Kanon i rysunek postaci

Wprowadzenie

Materiał prezentuje różne poglądy artystów na przedstawienie postaci. Ilustruje je przykładami pochodzącymi z różnych epok oraz udziela wskazówek, jak poradzić sobie z rysunkiem postaci oraz elementami wybranych części ciała. Wzbogacony jest opisem wybranych prac, wyjaśniającym rolę rysunku także w innych dziełach.

Co to jest kanon?

W sztuce już od starożytności istniały kanonyKanonkanony, czyli obowiązujące zasady. Obowiązywały, czyli trzeba było się do niego stosować. Kanon mógł dotyczyć zarówno wyglądu, jak i proporcji, stosunku składowych części, pojedynczych elementów do całości.

W dziejach sztuki istnieje wiele kanonów dotyczących sposobu przedstawienia postaci. Czy jednak wszystkie były sztywno określone i obowiązywały? Czy mogły istnieć różne kanony? Jeśli tak, to skąd się brały? Postaramy się prześledzić prace artystów, zrealizowane w różnych epokach i określić, w jakim celu tworzyli kanony postaci i czemu one służyły.

Kanon egipski

Sztuka starożytnego Egiptu podlegała określonym regułom. Artyści nie byli zainteresowani tworzeniem realistycznych obrazów, lecz kierowali się kanonem, aby przedstawić idealną wersję rzeczywistości. Obowiązywały sztywne zasady, określające sposób przedstawienia postaci.

R12JTnq8Raxbm

Ilustracja przedstawia postać mężczyzny w formie rysunku. Mężczyzna uwieczniony został z profilu na białym tle i siatce. Ubrany jest w szaty oraz nakrycie głowy zdobione głową kobry. W dłoniach trzyma statuetkę sfinksa. Siatka na której znajduje się rysunek jest ponumerowana, w pionie od 0 do 19 oraz od 0 do 12 w poziomie. Po kliknięciu na ilustrację, ta otwiera się w nowym oknie, z prawej strony wyświetla się panel boczny – po kliknięciu na dany tekst na ilustracji podświetlają się elementy oraz wyświetla się okno wraz z informacją dodatkową.Po kliknięciu na tekst: „Siatka pomocnicza” wyświetla się siatka pomocnicza na ilustracji wraz ze wskazaniem elementów charakterystycznych postaci – linii włosów, ramion, talii, kolana, kostki. Informacja dodatkowa brzmi: Egipcjanie używali siatki, która mierzyła w okresie Średniego Państwa 18 jednostek do linii włosów lub 19 jednostek do czubka głowy.Po kliknięciu na tekst: „Wysokość postaci” wyświetla się strzałka ukazująca wysokość postaci od podstawy stopy do linii włosów. Informacja dodatkowa brzmi: Wysokość postaci mierzono nie do czubka głowy, a zwykle do linii włosów. Powodem takiego pomiaru była noszona przez faraonów korona, która utrudniała odwzorowanie proporcji podczas wykonywania dzieła.Po kliknięciu na tekst: „Proporcje ciała” podświetlają się elementy ciała – ramiona, talia, kolano oraz kostka. Informacja dodatkowa brzmi: Również zwracano uwagę na właściwe rozmieszczenie poszczególnych partii ciała. Zwróć uwagę, że ramię na rysunku jest na poziomie 16 linii, talia na wysokości linii 11, kolano na 6, a kostka na poziomie linii 1.

