Ilustracja przedstawia dłoń rzeźbiarza zaciśniętą na wbitym w drewnianą rzeźbę dłucie. W dole kadru, pod ręką artysty znajduje się fragment rzeźby o misternie wykonanym ornamencie. W oddali, na dalszym planie ukazany jest niewyraźny, zamglony fragment pracowni. Tytuł lekcji: Kamienie milowe rzeźby nowożytnej.
Ważne daty
1401 – początek rzeźby nowożytnej – ogłoszenie konkursu na drzwi do baptysterium kościoła Santa Maria del Fiore we Florencji, który wygrał Lorenzo Ghiberti,
1425‑1450 – Lorenzo Ghiberti wykonuje Rajskie Wrota,
1408‑1409 – Donatello tworzy rzeźbę Dawid z marmuru,
1430‑1433 – Donatello tworzy rzeźbę Dawid z brązu,
1501‑1504 – Michał Anioł Buonarroti tworzy rzeźbę Dawid w marmurze,
1623 – Gianlorenzo Bernini tworzy rzeźbę Dawid w marmurze.
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
R11Rkk9gj5mvb1
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń: 1. wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: rzeźby; rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń: 5. rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów;
Nauczysz się
rozróżniać wybrane dzieła rzeźby nowożytnej;
rozróżniać motywy religijne w dziełach;
wykazywać funkcje rzeźby.
Historia rzeźby nowożytnej i Lorenzo Ghiberti
W sztukach plastycznych okres nazywany nowożytnością obejmuje kilka stuleci. Zaczyna się w renesansieRenesansrenesansie, a kończy ok. połowy XIX w.
Historia rzeźby nowożytnej rozpoczęła się w 1401 r. wraz z ogłoszeniem konkursu na drzwi do baptysteriumBaptysteriumbaptysterium we Florencji. Konkurs wygrał Lorenzo Ghiberti. Płaskorzeźba umieszczona w kasetonieKasetonkasetonie odbiegała całkowicie od przedstawień, jakie były znane w średniowieczu. Nawiązywała rzeźbiarsko do sztuki hellenistycznejSztuka hellenistycznasztuki hellenistycznej i starożytnego Rzymu.
Przypatrz się poniższej fotografii, a następnie rozwiąż ćwiczenie interaktywne. Uzupełniając zdania zawarte w ćwiczeniach poznasz nowatorskie cechy tego projektu.
R1XZ1e1wJnanM
RAec4NfZGwfZf
Ćwiczenie 1
Ghiberti w latach 1402‑1425 pracował nad tzw. drugimi drzwiami do baptysterium (pierwsze wykonał w latach 1330–1336 włoski rzeźbiarz i architekt Andrea Pisano). Powszechny zachwyt, odnoszący się do przedstawień umieszczonych na drzwiach, sprawił, że powierzono mu wykonanie jeszcze jednej pary drzwi. Artysta zrealizował to zlecenie w latach 1425–1450. To właśnie trzecie drzwi Michał Anioł Buonarroti nazwał Drzwiami do Raju. Nazwa ta przyjęła się i dzisiaj trzecie drzwi do baptysterium nazywane są Rajskimi Wrotami.
Cała twórczość rzeźbiarska Ghibertiego związana z tworzeniem drzwi do baptysterium, począwszy od pierwszego zwycięskiego kasetonu, przez drugie drzwi, a skończywszy na Rajskich Wrotach, stanowi ważny krok w wyznaczaniu kierunku rozwoju rzeźby nowożytnej. Poniżej możesz zobaczyć zdjęcia obu par drzwi wykonanych przez Ghibertiego.
R1b3f2DnY67Ef1
R3PouDReVahME1
R1S8e0G7q7fVj
Ćwiczenie 2
Inna wersja zadania
Wyjaśnij pojęcia baptysterium i sztuka hellenistyczna.
