Julian Ursyn Niemcewicz – życie i twórczość

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna biografię i charakter twórczości Juliana Ursyna Niemcewicza,

• wie, kiedy założono i jak się nazywała pierwsza państwowa szkoła w Polsce,

• potrafi opisać wydarzenia polityczne, w których aktywnie uczestniczył Julian Ursyn Niemcewicz,

• wie, co to jest pamflet,

• zna treść komedii Niemcewicza Powrót posła.

b) Umiejętności

Uczeń:

• potrafi przedstawić sylwetkę Niemcewicza i opisać charakter jego twórczości w kontekście wydarzeń historycznych,

• umie scharakteryzować pojęcie: pamflet na przykładzie konkretnego utworu,

• potrafi wyjaśnić, czym się wyraża publicystyczny charakter twórczości literackiej,

• pisze własny pamflet krytykujący (ośmieszający) daną osobę, środowisko czy instytucję.

2. Metoda i forma pracy

W formie referatu: jeden z uczniów przedstawia biografię Niemcewicza.

Metoda podająca: nauczyciel omawia działalność polityczną i literacką autora Powrotu posła.

Metoda praktyczna: w ramach pracy domowej uczniowie piszą pamflet.

3. Środki dydaktyczne

1. Portret Juliana Ursyna Niemcewicza.

2. Słownik terminów literackich.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Jeden z uczniów w formie krótkiej notatki biograficznej przedstawia życiorys Juliana Ursyna Niemcewicza. Wspomina o Szkole Rycerskiej, którą ukończył pisarz, a która była pierwszą państwową szkołą w Polsce. Wymienia tytuły niektórych dzieł Niemcewicza oraz zarysowuje charakter twórczości autora Powrotu posła. Pozostali uczniowie oglądają portret Niemcewicza i zapisują najważniejsze informacje.

b) Faza realizacyjna

Uczniowie przypominają najważniejsze wydarzenia polityczne, których świadkiem był Niemcewicz. Nauczyciel zarysowuje atmosferę czasów stanisławowskich z ich dynamiką wywołaną nagromadzeniem politycznych, społecznych i kulturowych przemian, którym podlegała Polska w dobie oświecenia i rozbiorów.

„W swych dążeniach, w skłonnościach przeczuwał poniekąd Polskę nowoczesną” (Mickiewicz). Nauczyciel omawia charakter działalności publicystycznej Niemcewicza. Przybliża jego poglądy społeczne i polityczne. Mówi o literaturze, która dla autora Powrotu posła była środkiem do prezentacji idei oraz narzędziem służącym do zmieniania rzeczywistości.

Nauczyciel prosi uczniów o wyjaśnienie pojęcia pamflet. Uczniowie przedstawiają swoje propozycje, a następnie konfrontują je z definicją terminu podaną w słowniku. Nauczyciel wymienia inne pojęcia pokrewne pamfletowi i tłumaczy ich znaczenie (m.in. inwektywa, filipka).

Uczniowie przypominają treść Powrotu posła. Nauczyciel przybliża czas i okoliczności powstania dzieła, by wspólnie z uczniami zastanowić się nad zamysłem, który przyświecał powstaniu utworu.

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel mówi o ważkiej roli literatury i publicystyki jako oręża służącego osiąganiu celów społecznych i politycznych.

5. Bibliografia

1. Byszewski K., Niemcewicz od przodu i tyłu, Świat Książki, Warszawa 1999.

2. Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, pod red. J. Krzyżanowskiego
   i C. Hernesa, PWN, Warszawa 1985.

3. Niemcewicz J. U., Powrót posła, WSiP, Warszawa 1993.

4. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Ossolineum, Wrocław 2000.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Napisz pamflet krytykujący znaną postać z życia publicznego, określone środowisko czy instytucję.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Dla współczesnych był Niemcewicz ucieleśnieniem narodu, człowiekiem symbolizującym
w pierwszym okresie po rozbiorach niepodległościowe i cywilizacyjne aspiracje światłej części społeczeństwa polskiego. Jego życie i twórczość nacechowane były troską o dobro kraju. Stąd jego dorobek literacki przepełniony jest kwestiami nawiązującymi do ówczesnych problemów Polski. Niemcewicz bardziej był działaczem niż pisarzem. Literatura jest dla niego jedną z płaszczyzn, na której może prowadzić walkę polityczną, przedstawiać własne idee.

Celem niniejszych zajęć jest ukazanie sylwetki Juliana Ursyna Niemcewicza w świetle zarysowanych wyżej faktów.