Ilustracja przedstawia postać mężczyzny w formie rysunku. Mężczyzna uwieczniony został z profilu na białym tle i siatce. Ubrany jest w szaty oraz nakrycie głowy zdobione głową kobry. W dłoniach trzyma statuetkę sfinksa. Siatka na której znajduje się rysunek jest ponumerowana, w pionie od 0 do 19 oraz od 0 do 12 w poziomie. Po kliknięciu na ilustrację, ta otwiera się w nowym oknie, z prawej strony wyświetla się panel boczny – po kliknięciu na dany tekst na ilustracji podświetlają się elementy oraz wyświetla się okno wraz z informacją dodatkową.Po kliknięciu na tekst: „Siatka pomocnicza” wyświetla się siatka pomocnicza na ilustracji wraz ze wskazaniem elementów charakterystycznych postaci – linii włosów, ramion, talii, kolana, kostki. Informacja dodatkowa brzmi: Egipcjanie używali siatki, która mierzyła w okresie Średniego Państwa 18 jednostek do linii włosów lub 19 jednostek do czubka głowy.Po kliknięciu na tekst: „Wysokość postaci” wyświetla się strzałka ukazująca wysokość postaci od podstawy stopy do linii włosów. Informacja dodatkowa brzmi: Wysokość postaci mierzono nie do czubka głowy, a zwykle do linii włosów. Powodem takiego pomiaru była noszona przez faraonów korona, która utrudniała odwzorowanie proporcji podczas wykonywania dzieła.Po kliknięciu na tekst: „Proporcje ciała” podświetlają się elementy ciała – ramiona, talia, kolano oraz kostka. Informacja dodatkowa brzmi: Również zwracano uwagę na właściwe rozmieszczenie poszczególnych partii ciała. Zwróć uwagę, że ramię na rysunku jest na poziomie 16 linii, talia na wysokości linii 11, kolano na 6, a kostka na poziomie linii 1.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DH5QHQkjA

Kanony w Starożytnej Grecji

Kanon Polikleta

Grecki rzeźbiarz Poliklet, żyjący w piątym wieku p.n.e. ustanowił kanonKanonkanon, obrazujący ideał piękna i równowagi. Jego zdaniem posąg powinien składać się z wyraźnie określonych części, które powiązane są ze sobą na zasadzie odpowiednich proporcji i matematycznych obliczeń. Kanon ten był zastosowany w rzeźbie przedstawiającej Doryforosa, rzeźby niezachowanej do dziś, a znanej jedynie z rzymskich kopii.

Polecenie 5

R1CXWmsQAxt3U

Przyporządkuj artystę do dzieła, które wykonał. Albrecht Dürer Możliwe odpowiedzi: 1. „Studium proporcjonalne kobiety, widok od przodu”, 2. „Człowiek witruwiański”, 3. „Syn Nicolas” Leonardo da Vinci Możliwe odpowiedzi: 1. „Studium proporcjonalne kobiety, widok od przodu”, 2. „Człowiek witruwiański”, 3. „Syn Nicolas” Peter Paul Rubens Możliwe odpowiedzi: 1. „Studium proporcjonalne kobiety, widok od przodu”, 2. „Człowiek witruwiański”, 3. „Syn Nicolas”

Przyporządkuj artystę do dzieła, które wykonał. Albrecht Dürer Możliwe odpowiedzi: 1. „Studium proporcjonalne kobiety, widok od przodu”, 2. „Człowiek witruwiański”, 3. „Syn Nicolas” Leonardo da Vinci Możliwe odpowiedzi: 1. „Studium proporcjonalne kobiety, widok od przodu”, 2. „Człowiek witruwiański”, 3. „Syn Nicolas” Peter Paul Rubens Możliwe odpowiedzi: 1. „Studium proporcjonalne kobiety, widok od przodu”, 2. „Człowiek witruwiański”, 3. „Syn Nicolas”

Polecenie 5

Przyjrzyj się schematowi kanonu Polikleta. Zwróć uwagę na proporcje i zaznaczenia poszczególnych części. Następnie porównaj swoje spostrzeżenia z zawartą obok informacją.