Donatello
Ghibertiemu pomagało w pracy wielu praktykujących w warsztacie mistrza młodych rzeźbiarzy. Jednym z nich był urodzony we Florencji Donato di Niccolò di Betto Bardi, znany jako Donatello. W twórczości Donatella po raz pierwszy pojawia się motyw Dawida, który potem często był wykorzystywany w rzeźbie nowożytnej. Motyw ten zaczerpnięty został z Biblii, dlatego nazywany jest motywem religijnym lub biblijnym.
Klikając na reprodukcję rzeźby Dawida autorstwa Donatella, dowiesz się więcej na temat walki Dawida z Goliatem.
RSZ8yYjjdvbT91
W tej rzeźbie postać jest ustawiona w taki sposób, że ciężar jej ciała opiera się na jednej nodze, a druga, wysunięta do tyłu i lekko zgięta, zostaje odciążona. Ten układ nóg równoważony jest przez wygięcie tułowia. Jeżeli linia bioder wychyla się w lewo, to linia barków pochyla się w prawo, a głowa znowu w lewą stronę – jest to naturalny efekt związany z mechaniką poruszania się, a decyduje o tym kręgosłup, który układa się w kształt litery „S”. Takie przedstawienie postaci nazywamy kontrapostem.
Donatello postanowił stworzyć również inną wersję rzeźby Dawida. Tym razem wybrał antyczną technikę wykonania posągu w brązie, na tak zwany „tracony wosk”. Jest to metalowy odlew rzeźby, pusty w środku. Rzeźba ta stanowi powrót do starożytnego umiłowania ludzkiego ciała i szacunku dla jego piękna. Do rzeźby klasycznej nawiązuje także poza, w której został przedstawiony Dawid. Widzimy tu bowiem młodego chłopca stojącego w kontrapoście. W dobie renesansu posąg wydawał się widzom dynamiczny i żywy, zwłaszcza w porównaniu z rzeźbami średniowiecznymi.
Donatello po mistrzowsku różnicuje także fakturęFakturafakturę rzeźby, co szczególnie widać w przedstawieniu jego nakrycia głowy, sandałów, głowy Goliata w hełmie, na której chłopiec trzyma nogę. Kliknij na zaznaczone na ilustracji punkty i obejrzyj zdjęcia detali, zwracając szczególną uwagę na staranność ich wykonania.
RHZWGnmuac2nK1
W rzeźbie Donatella widać bardzo wyraźny kontrapost. Kliknij na interaktywne punkty i zapoznaj się z opisem ustawienia postaci.
Rkz4eZg6CeVva1
Rzeźba Michała Anioła
Dawid autorstwa Donatella uchodzi za arcydzieło sztuki rzeźbiarskiej. Wielu artystów realizowało potem ten motyw w sztuce. W okresie późnego renesansu wyrzeźbił go również Michał Anioł Buonarroti.
Posąg autorstwa Michała Anioła stanowi pierwsze przedstawienie całkowicie nagiego mężczyzny w sztuce nowożytnej rzeźb (u Donatella Dawid miał nakrycie głowy i sandały). Dawid Buonarrotiego to figura ponadnaturalnych rozmiarów, z wyidealizowaną, choć anatomicznie doskonale wyrzeźbioną muskulaturą ciała. Takie podejście było charakterystyczne dla rzeźb antycznych okresu hellenistycznego. Poza tym u Donatella Dawid został przedstawiony zaraz po zwycięstwie nad Goliatem, zaś Michał Anioł ukazuje bohatera w sposób nowatorski – przygotowującego się do ataku, w stanie psychicznego napięcia.
RRmiLlFqJDBAa1
R14rJpJgrSNco
Ćwiczenie 3
Inna wersja zadania
Wymień cechy sztuki rzeźbiarskiej.
Gianlorenzo Bernini
Kolejna znacząca rzeźba przedstawiająca Dawida została stworzona w 1623 r., a więc w okresie rozwoju sztuki, który nazywamy barokiemBarokbarokiem. Jej autorem był Gianlorenzo Bernini.
