Ważne daty

Historia rzeźby nowożytnej i Lorenzo Ghiberti

W sztukach plastycznych okres nazywany nowożytnością obejmuje kilka stuleci. Zaczyna się w renesansieRenesansrenesansie, a kończy ok. połowy XIX w.

Historia rzeźby nowożytnej rozpoczęła się w 1401 r. wraz z ogłoszeniem konkursu na drzwi do baptysteriumBaptysteriumbaptysterium we Florencji. Konkurs wygrał Lorenzo Ghiberti. Płaskorzeźba umieszczona w kasetonieKasetonkasetonie odbiegała całkowicie od przedstawień, jakie były znane w średniowieczu. Nawiązywała rzeźbiarsko do sztuki hellenistycznejSztuka hellenistycznasztuki hellenistycznej i starożytnego Rzymu.

Przypatrz się poniższej fotografii, a następnie rozwiąż ćwiczenie interaktywne. Uzupełniając zdania zawarte w ćwiczeniach poznasz nowatorskie cechy tego projektu.

R1XZ1e1wJnanM

Ilustracja przedstawia płaskorzeźbę „Ofiarowanie Izaaka”, autorstwa Lorenzo Ghibertiego. W ośmiokątnej kwaterze o kształcie rąbu, przecinającego się z cztero-liściem, umieszczona została wykonana w brązie scena biblijna. W centrum kompozycji, na cokole ołtarza wyrzeźbiona została wygięta, naga postać związanego Izaaka, nad którym pochyla się w dynamicznym wykroku, potężna sylwetka Mojżesza. Brodaty mężczyzna trzyma lewą ręką głowę swojego syna. Prawa dłoń z nożem wycelowana jest w jego szyję. Nad Izaakiem wznosi się anioł, który silnym uchwytem powstrzymuje ojca przed zabiciem swego potomka. Artysta z niebywałym realizmem ukazał emocje towarzyszące ukazanym w centrum kompozycji postaciom. Po lewej stronie reliefu znajduje się baranek, który miał być pierwotnie złożony w ofierze. Poniżej dramatycznej sceny artysta umieścił osła oraz dwie postacie służących, zajmujących się swoimi czynnościami. Jeden z nich myje sobie nogi, zaś drugi ogląda trzymany w dłoniach kamień. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Omawiany kasetoboon to praca konkursowa przedstawiająca scenę: Ofiarowanie Izaaka. Artysta przedstawił scenę z Księgi Rodzaju, w której Abraham, w ostatniej chwili przed złożeniem swojego syna w ofierze Bogu, zostaje powstrzymany przez bożego wysłannika.

Ilustracja przedstawia płaskorzeźbę „Ofiarowanie Izaaka”, autorstwa Lorenzo Ghibertiego. W ośmiokątnej kwaterze o kształcie rąbu, przecinającego się z cztero-liściem, umieszczona została wykonana w brązie scena biblijna. W centrum kompozycji, na cokole ołtarza wyrzeźbiona została wygięta, naga postać związanego Izaaka, nad którym pochyla się w dynamicznym wykroku, potężna sylwetka Mojżesza. Brodaty mężczyzna trzyma lewą ręką głowę swojego syna. Prawa dłoń z nożem wycelowana jest w jego szyję. Nad Izaakiem wznosi się anioł, który silnym uchwytem powstrzymuje ojca przed zabiciem swego potomka. Artysta z niebywałym realizmem ukazał emocje towarzyszące ukazanym w centrum kompozycji postaciom. Po lewej stronie reliefu znajduje się baranek, który miał być pierwotnie złożony w ofierze. Poniżej dramatycznej sceny artysta umieścił osła oraz dwie postacie służących, zajmujących się swoimi czynnościami. Jeden z nich myje sobie nogi, zaś drugi ogląda trzymany w dłoniach kamień. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Omawiany kasetoboon to praca konkursowa przedstawiająca scenę: Ofiarowanie Izaaka. Artysta przedstawił scenę z Księgi Rodzaju, w której Abraham, w ostatniej chwili przed złożeniem swojego syna w ofierze Bogu, zostaje powstrzymany przez bożego wysłannika.

1

1.