RNABFUURD4R8Q

Ilustracja przedstawia posąg młodego mężczyzny wykonany w marmurze i umieszczony na ciemnym tle. Mężczyzna jest nagi oraz umięśniony, ma krótkie włosy, spogląda w lewą stronę. Jedną rękę ma zgiętą w łokciu i trzyma ją przed sobą. Postać stoi w lekkim rozkroku, jedną nogę ma wyprostowaną, a drugą zgiętą w kolanie. Obok mężczyzny, przy lewej nodze stoi słupek o prążkowanej fakturze. Po kliknięciu na ilustrację, ta otwiera się na pełnym ekranie, z prawej strony wyświetla się panel boczny – po kliknięciu na dany tekst na ilustracji podświetlają się elementy oraz wyświetla się okno wraz z informacją dodatkową. Po kliknięciu na tekst: „Moduł” na ilustracji wyświetla się biała tabela która zaczyna się na czubku głowy mężczyzny a kończy na stopie mężczyzny. Tabela jest podzielona na 7 prostokątnych żółtych wierszy, wielkości głowy. Informacja dodatkowa brzmi: Modułem, czyli powtarzającym się elementem dla Polikleta była głowa, która w całej rzeźbie Doryforosa mieści się 7 razy. Po kliknięciu na tekst: „Wysokość głowy” wyświetla się pomarańczowa tabela która zaczyna się na czubku głowy mężczyzny a kończy na stopie mężczyzny. Tabela jest podzielona na 8 części. W pierwszej części (znajdującej się u góry, na głowie) umieszczona jest mniejsza tabela podzielona na trzy równe wiersze, kolejno nazwane A, B oraz C. Informacja dodatkowa brzmi: Wskazał także, że w wysokości głowy mieszczą się 3 długości kciuka: od czubka głowy do wysokości brwi, kolejny od brwi do czubka nosa i ostatni od czubka nosa do krawędzi brody. Ponadto rzeźbiarz określił też inne wartości. – według jego teorii: stopa mężczyzny powinna równać się 1/6 wysokości ciała, twarz i ręka 1/10.

Ilustracja przedstawia posąg młodego mężczyzny wykonany w marmurze i umieszczony na ciemnym tle. Mężczyzna jest nagi oraz umięśniony, ma krótkie włosy, spogląda w lewą stronę. Jedną rękę ma zgiętą w łokciu i trzyma ją przed sobą. Postać stoi w lekkim rozkroku, jedną nogę ma wyprostowaną, a drugą zgiętą w kolanie. Obok mężczyzny, przy lewej nodze stoi słupek o prążkowanej fakturze. Po kliknięciu na ilustrację, ta otwiera się na pełnym ekranie, z prawej strony wyświetla się panel boczny – po kliknięciu na dany tekst na ilustracji podświetlają się elementy oraz wyświetla się okno wraz z informacją dodatkową. Po kliknięciu na tekst: „Moduł” na ilustracji wyświetla się biała tabela która zaczyna się na czubku głowy mężczyzny a kończy na stopie mężczyzny. Tabela jest podzielona na 7 prostokątnych żółtych wierszy, wielkości głowy. Informacja dodatkowa brzmi: Modułem, czyli powtarzającym się elementem dla Polikleta była głowa, która w całej rzeźbie Doryforosa mieści się 7 razy. Po kliknięciu na tekst: „Wysokość głowy” wyświetla się pomarańczowa tabela która zaczyna się na czubku głowy mężczyzny a kończy na stopie mężczyzny. Tabela jest podzielona na 8 części. W pierwszej części (znajdującej się u góry, na głowie) umieszczona jest mniejsza tabela podzielona na trzy równe wiersze, kolejno nazwane A, B oraz C. Informacja dodatkowa brzmi: Wskazał także, że w wysokości głowy mieszczą się 3 długości kciuka: od czubka głowy do wysokości brwi, kolejny od brwi do czubka nosa i ostatni od czubka nosa do krawędzi brody. Ponadto rzeźbiarz określił też inne wartości. – według jego teorii: stopa mężczyzny powinna równać się 1/6 wysokości ciała, twarz i ręka 1/10.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DH5QHQkjA

R1DsFg3EwBeGS

(Uzupełnij).