Dawid Berniniego wyrzeźbiony został zgodnie z zasadą barokowego dynamizmu – w energicznym skręcie ciała i z rozwianymi szatami. Takie, typowe dla rzeźby barokowej, przedstawienie nienaturalnie skręconej postaci (często wbrew zasadom ludzkiej anatomii) nazywamy figura serpentinata.
RHXpM6Mx7CGXu1
R15CmGPkIAzJR
Ćwiczenie 4
Rc9IdYHj09BdW1
RVHZlNoPd9rqp1
Powyższe zdjęcia detali świadczą o tym, że Dawid został przedstawiony w trakcie walki.
Bernini był odkrywczy w przedstawianiu u rzeźbionych postaci ekstremalnych stanów emocjonalnych. Twarz Dawida jest pełna emocji, wyraża gniew. Bohater marszczy brwi i w napięciu gryzie dolną wargę. Przez długie lata przykład z Dawida Berniniego brali twórcy pomników wznoszonych ku czci walczących wojowników i żołnierzy.
Kliknij niżej przedstawione zdjęcia i dowiedz się, kto pozował artyście – czyja twarz została uwieczniona w rzeźbie.
RuJHnblPBVlh91
RRKSr0APcQiKU
Ćwiczenie 5
Inna wersja zadania
Wymień imiona i nazwiska twórców, którzy wykonali reprodukcję rzeźby „Dawida”.
R1XgvtJ4ytHbl
Ćwiczenie 6
RP75UBLzA0SS5
Ćwiczenie 7
Inna wersja zadania
Wyjaśnij pojęcia kontrapost i figura serpentinata.
Podsumowanie
W tej części e‑materiału zaprezentowano rzeźby przedstawiające pojedynczą postać. Warto prześledzić rozwój rzeźby nowożytnej także na przykładzie rzeźb wielopostaciowych. W tym celu zapoznaj się z e‑materiałem Kamienie milowe rzeźby nowożytnej. Cz. II
Słownik pojęć
Baptysterium
Baptysterium
budynek; kaplica lub miejsce wydzielone w budynku kościelnym do udzielania chrztu.
Barok
Barok
epoka w historii kultury europejskiej między XVI a XVIII wiekiem. W sztukach plastycznych charakteryzuje ją styl dynamiczny oparty na skłonności do przepychu, bogatej ornamentyki, dekoracyjności. Wprowadza wystudiowane, teatralne pozy i wykorzystuje mocne kontrasty świetlne. Nazwa „barok” pochodzi od portugalskiego wyrazu barocco, który oznacza perłę o dziwnym, nieregularnym kształcie.
Faktura
Faktura
charakterystyczne cechy powierzchni przedmiotu.
Kaseton
Kaseton
wgłębione pole czworoboczne lub wieloboczne, wykonane w drewnie, kamieniu lub stiuku, będące częścią układu takich pól zdobiących strop, sklepienie, drzwi. Wewnątrz kasetonu często umieszczano motywy zdobnicze – rozety, rzeźbione głowy, sceny.
Renesans
Renesans
(inaczej odrodzenie) to okres w historii kultury europejskiej odwołujący się do koncepcji antyku, określany też jako początek sztuki nowożytnej, który narodził się po 1400 roku we Włoszech. W wyniku przemian politycznych i społecznych, ruchów reformacyjnych, rozwoju mecenatu, odkryć geograficznych oraz wynalezienia druku nastąpił w tym czasie wielki rozkwit literatury i sztuki. Istotą była nowa humanistyczna postawa wobec rzeczywistości i nowy sposób naukowego myślenia.
Sztuka hellenistyczna
Sztuka hellenistyczna
sztuka grecka okresu hellenistycznego, będącego czasem ekspansji kultury greckiej, trwającej od śmierci Aleksandra Wielkiego do upadku Egiptu ptolemejskiego w 30 r. p.n.e. W tym czasie wzniesiono takie budowle, jak: ołtarz pergamoński, stoę Attalosa w Atenach, latarnię na Faros, powstały tak wybitne dzieła rzeźby, jak: Nike z Samotraki, Wenus z Milo, Umierający Gall, a w malarstwie – dzieła Apellesa.