Ghiberti w latach 1402‑1425 pracował nad tzw. drugimi drzwiami do baptysterium (pierwsze wykonał w latach 1330–1336 włoski rzeźbiarz i architekt Andrea Pisano). Powszechny zachwyt, odnoszący się do przedstawień umieszczonych na drzwiach, sprawił, że powierzono mu wykonanie jeszcze jednej pary drzwi. Artysta zrealizował to zlecenie w latach 1425–1450. To właśnie trzecie drzwi Michał Anioł Buonarroti nazwał Drzwiami do Raju. Nazwa ta przyjęła się i dzisiaj trzecie drzwi do baptysterium nazywane są Rajskimi Wrotami.

Cała twórczość rzeźbiarska Ghibertiego związana z tworzeniem drzwi do baptysterium, począwszy od pierwszego zwycięskiego kasetonu, przez drugie drzwi, a skończywszy na Rajskich Wrotach, stanowi ważny krok w wyznaczaniu kierunku rozwoju rzeźby nowożytnej. Poniżej możesz zobaczyć zdjęcia obu par drzwi wykonanych przez Ghibertiego.

R1b3f2DnY67Ef1

Ilustracja przedstawia drugie drzwi do baptysterium florenckiego przy kościele Santa Maria del Fiore, autorstwa Lorenzo Ghibertiego. Są to duże drzwi wykonane z brązu, podzielone na dwadzieścia osiem kwater. 20 górnych ukazuje sceny z Nowego Testamentu, ilustrujące życie Chrystusa, natomiast 8 dolnych przedstawia Ewangelistów i czterech Doktorów Kościoła. Wszystkie części otoczone są gotyckimi obramowaniami z ornamentem roślinnym.

R3PouDReVahME1

Ilustracja przedstawia trzecie drzwi do baptysterium florenckiego (wschodnie), zwane „Rajskimi Wrotami”, autorstwa Lorenzo Ghibertiego. Na fotografii znajdują się wrota wykonane z brązu, pokrytego złoceniami. Ich powierzchnia została podzielona na dziesięć, pokrytych reliefami kwater, ukazujących wielopostaciowe, dynamiczne sceny ze Starego Testamentu. Każda z nich opisuje po kilka wydarzeń dotyczących tych samych osób. Skrzydła drzwi zostały obramowane szeroką ramą, na której artysta umieścił postacie biblijne oraz głowy współczesnych jemu artystów.

R1S8e0G7q7fVj

Ćwiczenie 2

Przyjrzyj się niżej umieszczonym detalom, a następnie określ, z których drzwi pochodzą.

Przyjrzyj się niżej umieszczonym detalom, a następnie określ, z których drzwi pochodzą.

Przyjrzyj się niżej umieszczonym detalom, a następnie określ, z których drzwi pochodzą.

drugie drzwi (północne) do baptysterium, trzecie drzwi ("Rajskie Wrota") do baptysterium

.................

.................

Donatello

Ghibertiemu pomagało w pracy wielu praktykujących w warsztacie mistrza młodych rzeźbiarzy. Jednym z nich był urodzony we Florencji Donato di Niccolò di Betto Bardi, znany jako Donatello. W twórczości Donatella po raz pierwszy pojawia się motyw Dawida, który potem często był wykorzystywany w rzeźbie nowożytnej. Motyw ten zaczerpnięty został z Biblii, dlatego nazywany jest motywem religijnym lub biblijnym.

Klikając na reprodukcję rzeźby Dawida autorstwa Donatella, dowiesz się więcej na temat walki Dawida z Goliatem.

W tej rzeźbie postać jest ustawiona w taki sposób, że ciężar jej ciała opiera się na jednej nodze, a druga, wysunięta do tyłu i lekko zgięta, zostaje odciążona. Ten układ nóg równoważony jest przez wygięcie tułowia. Jeżeli linia bioder wychyla się w lewo, to linia barków pochyla się w prawo, a głowa znowu w lewą stronę – jest to naturalny efekt związany z mechaniką poruszania się, a decyduje o tym kręgosłup, który układa się w kształt litery „S”. Takie przedstawienie postaci nazywamy kontrapostem.

