Kolorowe zdjęcie przedstawia widok fragmentu otwartej książki, która leży na trawie. Przed nią widać dwie stokrotki.
Kolorowe zdjęcie przedstawia widok fragmentu otwartej książki, która leży na trawie. Przed nią widać dwie stokrotki.
Język poezji
Poezja
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
Twoje cele
poznasz elementy budowy wiersza,
dowiesz się, czym jest obraz poetycki,
wskażesz w wierszu podmiot liryczny,
określisz nastrój utworu lirycznego,
rozpoznasz środki stylistyczne i określisz ich funkcje,
stworzysz strofę własnego wiersza.
Wiersz cechuje charakterystyczna budowa oraz układ tekstu. Obecność podmiotu lirycznego, środków artystycznych wpływają na jego piękno i niepowtarzalność. Zazwyczaj celem utworu poetyckiego jest oddziaływanie na określone uczucia, emocje odbiorcy, poruszanie serc i umysłów. Wiersz może bawić, smucić, napawaćnapawaćnapawać optymizmem lub skłaniać do refleksjirefleksjarefleksji. Czy lubisz czytać wiersze? Czy dla ciebie poezja jest ważna, ma jakąś wartość?
Polecenie 1
Wymień znane ci środki stylistyczne, stosowane w wierszach.
RgTdwpJrkMlzN
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Zapoznaj się z animacją pt. Czym jest wiersz?, a następnie wykonaj poniższe zadania.
RdD2nB4MLCKgO
Animacja z audiodeskrypcją na temat analizy wiersza.
Animacja z audiodeskrypcją na temat analizy wiersza.
Animacja z audiodeskrypcją na temat analizy wiersza.
Polecenie 2
Zdefiniuj własnymi słowami pojęcia strofy i wersu.
R40zCtqhOrLYY
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Polecenie 3
Wyjaśnij własnymi słowami, kim jest podmiot liryczny w wierszach.
R16A7CvpJZDW2
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Polecenie 4
Wymień znane ci rodzaje rymów.
R1oEeIQ9sZz7G
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Ćwiczenie 1
Określ, kim jest podmiot liryczny w każdym z poniższych fragmentów wierszy.
RRY3VpRTu6uq8
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Pamiętaj, że podmiot liryczny to fikcyjna postać mówiąca w utworze poetyckim.
W wierszu pt. „Wizyta” podmiotem lirycznym jest gospodarz, który oprowadza gościa po swoim mieszkaniu, zachęca go, aby się rozgościł.
W wierszu pt. „Droga” podmiotem lirycznym jest osoba obserwująca dzieci wracające ze szkoły przez las.
R7jLxyseh6WcG
Ćwiczenie 2
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu odpowiednich wyrazów.
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu odpowiednich wyrazów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 3
Na podstawie fragmentów wierszy K. I. Gałczyńskiego i Cz. Miłosza dopasuj ilustrację do obrazu poetyckiego.
R10sq37hKWMSt
Zadanie polega na wskazaniu właściwej ilustracji.
Zadanie polega na wskazaniu właściwej ilustracji.
Zdjęcia: Pixabay, domena publiczna.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Rct8ZD5CrNm0F
Zadanie polega na wskazaniu prawidłowej ilustracji.
Zadanie polega na wskazaniu prawidłowej ilustracji.
Zdjęcia: Pixabay, domena publiczna.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1c2mtbMD3N9q
Ćwiczenie 3
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R13WsPUHxMs8O
Ćwiczenie 4
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu odpowiednich wyrazów.
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu odpowiednich wyrazów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1GqnEtut9Bim
Ćwiczenie 5
Zadanie interaktywne polega na wybraniu prawidłowych odpowiedzi spośród podanych wariantów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R14HBfI5ZQBv0
Ćwiczenie 6
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu odpowiednich wyrazów.
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu odpowiednich wyrazów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1LXN28IOPeDy
Ćwiczenie 6
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu prawidłowych informacji.
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu prawidłowych informacji.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RDuk8lXQ4h4Mj
Ćwiczenie 7
Zadanie polega na odgadnięciu haseł krzyżówki.