Zwróć uwagę na powiązanie ciężaru ciała z ułożeniem nóg Polikleta, postawa ta oparta jest na kontrapościeKontrapostkontrapoście, dzięki której ciało postaci ukazanej w ruchu było wyważone.

Kanon Lizypa

Grecki rzeźbiarz Lizyp, działający w IV wieku p.n.e., piękno widział w muskulaturze i sile. W swoich pracach przedstawiał posągi atletów i bogów, ukazując ich zazwyczaj w dynamicznej pozie. Wprowadził też nowy kanon, który między innymi zastosował w posągu Apoksyomenosa, którego ukazał z wyciągniętą ręką, eksponującą frontalne ujęcie postaci.

Kanony w renesansie

Witruwiusz, rzymski architekt i inżynier, żyjący w pierwszym wieku p.n.e., opracował swój kanon proporcji postaci i opublikował go w dziele O architekturze ksiąg dziesięć. Był przekonany, że podstawą zasad architektury są proporcje człowieka.

Kanon Leonardo da Vinci

W odnalezionej w 1411 roku książce nie zachowały się oryginalne rysunki ukazujące kanon. Dzieło Witruwiusza zachwyciło jednak renesansowych twórców, którzy postanowili zilustrować te teorie. Do najsłynniejszych szkiców należy praca artysty renesansowego Leonarda da Vinci, zatytułowana Człowiek Witruwiański.

Kanon Albrechta Dürera

Albrecht Dürer, niemiecki artysta, malarz, rysownik i grafik, podróżując podróży do Włoch, skorzystał z doświadczeń tamtejszych artystów. Pod wpływem Witruwiusza i rysunku Leonarda da Vinci, napisał cztery dzieła, w których zawarł swoje przemyślenia na temat proporcji. W schematach i szkicach Dürer posunął się jednak znacznie dalej – wykonał rysunki kobiet i mężczyzn o różnych kształtach i rozmiarach. Uwzględnił różnice pomiędzy wzrostem i budową. Sporządził wiele prac opartych na matematycznych obliczeniach, geometrycznych figurach i pokazujących zależności pomiędzy partiami ciała. Stosował przy tym nie tylko linie proste – odnalazł wiele odniesień pomiędzy postawą a geometrią (łukami i okręgami).

Dürer wykonał także postacie w różnych układach i pozycjach oraz wiele detali – rysunki głowy z profilu o różnej mimice, dłoni, stóp. Wszystkie zawierają dokładne opisy.

RTWZqt464P5ag

Ilustracja „Proporcje ludzkiej głowy” to sześć rysunków przedstawiających męską twarz ukazaną z boku. Są ułożone w trzech rzędach po dwa rysunki. Tło jest szare. Twarze umieszczone są w podzielonych liniami kwadratach, ukazujących szerokość kątów pomiędzy poszczególnymi elementami twarzy. Od góry znajdują się rysunki: 1. Mężczyzny o wysuniętej brodzie oraz garbatym nosie, którego ucho obramowano przesuniętym prostokątem. Prosta linia łączy oko mężczyzny oraz jego nozdrza. 2. Mężczyzny o wypukłym czole oraz cofniętej brodzie, którego ucho obramowano prostokątem. Linie podkreślając jego łuk brwiowy, koniuszek nosa oraz usta są równoległe. 3. Mężczyzny o wysuniętej linii brwi, nosie oraz brodzie. 4. Mężczyzny o wysuniętym nosie oraz ustach, którego koniuszek nosa oraz dolna warga są w jednej linii. 5. Mężczyzny o długim nosie oraz cofniętych ustach, którego linia żuchwy, koniuszek nosa oraz linia włosów tworzą kąt ostry. 6. Mężczyzny o dużej głowie, wysokim czole, garbatym nosie oraz niewielkiej brodzie, którego linia brwi, oczu oraz środek ust tworzą kąt ostry.