Donatello postanowił stworzyć również inną wersję rzeźby Dawida. Tym razem wybrał antyczną technikę wykonania posągu w brązie, na tak zwany „tracony wosk”. Jest to metalowy odlew rzeźby, pusty w środku. Rzeźba ta stanowi powrót do starożytnego umiłowania ludzkiego ciała i szacunku dla jego piękna. Do rzeźby klasycznej nawiązuje także poza, w której został przedstawiony Dawid. Widzimy tu bowiem młodego chłopca stojącego w kontrapoście. W dobie renesansu posąg wydawał się widzom dynamiczny i żywy, zwłaszcza w porównaniu z rzeźbami średniowiecznymi.

Donatello po mistrzowsku różnicuje także fakturęFakturafakturę rzeźby, co szczególnie widać w przedstawieniu jego nakrycia głowy, sandałów, głowy Goliata w hełmie, na której chłopiec trzyma nogę. Kliknij na zaznaczone na ilustracji punkty i obejrzyj zdjęcia detali, zwracając szczególną uwagę na staranność ich wykonania.

W rzeźbie Donatella widać bardzo wyraźny kontrapost. Kliknij na interaktywne punkty i zapoznaj się z opisem ustawienia postaci.

Rzeźba Michała Anioła

Dawid autorstwa Donatella uchodzi za arcydzieło sztuki rzeźbiarskiej. Wielu artystów realizowało potem ten motyw w sztuce. W okresie późnego renesansu wyrzeźbił go również Michał Anioł Buonarroti.

Posąg autorstwa Michała Anioła stanowi pierwsze przedstawienie całkowicie nagiego mężczyzny w sztuce nowożytnej rzeźb (u Donatella Dawid miał nakrycie głowy i sandały). Dawid Buonarrotiego to figura ponadnaturalnych rozmiarów, z wyidealizowaną, choć anatomicznie doskonale wyrzeźbioną muskulaturą ciała. Takie podejście było charakterystyczne dla rzeźb antycznych okresu hellenistycznego. Poza tym u Donatella Dawid został przedstawiony zaraz po zwycięstwie nad Goliatem, zaś Michał Anioł ukazuje bohatera w sposób nowatorski – przygotowującego się do ataku, w stanie psychicznego napięcia.

RRmiLlFqJDBAa1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Dawid”, autorstwa Michała Anioła. Zdjęcie ukazuje marmurowy posąg nagiego, umięśnionego mężczyzny ustawionego w kontrapoście. Ciężar jego ciała spoczywa na prawej nodze. W lewej, zgiętej w łokciu ręce trzyma przerzuconą przez ramię procę. Prawa dłoń jest opuszczona swobodnie wzdłuż ciała. Głowa młodzieńca wsparta na silnej szyi zwrócona jest w lewą stronę. Dawid ze zmarszczonym czołem spogląda w bok. Twarz okalają krótkie, lekko falowane włosy opadające lokami na tył szyi. Artysta z mistrzostwem ukazał piękno ciała ludzkiego. Postać Dawida tchnie siłą, a zarazem spokojem.

R14rJpJgrSNco

Ćwiczenie 3

Michał Anioł Buonarroti, podobnie jak Donatello, potrafił z niezwykłą precyzją oddać szczegóły anatomiczne rzeźbionych postaci. Przypatrz się detalowi posągu, a następnie dokończ zdanie, wybierając jedno z podanych haseł.

Michał Anioł Buonarroti, podobnie jak Donatello, potrafił z niezwykłą precyzją oddać szczegóły anatomiczne rzeźbionych postaci. Przypatrz się detalowi posągu, a następnie dokończ zdanie, wybierając jedno z podanych haseł.

Michał Anioł Buonarroti, podobnie jak Donatello, potrafił z niezwykłą precyzją oddać szczegóły anatomiczne rzeźbionych postaci. Przypatrz się detalowi posągu, a następnie dokończ zdanie, wybierając jedno z podanych haseł.

• kości
• żyły
• mięśnie
• włosy

Gianlorenzo Bernini

Kolejna znacząca rzeźba przedstawiająca Dawida została stworzona w 1623 r., a więc w okresie rozwoju sztuki, który nazywamy barokiemBarokbarokiem. Jej autorem był Gianlorenzo Bernini.

