publicznego, 3. Teraz należy pić Miej odwagę być mądrym Możliwe odpowiedzi: 1. Sapere Aude, 2. Dla dobra publicznego, 3. Teraz należy pić
Nazwy łacińskie wokół nas
Hortus in urbe (Ogród w mieście)
RtxTKg1Fpb9SI1
Ilustracja przedstawia oficjalne logo Chicago Park District. W centrum pojawia się konar drzewa na tle budynków, nad którym jest napis Hortus In Urbe. Wokół niego znajduje się napis Organized Chicago Park District Seal 1934.
oficjalne logo Chicago Park District, urbangateways.org, CC BY 3.0
Łacińskie nazwy przedsiębiorstw: Hortus (Ogród), Hortex, Concordia (Zgoda), Gratia(Łaska), Femina (Kobieta), Luna (Księżyc), Sanitas (Zdrowie), Vulpes (Lis)
E pluribus unum (Z wielu jedno)
RTz8fSuj5A1SB1
Ilustracja przedstawia wielką pieczęć Stanów Zjednoczonych, na której znajduje się brązowy orzeł ze wstęgą w dziobie z napisem E Pluribus Unum. W swoich szponach trzyma zieloną gałąź oraz metalowe strzały. Nad orłem znajduje się okrąg w którym widocznych jest trzynaście gwiazd na niebieskim tle.
Wielka pieczęć Stanów Zjednoczonych, wikimedia.org, domena publiczna
Stowarzyszenia: Iustitia (Sprawiedliwość), Laterna Magica (Magiczna Latarnia), Unum, Maximum, Volens (Chcąc), Latebra (Kryjówka), Pro bono linguae (Dla dobra języka), Linguae Mundi (Języki świata).
REPE2kgxVumew
Ćwiczenie 4
Nazwa Laterna Magica oznacza w języku polskim sformułowanie: Możliwe odpowiedzi: 1. Magiczna latarnia, 2. Magiczna kryjówka, 3. Magia świata
Nazwa Laterna Magica oznacza w języku polskim sformułowanie: Możliwe odpowiedzi: 1. Magiczna latarnia, 2. Magiczna kryjówka, 3. Magia świata
Nazwa Laterna Magica oznacza w języku polskim sformułowanie:
Magiczna latarnia
Magiczna kryjówka
Magia świata
Linguae Latīnae studēre dēbēmus nam terminologiam Latīnam in variīs disciplīnīs adhibēmus
R6RaFZ43Q15b31
Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na roślinę – rabarbar, który rośnie w środku ogrodu. Roślina ma duże zielone liście, długą łodygę oraz białe kwiaty. Obok rośliny widoczne są chodniki. W tle obecni są spacerujący ludzie. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Plantās omnium terrārum Latīnē nōmināmus. 2. Rośliny z całego świata nazywamy po łacinie.
Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na roślinę – rabarbar, który rośnie w środku ogrodu. Roślina ma duże zielone liście, długą łodygę oraz białe kwiaty. Obok rośliny widoczne są chodniki. W tle obecni są spacerujący ludzie. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Plantās omnium terrārum Latīnē nōmināmus. 2. Rośliny z całego świata nazywamy po łacinie.
Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na bociana stojącego na trawie. Ptak ma czerwony dziób i nogi, jego umaszczenie jest czarno-białe. Bocian spogląda w lewą stronę. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Animālia omnia quoque nōmina Latīna habent. 2. Wszystkie zwierzęta także mają nazwy łacińskie.
Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na bociana stojącego na trawie. Ptak ma czerwony dziób i nogi, jego umaszczenie jest czarno-białe. Bocian spogląda w lewą stronę. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Animālia omnia quoque nōmina Latīna habent. 2. Wszystkie zwierzęta także mają nazwy łacińskie.
Ilustracja prezentuje widok na płuca, które są koloru biało-szarego. Na niebiesko oznaczono żyły. Na ilustracji płuc zostały naniesione nazwy oznaczające – Prawe płuco, lewe płuco, płat górny, płat środkowy, płat dolny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. In disciplīnīs medicīs et in disciplīnīs medicīnae propinquīs terminologiam Latīnam adhibēmus. 2. W dyscyplinach medycznych i bliskich medycynie używamy terminologii medycznej.