Zadanie polega na odgadnięciu haseł krzyżówki.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1GsKj9wtSjVh
Ćwiczenie 8
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
ReVME5ziHXKNO
Kolorowe zdjęcie przedstawia zwisające pędy chmielu o zielonych liściach i jasnozielonych kwiatostanach. W tle widać błękitne niebo.
Chmiel
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
R1Zn1LuKQaUpt
Kolorowe zdjęcie przedstawia dwa kwiaty białej lilii wodnej. Pomiędzy nimi widać dwa pączki kwiatowe. Wokół znajdują się duże, zielone liście.
Lilia wodna
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
R1dAWqyzptAzJ
Kolorowe zdjęcie przedstawia pokrzywę. Zielona roślina ma ząbkowane listki.
Pokrzywa
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
R1VTB7UJE3IHf
Kolorowe zdjęcie przedstawia zbliżenie kwiatków jaśminu. Na końcu zielonych pędów znajdują się żółte kwiatki o sześciu płatkach. W tle widać błękitne niebo.
Żółty jaśmin
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
Przeczytaj wiersz Czesława Miłosza „Furtka” i wykonaj poniższe zadania.
Czesław MiłoszFurtka
Potem ją całą chmielchmielchmiel gęsty owinie, Ale tymczasem jest tego koloru, Co liście lilii wodnychlilia wodnalilii wodnych na głębinie Zrywane w świetle letniego wieczoru.
Sztachety z wierzchu malowane biało: Białe i ostre, zawsze jak płomyki. Dziwne, że ptakom to nie przeszkadzało, Raz nawet usiadł na nich gołąb dziki.
Klamka jest z drzewa, gładka tak jak bywa Drzewo wytarte ujmowaniem ręką. Pod klamkę lubi skradać się pokrzywa, A żółty jaśminjaśminjaśmin jest tu latarenką.
wpis_01 Źródło: Czesław Miłosz, Furtka, [w:] tegoż, Poezje wybrane, Kraków 1996, s. 34.
Dokonaj analizy wiersza Czesława Miłosza pt. „Furtka”. W tym celu odpowiedz na poniższe pytania.
Ćwiczenie 9
R1DlD7uYBOds9
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Przeczytaj uważnie wiersz i zastanów się, dlaczego autor dał mu taki tytuł.
Tytuł „Furtka” wskazuje na to, że jego bohaterem są niewielkie drzwi w ogrodzeniu prowadzące do ogrodu.
Ćwiczenie 10
RdGDg5uB7aDxr
Określ, co jest tematem wiersza Czesława Miłosza "Furtka".
Zwróć uwagę na tytuł wiersza i jego treść.
Tematem wiersza jest poetycki opis furtki w ogrodzie.
Ćwiczenie 11
Opisz nastrój, jaki panuje w wierszu Czesława Miłosza „Furtka”.
Rd1I9teIcNwzM
Na nastrój wiersza składają się wrażenia, odczucia, jakie towarzyszą osobie mówiącej w wierszu. Może być ponury, straszny, smutny, wesoły itd.
Wiersz opisuje zwykłą rzecz, na którą zazwyczaj nie zwracamy uwagi. Furtkę otacza zieleń, jest ciepło, nikt nie zakłóca spokoju chwili. Panuje tu pogodny, miły nastrój.
Ćwiczenie 12
R1UJ5daBO4x2y
Opisz swoimi słowami obrazy poetyckie, jakie można wyodrębnić w wierszu Cz. Miłosza "Furtka"?
Obraz poetycki, to element świata wiersza opisany językiem poezji.
Obraz 1. Ogrodowa furtka, wokół której rosną pędy chmielu.
Obraz 2. Postać zrywająca lilie wodne wieczorną porą.
Obraz 3. Gołąb siedzący na białych sztachetach furtki ogrodowej.
Obraz 4. Zbliżenie drewnianej klamki przy furtce.
Obraz 5. Krzak jaśminu i pędy pokrzywy rosnące przy furtce.
Ćwiczenie 13
Zaznacz rymy w pierwszej zwrotce wiersza Czesława Miłosza „Furtka”, a następnie określ ich rodzaj i zapisz wniosek poniżej.