Dawid Berniniego wyrzeźbiony został zgodnie z zasadą barokowego dynamizmu – w energicznym skręcie ciała i z rozwianymi szatami. Takie, typowe dla rzeźby barokowej, przedstawienie nienaturalnie skręconej postaci (często wbrew zasadom ludzkiej anatomii) nazywamy figura serpentinata.

RHXpM6Mx7CGXu1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Dawid”, autorstwa Gianlorenzo Berniniego. Zdjęcie ukazuje marmurowy posąg nagiego, umięśnionego mężczyzny ustawionego w dynamicznej pozie. Postać biblijnego bohatera walczącego z Goliatem uchwycona została w momencie przygotowywania się do oddania rzutu. Prawie naga sylwetka z okrytymi jedynie skrawkiem materii biodrami oraz przewieszoną przez ramię torbą pasterską jest pełna napięcia. Dawid stoi w szerokim wykroku. Jego tułów skręcony jest w prawą stronę. Równolegle ustawione ręce trzymające naciągniętą procę z kamieniem odchylone są do tyłu za tułów. Głowa zwieńczona lokami włosów czujnie spogląda w przód. Twarz o zmarszczonym czole oraz zaciśniętych wargach wyraża skupienie. U stóp młodzieńca leży harfa oraz zbroja, którą zdjął przed walką. Artysta z mistrzostwem ukazał moment ruchu. Anatomia napiętego ciała oddana jest z niezwykłą precyzją.

Rc9IdYHj09BdW1

Ilustracja przedstawia fragment rzeźby „Dawid” autorstwa Gianlorenzo Berniniego. Zdjęcie ukazuje marmurowy posąg nagiego, umięśnionego mężczyzny ustawionego w dynamicznej pozie. Postać biblijnego bohatera walczącego z Goliatem uchwycona została w momencie przygotowywania się do oddania rzutu. Prawie naga sylwetka z okrytymi jedynie skrawkiem materii biodrami oraz przewieszoną przez ramię torbą pasterską jest pełna napięcia. Dawid stoi w szerokim wykroku. Jego tułów skręcony jest w prawą stronę. Równolegle ustawione ręce trzymające naciągniętą procę z kamieniem odchylone są do tyłu za tułów. Głowa zwieńczona lokami włosów czujnie spogląda w przód. Twarz o zmarszczonym czole oraz zaciśniętych wargach wyraża skupienie. Artysta z mistrzostwem ukazał moment ruchu. Anatomia napiętego ciała oddana jest z niezwykłą precyzją.

RVHZlNoPd9rqp1

Ilustracja przedstawia fragment marmurowej rzeźby „Dawid”, autorstwa Gianlorenzo Berniniego. Na zdjęciu znajduje się lewa, trzymająca kamień dłoń biblijnego bohatera. Fragment ten ukazuje niezwykłą precyzję, z jaka artysta oddał każdy szczegół przedstawionej postaci. Nie tylko skupił się na wiernym ukazaniu anatomii ciała, również kamień i oplatający go sznur wyrzeźbione zostały z dużą dbałością o wierne ukazanie natury.

Powyższe zdjęcia detali świadczą o tym, że Dawid został przedstawiony w trakcie walki.

Bernini był odkrywczy w przedstawianiu u rzeźbionych postaci ekstremalnych stanów emocjonalnych. Twarz Dawida jest pełna emocji, wyraża gniew. Bohater marszczy brwi i w napięciu gryzie dolną wargę. Przez długie lata przykład z Dawida Berniniego brali twórcy pomników wznoszonych ku czci walczących wojowników i żołnierzy.

Kliknij niżej przedstawione zdjęcia i dowiedz się, kto pozował artyście – czyja twarz została uwieczniona w rzeźbie.

RRKSr0APcQiKU

Ćwiczenie 5

Do każdej reprodukcji rzeźby „Dawida” przyporządkuj imię i nazwisko twórcy.

Do każdej reprodukcji rzeźby „Dawida” przyporządkuj imię i nazwisko twórcy.

Do każdej reprodukcji rzeźby Dawida przyporządkuj imię i nazwisko twórcy.

Michał Anioł, Donatello, Gianlorenzo Bernini

.................

.................

.................