Ilustracja prezentuje widok na płuca, które są koloru biało-szarego. Na niebiesko oznaczono żyły. Na ilustracji płuc zostały naniesione nazwy oznaczające – Prawe płuco, lewe płuco, płat górny, płat środkowy, płat dolny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. In disciplīnīs medicīs et in disciplīnīs medicīnae propinquīs terminologiam Latīnam adhibēmus. 2. W dyscyplinach medycznych i bliskich medycynie używamy terminologii medycznej.
pulmō, pulmōnis m. - płuco, wikimedia.org, domena publiczna
R19XLzRrITJ0k1
Fotografia nieznanego autora przedstawia żółte tabletki leżące na białym blacie. W tle widoczny jest pojemnik, z którego one pochodzą. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Pharmaceūtae māteriās medicātās Latīnē nōminant. 2. Farmaceuci substancje lecznicze nazywają po łacinie.
Fotografia nieznanego autora przedstawia żółte tabletki leżące na białym blacie. W tle widoczny jest pojemnik, z którego one pochodzą. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Pharmaceūtae māteriās medicātās Latīnē nōminant. 2. Farmaceuci substancje lecznicze nazywają po łacinie.
Vitamīnum C, Ācidum ascorbicum - Witamina C, kwas askorbinowy, online-skills, CC BY 3.0
R1OWVseVg0BIB1
Fotografia nieznanego autora przedstawia ilustrację z książki. Na ilustracji widoczna jest grupa osób stojąca obok kamiennego cokołu, na którym widnieje napis: CORPUS JURIS CIVILIS EDITIO NOVA. Poniżej znajduje się data MDCLXIV. Wokół kamiennego cokołu obecne są trzy osoby – Władca siedzący na tronie oraz dwie kobiety ubrane w szaty. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Linguam Latīnam quoque in iūris prūdentiā adhibēre dēbēmus. 2. Języka łacińskiego powinniśmy używać także w nauce o prawie.
Fotografia nieznanego autora przedstawia ilustrację z książki. Na ilustracji widoczna jest grupa osób stojąca obok kamiennego cokołu, na którym widnieje napis: CORPUS JURIS CIVILIS EDITIO NOVA. Poniżej znajduje się data MDCLXIV. Wokół kamiennego cokołu obecne są trzy osoby – Władca siedzący na tronie oraz dwie kobiety ubrane w szaty. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Linguam Latīnam quoque in iūris prūdentiā adhibēre dēbēmus. 2. Języka łacińskiego powinniśmy używać także w nauce o prawie.
Iūs cīvīlis - prawo cywilne, 1664, Biblioteka Prawa Yale, USA, wikimedia.org, CC BY 2.0
Re79SdhwRDT2e
Ćwiczenie 5
Co oznaczają wyrażenia: cicōnia cicōnia i rheum rhabarbārum?
Co oznaczają wyrażenia: cicōnia cicōnia i rheum rhabarbārum?
Połącz w pary pojęcia związane ze znajomością prawa z ich definicjami: Legislatura Możliwe odpowiedzi: 1. spis spraw sądowych ułożony według kolejności ich rozpatrywania w danym dniu, 2. uprawnienia organu państwa do rozstrzygania spornych spraw, 3. ogół organów ustawodawczych w danym kraju; też: okres wykonywania funkcji przez organ ustawodawczy, 4. zapytanie w sprawach urzędowych skierowane do władz administracyjnych Wokanda Możliwe odpowiedzi: 1. spis spraw sądowych ułożony według kolejności ich rozpatrywania w danym dniu, 2. uprawnienia organu państwa do rozstrzygania spornych spraw, 3. ogół organów ustawodawczych w danym kraju; też: okres wykonywania funkcji przez organ ustawodawczy, 4. zapytanie w sprawach urzędowych skierowane do władz administracyjnych Interpelacja Możliwe odpowiedzi: 1. spis spraw sądowych ułożony według kolejności ich rozpatrywania w danym dniu, 2. uprawnienia organu państwa do rozstrzygania spornych spraw, 3. ogół organów ustawodawczych w danym kraju; też: okres wykonywania funkcji przez organ ustawodawczy, 4. zapytanie w sprawach urzędowych skierowane do władz administracyjnych Jurysdykcja Możliwe odpowiedzi: 1. spis spraw sądowych ułożony według kolejności ich rozpatrywania w danym dniu, 2. uprawnienia organu państwa do rozstrzygania spornych spraw, 3. ogół organów ustawodawczych w danym kraju; też: okres wykonywania funkcji przez organ ustawodawczy, 4. zapytanie w sprawach urzędowych skierowane do władz administracyjnych
