Julian Ursyn Niemcewicz – życie i twórczość
Julian Ursyn Niemcewicz – życie i twórczość
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń:
zna biografię i charakter twórczości Juliana Ursyna Niemcewicza,
wie, kiedy założono i jak się nazywała pierwsza państwowa szkoła w Polsce,
potrafi opisać wydarzenia polityczne, w których aktywnie uczestniczył Julian Ursyn Niemcewicz,
wie, co to jest pamflet,
zna treść komedii Niemcewicza Powrót posła.
b) Umiejętności
Uczeń:
potrafi przedstawić sylwetkę Niemcewicza i opisać charakter jego twórczości w kontekście wydarzeń historycznych,
umie scharakteryzować pojęcie: pamflet na przykładzie konkretnego utworu,
potrafi wyjaśnić, czym się wyraża publicystyczny charakter twórczości literackiej,
pisze własny pamflet krytykujący (ośmieszający) daną osobę, środowisko czy instytucję.
2. Metoda i forma pracy
W formie referatu: jeden z uczniów przedstawia biografię Niemcewicza.
Metoda podająca: nauczyciel omawia działalność polityczną i literacką autora Powrotu posła.
Metoda praktyczna: w ramach pracy domowej uczniowie piszą pamflet.
3. Środki dydaktyczne
Portret Juliana Ursyna Niemcewicza.
Słownik terminów literackich.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Jeden z uczniów w formie krótkiej notatki biograficznej przedstawia życiorys Juliana Ursyna Niemcewicza. Wspomina o Szkole Rycerskiej, którą ukończył pisarz, a która była pierwszą państwową szkołą w Polsce. Wymienia tytuły niektórych dzieł Niemcewicza oraz zarysowuje charakter twórczości autora Powrotu posła. Pozostali uczniowie oglądają portret Niemcewicza i zapisują najważniejsze informacje.
b) Faza realizacyjna
Uczniowie przypominają najważniejsze wydarzenia polityczne, których świadkiem był Niemcewicz. Nauczyciel zarysowuje atmosferę czasów stanisławowskich z ich dynamiką wywołaną nagromadzeniem politycznych, społecznych i kulturowych przemian, którym podlegała Polska w dobie oświecenia i rozbiorów.
„W swych dążeniach, w skłonnościach przeczuwał poniekąd Polskę nowoczesną” (Mickiewicz). Nauczyciel omawia charakter działalności publicystycznej Niemcewicza. Przybliża jego poglądy społeczne i polityczne. Mówi o literaturze, która dla autora Powrotu posła była środkiem do prezentacji idei oraz narzędziem służącym do zmieniania rzeczywistości.
Nauczyciel prosi uczniów o wyjaśnienie pojęcia pamflet. Uczniowie przedstawiają swoje propozycje, a następnie konfrontują je z definicją terminu podaną w słowniku. Nauczyciel wymienia inne pojęcia pokrewne pamfletowi i tłumaczy ich znaczenie (m.in. inwektywa, filipka).
Uczniowie przypominają treść Powrotu posła. Nauczyciel przybliża czas i okoliczności powstania dzieła, by wspólnie z uczniami zastanowić się nad zamysłem, który przyświecał powstaniu utworu.
c) Faza podsumowująca
Nauczyciel mówi o ważkiej roli literatury i publicystyki jako oręża służącego osiąganiu celów społecznych i politycznych.
5. Bibliografia
Byszewski K., Niemcewicz od przodu i tyłu, Świat Książki, Warszawa 1999.
Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, pod red. J. Krzyżanowskiego
i C. Hernesa, PWN, Warszawa 1985.Niemcewicz J. U., Powrót posła, WSiP, Warszawa 1993.
Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Ossolineum, Wrocław 2000.
6. Załączniki
Zadanie domowe
Napisz pamflet krytykujący znaną postać z życia publicznego, określone środowisko czy instytucję.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Dla współczesnych był Niemcewicz ucieleśnieniem narodu, człowiekiem symbolizującym
w pierwszym okresie po rozbiorach niepodległościowe i cywilizacyjne aspiracje światłej części społeczeństwa polskiego. Jego życie i twórczość nacechowane były troską o dobro kraju. Stąd jego dorobek literacki przepełniony jest kwestiami nawiązującymi do ówczesnych problemów Polski. Niemcewicz bardziej był działaczem niż pisarzem. Literatura jest dla niego jedną z płaszczyzn, na której może prowadzić walkę polityczną, przedstawiać własne idee.
Celem niniejszych zajęć jest ukazanie sylwetki Juliana Ursyna Niemcewicza w świetle zarysowanych wyżej faktów.