RP75UBLzA0SS5

Ćwiczenie 7

Przypomnij sobie co znaczą pojęcia „kontrapost” i „figura serpentinata”, a następnie, uwzględniając sposób przedstawienia postaci w rzeźbie, przenieś zdjęcia w odpowiednie miejsca tabeli.

Przypomnij sobie co znaczą pojęcia „kontrapost” i „figura serpentinata”, a następnie, uwzględniając sposób przedstawienia postaci w rzeźbie, przenieś zdjęcia w odpowiednie miejsca tabeli.

Przypomnij sobie co znaczą pojęcia „kontrapost” i „figura serpentinata”, a następnie, uwzględniając sposób przedstawienia postaci w rzeźbie, przyporządkuj im właściwe podpisy.

kontrapost, kontrapost, figura serpentinata

.................

.................

.................

Podsumowanie

W tej części e‑materiału zaprezentowano rzeźby przedstawiające pojedynczą postać. Warto prześledzić rozwój rzeźby nowożytnej także na przykładzie rzeźb wielopostaciowych. W tym celu zapoznaj się z e‑materiałem Kamienie milowe rzeźby nowożytnej. Cz. II

Słownik pojęć

Galeria dzieł sztuki

RknqnLUUfRGTx1

Ilustracja przedstawia płaskorzeźbę „Ofiarowanie Izaaka”, autorstwa Lorenzo Ghibertiego. W ośmiokątnej kwaterze o kształcie rąbu przecinającego się z czteroliściem umieszczona została wykonana w brązie scena biblijna. W centrum kompozycji, na cokole ołtarza wyrzeźbiona została wygięta, naga postać związanego Izaaka, nad którym pochyla się w dynamicznym wykroku, potężna sylwetka Mojżesza. Brodaty mężczyzna trzyma lewą ręką głowę swojego syna. Prawa dłoń z nożem wycelowana jest w jego szyję. Nad Izaakiem wznosi się Anioł, który silnym uchwytem powstrzymuje ojca przed zabiciem swego potomka. Artysta z niebywałym realizmem ukazał emocje towarzyszące ukazanym w centrum kompozycji postaciom. Po lewej stronie reliefu znajduje się baranek, który miał być pierwotnie złożony w ofierze. Poniżej dramatycznej sceny artysta umieścił osła oraz dwie postacie służących, obojętnie zajmujących się swoimi czynnościami. Jeden z nich myje sobie nogi, zaś drugi ogląda trzymany w dłoniach kamień.

R1b3f2DnY67Ef1

Ilustracja przedstawia drugie drzwi do baptysterium florenckiego przy kościele Santa Maria del Fiore, autorstwa Lorenzo Ghibertiego. Są to duże drzwi wykonane z brązu, podzielone na dwadzieścia osiem kwater. 20 górnych ukazuje sceny z Nowego Testamentu, ilustrujące życie Chrystusa, natomiast 8 dolnych przedstawia Ewangelistów i czterech Doktorów Kościoła. Wszystkie części otoczone są gotyckimi obramowaniami z ornamentem roślinnym.

R3PouDReVahME1

Ilustracja przedstawia trzecie drzwi do baptysterium florenckiego (wschodnie), zwane „Rajskimi Wrotami”, autorstwa Lorenzo Ghibertiego. Na fotografii znajdują się wrota wykonane z brązu, pokrytego złoceniami. Ich powierzchnia została podzielona na dziesięć, pokrytych reliefami kwater, ukazujących wielopostaciowe, dynamiczne sceny ze Starego Testamentu. Każda z nich opisuje po kilka wydarzeń dotyczących tych samych osób. Skrzydła drzwi zostały obramowane szeroką ramą, na której artysta umieścił postacie biblijne oraz głowy współczesnych jemu artystów.

RZOTABz345dSE1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Dawida”, autorstwa Donatella. Fotografia ukazuje marmurowy posąg młodego mężczyzny ustawionego w kontrapoście z lekkim wykrokiem. Ubrany w obcisłą togę młodzieniec z zarzuconym luźno na ramiona płaszczem, opiera zaciśniętą lewą dłoń na biodrze. Prawa ręka opada luźno na prawe udo. Zwieńczona drobnymi lokami krótkiej fryzury, młodzieńcza twarz spogląda poważnie w lewą stronę. U jego stóp leży z zamkniętymi oczami głowa brodatego mężczyzny, Goliata. Oddana z dużym realizmem zwycięska postać Dawida, uchwycona została w lekkim, swobodnym ruchu.