Połącz w pary pojęcia związane ze znajomością prawa z ich definicjami: Legislatura Możliwe odpowiedzi: 1. spis spraw sądowych ułożony według kolejności ich rozpatrywania w danym dniu, 2. uprawnienia organu państwa do rozstrzygania spornych spraw, 3. ogół organów ustawodawczych w danym kraju; też: okres wykonywania funkcji przez organ ustawodawczy, 4. zapytanie w sprawach urzędowych skierowane do władz administracyjnych Wokanda Możliwe odpowiedzi: 1. spis spraw sądowych ułożony według kolejności ich rozpatrywania w danym dniu, 2. uprawnienia organu państwa do rozstrzygania spornych spraw, 3. ogół organów ustawodawczych w danym kraju; też: okres wykonywania funkcji przez organ ustawodawczy, 4. zapytanie w sprawach urzędowych skierowane do władz administracyjnych Interpelacja Możliwe odpowiedzi: 1. spis spraw sądowych ułożony według kolejności ich rozpatrywania w danym dniu, 2. uprawnienia organu państwa do rozstrzygania spornych spraw, 3. ogół organów ustawodawczych w danym kraju; też: okres wykonywania funkcji przez organ ustawodawczy, 4. zapytanie w sprawach urzędowych skierowane do władz administracyjnych Jurysdykcja Możliwe odpowiedzi: 1. spis spraw sądowych ułożony według kolejności ich rozpatrywania w danym dniu, 2. uprawnienia organu państwa do rozstrzygania spornych spraw, 3. ogół organów ustawodawczych w danym kraju; też: okres wykonywania funkcji przez organ ustawodawczy, 4. zapytanie w sprawach urzędowych skierowane do władz administracyjnych
Połącz w pary pojęcia związane ze znajomością prawa z ich definicjami:
uprawnienia organu państwa do rozstrzygania spornych spraw, spis spraw sądowych ułożony według kolejności ich rozpatrywania w danym dniu, zapytanie w sprawach urzędowych skierowane do władz administracyjnych, ogół organów ustawodawczych w danym kraju; też: okres wykonywania funkcji przez organ ustawodawczy
Legislatura
Wokanda
Interpelacja
Jurysdykcja
Słowniki
Słownik pojęć
Interpelacja
Interpelacja
zapytanie w sprawach urzędowych skierowane do władz administracyjnych
Jurysdykcja
Jurysdykcja
uprawnienia organu państwa do rozstrzygania spornych spraw
Legislatura
Legislatura
ogół organów ustawodawczych w danym kraju; też: okres wykonywania funkcji przez organ ustawodawczy
Wokanda
Wokanda
spis spraw sądowych ułożony według kolejności ich rozpatrywania w danym dniu
Słownik łacińsko‑polski
R1JxGfIfJN35r1
Słownik łacińsko-polski.
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.
Galeria dzieł sztuki
R90C6z6K19ky51
Fotografia nieznanego autora przedstawia figurę rzymskiej bogini sprawiedliwości – Iustiti. Kobieta przedstawiona została na złotej rzeźbie, ma długie kręcone włosy, oczy zasłonięte przepaską. W jednej dłoni trzyma wagę szalkową, w drugiej miecz. Kobieta ubrana jest w długą suknię, która sięga do ziemi. Fotografia rzeźby została wykonana na czarnym tle.
Iustitia - rzymska bogini sprawiedliwości, wikimedia.org, CC BY-SA 4.0
RTz8fSuj5A1SB1
Ilustracja przedstawia wielką pieczęć Stanów Zjednoczonych, na której znajduje się brązowy orzeł ze wstęgą w dziobie z napisem E Pluribus Unum. W swoich szponach trzyma zieloną gałąź oraz metalowe strzały. Nad orłem znajduje się okrąg w którym widocznych jest trzynaście gwiazd na niebieskim tle.
Wielka pieczęć Stanów Zjednoczonych, wikimedia.org, domena publiczna
RtxTKg1Fpb9SI1
Ilustracja przedstawia oficjalne logo Chicago Park District. W centrum pojawia się konar drzewa na tle budynków, nad którym jest napis Hortus In Urbe. Wokół niego znajduje się napis Organized Chicago Park District Seal 1934.
oficjalne logo Chicago Park District, urbangateways.org, CC BY 3.0