RiGfq0ffAkOAW

Ilustracja „Proporcje postaci” przedstawia trzy rysunki na białym tle. Od lewej są to: 1. Sylwetka postaci przedstawiona tyłem. Jej stopy są złączone, a lewa ręka wyciągnięta w bok. Ramiona postaci są zaokrąglone, a włosy krótkie. Najszerszym miejscem ciała są pośladki oraz biodra. 2. Sylwetka kobiety przedstawiona bokiem oraz przodem – oba rzuty połączono horyzontalnymi oraz pionowymi liniami, łączącymi poszczególne części ciała, ukazując proporcje. Lewe kolano kobiety jest delikatnie zgięte, a ręce ukazano z boku. Najszerszym punktem są biodra postaci, a najbardziej wysuniętym – jej brzuch oraz piersi. 3. Sylwetka mężczyzny ukazana przodem. Jego stopy są złączone, prawa ręka wyciągnięta wzdłuż ciała, a twarz skierowana do przodu. Jest on szczupły, a poszczególne elementy podkreślone są horyzontalnymi liniami, nie przecinającymi rysunku. Z lewej strony jego głowy ukazano jeszcze dwa jej rzuty – bokiem oraz, ponownie – przodem.

RLzVJbzPIIpEF

Ilustracja „Proporcje ludzkiej stopy” to cztery ilustracje przedstawione na białym tle w dwóch rzędach po dwa rysunki. Od góry są to: 1. stopa przedstawiona bokiem z prostopadłymi oraz równoległymi liniami ukazującymi kąty, proporcje oraz odległości pomiędzy poszczególnymi jej elementami. Pionowe oraz poziome linie opisane są liczbami oraz literami. 2. Stopa przedstawiona od tyłu z prostopadłymi oraz równoległymi liniami ukazującymi kąty, proporcje oraz odległości pomiędzy poszczególnymi jej elementami. Pionowe oraz poziome linie opisane są liczbami oraz literami. 3. Stopa przedstawiona od góry tyłu z prostopadłymi oraz równoległymi liniami ukazującymi kąty, proporcje oraz odległości pomiędzy poszczególnymi jej elementami. Pionowe oraz poziome linie opisane są liczbami oraz literami. 4. Dwa podpisane literami niepołączone ze sobą kształty przypominające swoim kształtem piętę – litera f, oraz palce – litera e.

Modulor – proporcje według Le Corbusiera

Zupełnie inny kanon opracował Le Corbusier, architekt XX wieku, który swój projekt nazwał Modulorem - umowną postacią „człowieka przyszłości” o wzroście niespełna 183 cm. Miał od służyć jako wzorzec projektowania architektury. Wyciągnięta dłoń postaci miała wyznaczać odległość od podłogi do sufitu wnętrza mieszkalnego. Model został oparty na zasadzie złotego podziałuZłoty podziałzłotego podziału.

RtWNuxtxgHQBn

Ilustracja przedstawia białe tło, na którym narysowany jest kwadrat, wewnątrz którego umieszczono dzielące go linie, kształty oraz sylwetkę postaci, która jest jednolicie czarna. Postać ma masywne nogi, szczupłą talię, muskularne ramiona oraz małą głowę. Lewa ręka postaci jest uniesiona w górę, a jej dłoń jest nieproporcjonalnie duża. Sylwetkę dzielą poziome linie, a z lewej strony, przy krawędzi kwadratu, umieszczono linie łukowato wygięte. Z obu stron umieszczono liczby - od podstawy stopy do pasa (1,130 mm), od pasa do czubka głowy (698 mm), od czubka głowy do uniesionej dłoni nad głową (432 mm). Po lewej stronie od środka kwadratu obecne są kształty składające się z czerwonych wypełnionych łuków po lewej stronie oraz niebieskich po prawej. Razem tworzą spłaszczone, dwukolorowe okręgi, opisane liczbami oraz podzielone przez krótkie, poziome linie. Z prawej strony umieszczono podzielony łukami, strzałkami oraz liniami kwadrat. Pod spodem znajduje się symbol litery c umieszczonej w małym okręgu oraz napis „FLC”.