R178PkkeldhGq1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Dawida”, autorstwa Donatella. Fotografia ukazuje brązowy posąg nagiego mężczyzny o smukłej, chłopięcej sylwetce, ustawionego w kontrapoście. Ciężar ciała młodzieńca spoczywa na prawej, wyprostowanej nodze. Lewą zgiętą, opiera w geście triumfu na leżącej u jego stóp, głowie Goliata. W prawej, opuszczonej wzdłuż tułowia dłoni trzyma miecz, natomiast w lewej opartej o biodro znajduje się kamień. Młodzieńcza, lekko uśmiechnięta twarz Dawida z wyrazem zadumy spogląda w dół. Jego głowę zdobi kapelusz z liśćmi wawrzynu, spod którego na ramiona opadają pukle długich włosów. Donatello z dużym realizmem ukazał zwycięską postać Dawida. Rzeźba ustawiona jest na wysokim, rzeźbionym cokole we wnętrzu muzealnej sali.

R1LnmeEB3X8L01

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Dawida”, autorstwa Donatella. Fotografia ukazuje brązowy posąg nagiego mężczyzny o smukłej, chłopięcej sylwetce, ustawionego w kontrapoście. Ciężar ciała młodzieńca spoczywa na prawej, wyprostowanej nodze. Lewą zgiętą, opiera w geście triumfu na leżącej u jego stóp, głowie Goliata. W prawej, opuszczonej wzdłuż tułowia dłoni trzyma miecz, natomiast w lewej opartej o biodro znajduje się kamień. Młodzieńcza, lekko uśmiechnięta twarz Dawida z wyrazem zadumy spogląda w dół. Jego głowę zdobi kapelusz z liśćmi wawrzynu, spod którego na ramiona opadają pukle długich włosów. Donatello z dużym realizmem ukazał zwycięską postać Dawida. Rzeźba ustawiona jest na wysokim, rzeźbionym cokole na tle ciepłej, czerwonej ściany.

RRmiLlFqJDBAa1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Dawid”, autorstwa Michała Anioła. Zdjęcie ukazuje marmurowy posąg nagiego, umięśnionego mężczyzny ustawionego w kontrapoście. Ciężar jego ciała spoczywa na prawej nodze. W lewej, zgiętej w łokciu ręce trzyma przerzuconą przez ramię procę. Prawa dłoń jest opuszczona swobodnie wzdłuż ciała. Głowa młodzieńca wsparta na silnej szyi zwrócona jest w lewą stronę. Dawid ze zmarszczonym czołem spogląda w bok. Twarz okalają krótkie, lekko falowane włosy opadające lokami na tył szyi. Artysta z mistrzostwem ukazał piękno ciała ludzkiego. Postać Dawida tchnie siłą, a zarazem spokojem.

RHXpM6Mx7CGXu1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Dawid”, autorstwa Gianlorenzo Berniniego. Zdjęcie ukazuje marmurowy posąg nagiego, umięśnionego mężczyzny ustawionego w dynamicznej pozie. Postać biblijnego bohatera walczącego z Goliatem uchwycona została w momencie przygotowywania się do oddania rzutu. Prawie naga sylwetka z okrytymi jedynie skrawkiem materii biodrami oraz przewieszoną przez ramię torbą pasterską jest pełna napięcia. Dawid stoi w szerokim wykroku. Jego tułów skręcony jest w prawą stronę. Równolegle ustawione ręce trzymające naciągniętą procę z kamieniem odchylone są do tyłu za tułów. Głowa zwieńczona lokami włosów czujnie spogląda w przód. Twarz o zmarszczonym czole oraz zaciśniętych wargach wyraża skupienie. U stóp młodzieńca leży harfa oraz zbroja, którą zdjął przed walką. Artysta z mistrzostwem ukazał moment ruchu. Anatomia napiętego ciała oddana jest z niezwykłą precyzją.

Bibliografia

Strony internetowe:

https://encyklopedia.pwn.pl

https://sjp.pwn.pl