RkNu8lhUS2o55
R1WSVzuBLljXR
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Szukaj rymów na końcu wersu. Sprawdź brzmienie tych wyrazów. Oznacz wyrazy rymujące się literami alfabetu. Wyróżniamy rymy dokładne i niedokładne oraz parzyste, krzyżowe i okalające.
Rymy występujące w pierwszej strofie: owinie (a) koloru (b) głębinie (a) wieczoru (b) Są to rymy dokładne, krzyżowe (abab).
Ćwiczenie 13
Wypisz z pierwszej zwrotki wiersza „Furtka” wyrazy rymujące, a następnie określ ich rodzaj i zapisz wniosek.
RZxuNCrTh0z6a
Szukaj rymów na końcu wersu. Sprawdź brzmienie tych wyrazów. Oznacz wyrazy rymujące się literami alfabetu. Wyróżniamy rymy dokładne i niedokładne oraz parzyste, krzyżowe i okalające.
Rymy występujące w pierwszej strofie: owinie (a) koloru (b) głębinie (a) wieczoru (b) Są to rymy dokładne, krzyżowe (abab).
R39eDWM92qPf3
Ćwiczenie 14
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 15
Rjj5cCO7yPcyN
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu odpowiednich odpowiedzi.
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu odpowiednich odpowiedzi.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R11YO4Ja3TkZG
Ćwiczenie 16
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 5
Z utworu Czesława Miłosza wypisz po jednym przykładzie epitetu, metafory, porównania i ożywienia. Określ ich funkcje.
Rnf49WqtHUIaJ
(Uzupełnij).
Epitet to połączenie przymiotnika z rzeczownikiem, metafora to niezwykłe połączenie wyrazów. Porównanie wskazuje na podobieństwo zjawisk lub przedmiotów, ożywienie przypisuje przedmiotom lub zjawiskom właściwości istot żywych. W razie potrzeby skorzystaj ze słownika terminów literackich.
Przykładowe środki poetyckie: epitet np. sztachety białe i ostre, epitet pobudza wyobraźnię, określa kształty i kolory; metafora np. żółty jaśmin jest tu latarenką, metafora jest składnikiem obrazów poetyckich, wydobywa ukryte znaczenia, buduje nastrój utworu; porównanie np. sztachety (...) jak płomyki, porównanie uwydatnia cechy opisywanego przedmiotu lub zjawiska, ożywienie np. pod klamkę lubi skradać się pokrzywa; buduje obraz poetycki, wydobywa ukryte znaczenia.
Polecenie 6
Na podstawie poetyckiego opisu wykonaj ilustrację do wiersz „Furtka”.
Rz2MmKTyvZuVx
Miejsce na rysunek ucznia.
Miejsce na rysunek ucznia.
Polecenie 6
Ułóż krótki dialog między furtką a gołębiem, który przysiadł na sztachecie płotu.
Rs8G8zwRoi9vT
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Polecenie 7
Czy podoba ci się wiersz Czesława Miłosza „Furtka”? Opisz swoje wrażenia.
R1TS0LUv8JYoy
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Polecenie 8
Napisz wiersz o wybranym przez ciebie, zwykłym przedmiocie. Zadbaj, aby znalazły się w nim środki stylistyczne np.: metafory, porównania, epitety, uosobienia.
R17vYbJKhcEc5
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Słownik
chmiel
chmiel
roślina pnąca, z której wyrabia się piwo
jaśmin
jaśmin
krzew o wonnych kwiatach
lilia wodna
lilia wodna
wodna roślina, o okazałych kwiatach i dużych, pływających liściach
napawać
napawać
wywoływać w kimś określone uczucia
refleksja
refleksja
głębsze zastanowienie się nad czymś, wywołane silnym przeżyciem
Notatki ucznia
R1OdhQiQPPrpN
Miejsce na notatkę ucznia.
Bibliografia
Głowiński M., (2002), Słownik terminów literackich, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kulpa‑Szustak I., Wojtulewicz J., (2014), Wszystko jest poezją, Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Jurewicz I., (2006), Schemat poetycki, [w:] „Między nami polonistami”, nr 2.
Miłosz C., (1996), Poezje wybrane, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