Człowiek w rysunkach mistrzów

Rysunek postaci jest częstym tematem artystów. Sporządzają je malarze jako szkic do obrazu, studium, ale także stanowi często samoistne dzieło. Artyści stosują charakterystyczne dla swojego stylu rodzaje kreski, używają różnych narzędzi - jedni rysują ołówkiem, sangwinąSangwinasangwiną, węglem, inni piórkiem i tuszem.

R6JseRFmkNPlG

Ilustracja przedstawia szaro‑beżowe tło, na którym ukazano sylwetkę postaci. Na pierwszym planie obecne jest ciemnobeżowe, ukazane tyłem, od pośladków w górę, umięśnione ciało. Jego kontury są miękkie, zlewające się z wypełnieniem. Ręce postaci są uniesione, a głowa ukazana bokiem oraz skierowana w dół. Jej nos jest prosty, a czoło wysokie. Jej talia jest wąska, a brzuch nieco wystający. Poniżej obecne są kontury ukazujące zbliżenia na poszczególne części postaci – zarysowano jego plecy, twarz z bliska, dłoń, stopę oraz palce. Kontury wykonano grubymi liniami, odróżniającymi się od wypełnienia.

REnxOubtoIRtn

Fresk przedstawiający postacie uchwycone na tle zdobionej ściany budynku. Na pierwszym planie obecne jest siedząca postać, której żółto‑pomarańczowa suknia uwydatnia umięśnione plecy. Ręce postaci są uniesione, trzymając otwartą księgę, a głowa ukazana bokiem oraz skierowana w dół. Jej nos jest prosty, a czoło wysokie. Jej talia jest wąska, a zaplecione w warkocz blond włosy przewiązane jasnym materiałem. Poniżej, z lewej strony, przedstawiono dwoje małych dzieci okrytych jasnym materiałem. Na kolumnach budynku obecne są sylwetki postaci. Na dole, na jasnym tle widnieje napis „LIBICA”.

Rysunek Michała Anioła wykonany jest sangwinąSangwinasangwiną z akcentami białej kredy. Zwróć uwagę, że studium zawiera nie tylko jedną postać, ale także fragmenty wizerunku kobiety: twarz, stopę, palce, detale ciała. Michał Anioł stosuje wyrazistą linię konturu, wprowadza mocne akcenty światłocienia, sprawiając, że postać wygląda rzeźbiarsko. Na lewym ramieniu postaci zastosował białą kredę, aby podkreślić zimne, intensywne światło. Niektóre partie są potraktowane szkicowo, nie zostały ukończone. Z prawej strony znajduje się gotowy freskFreskfresk wykonany na podstawie szkicu. Zauważyć można różnice w pochyleniu ciała.

R1NVJdcEtijcC

„Syn Nicolas” to rysunek przedstawiający profil chłopca o okrągłej buzi oraz średniej długości jasnych, falowanych włosach, narysowanych długimi kreskami o różnej grubości. Jego jasna twarz, wykonana krótkimi, delikatnymi liniami, jest zaróżowiona, a usta delikatnie otwarte. Zarówno jego oczy jak i brwi oraz rzęsy są jasne. Tło jest szaro‑beżowe, z licznymi ciemniejszymi plamkami oraz kreskami.

Ten swobodnie narysowany portret przedstawia syna Rembrandta, Nicolasa. Artysta operuje delikatną, swobodą kreską w dwóch kolorach, krzyżując linie i różnicując ich grubość. Mocniejsza linia podkreśla światłocień, który dodatkowo został wzmocniony lawowaniemLawowanielawowaniem.

R7e9fYmLzDRmO

Rysunek „Smutek” przedstawia nagą kobietę na tle otwartej przestrzeni z występującymi gdzieniegdzie gałązkami roślin. Kobieta zajmuje prawie całą powierzchnię kartki. Kobieta siedzi na kamieniu, ukrywając twarz w skrzyżowanych ramionach, opartych o zgięte kolana. Jej długie, ciemne włosy opadają na plecy. Pozycja uwydatnia fałdy skóry postaci, której plecy są zaokrąglone. U jej stóp obecne są drobne kwiaty. Na dole umieszczono ramkę z napisem „Sorrow” oraz nieczytelny napis. Kontury postaci wykonano grubą kreską, natomiast kształt jej mięśni zarysowano nieco delikatniejszymi, lecz również szerokimi liniami.

Postać siedzącej kobiety odcina się od tła, van Gogh jej ciało obrysował zdecydowanym, wyrazistym konturem, zaznaczając tylko delikatnie refleksy i cienie. Mocna, kanciasta linia pojawia się we włosach i pejzażu, jest znacznie ciemniejsza i szeroka. Rysunek jest wymowny, podkreśla tendencje malarza, który w swojej twórczości często operował zdecydowanymi pociągnięciami, także pędzlem w malarstwie.

Rysunek postaci

Z filmu dowiesz się, jak można narysować postać i jej detale - głowę i dłoń. Ponadto zobaczysz, jak nie powinno się rysować.

Podsumowanie

Rysunek jest dziedziną plastyki, która towarzyszy człowiekowi od dziecka, a w twórczości artystów stanowi nieodłączny element ich życia. Szczególną jednak rolę pełni w rysunku postać, której proporcje skłaniały wielu artystów do nowych badań i sposobów jej przedstawienia. W materiale zostały zamieszczone informacje o twórczych inspiracjach artystów, twórczych dociekaniach i realizacjach prac. Podkreślona została także rola postaci w sztuce oraz wskazówki, jak poradzić sobie z rysunkiem całej sylwetki oraz detali ludzkiego ciała: głowy i dłoni.

Ćwiczenia

R1N0kZYoBc0zN1

Ćwiczenie 1

Zaznacz prawidłową odpowiedź. Która z postaci oparła swój kanon na tak zwanym „Człowieku witruwiańskim”? Możliwe odpowiedzi: 1. Albrecht Dürer, 2. Leonardo da Vinci, 3. Poliklet, 4. Lizyp

1

Ćwiczenie 1

Ułóż kanony według kolejności, w jakiej powstały.

R6nLHjdTUNveW

Ilustracja przedstawia pięć umieszczonych w rzędzie kanonów. 1. Na czarnym te umieszczono jasną rzeźbę, na którą naniesiono prostokąt podzielony na dziewięć części. Składa się on z żółtych linii oraz białych cyfr. Od dołu są to: cyfra dziewięć, której prostokąt zawiera stopy oraz kostki postaci; cyfra osiem, której prostokąt zawiera łydki postaci; cyfra siedem, której prostokąt zawiera kolana postaci; cyfra cześć, której prostokąt zawiera dolną część ud postaci, cyfra pięć, której prostokąt zawiera górną część ud oraz pas postaci, cyfra cztery, której prostokąt zawiera biodra oraz dolną część brzucha postaci; cyfra trzy, której prostokąt zawiera górną część brzucha oraz dolną część klatki piersiowej postaci; cyfra dwa, której prostokąt zawiera górną część klatki piersiowej, barki oraz szyję postaci; cyfra jeden, której prostokąt zawiera głowę postaci. Rzeźba przedstawia młodego, umięśnionego nagiego mężczyznę stojącego w rozkroku z uniesionymi rękami. Jej powierzchnia jest popękana, brakuje fragmentu prawej dłoni oraz nosa. 2. Schemat składa się z białego tła, na którym umieszczono pionowe, długie linie oraz poziome, nieco krótsze, tworzące razem kratę. Linie pionowe ponumerowane są na dole oraz u góry – od zera do jedenaście, poziome natomiast ponumerowano z lewej strony schematu – od zera na dole do osiemnaście na górze. Niektóre z poziomych linii są opisane z prawej strony: jedynka – ankle, szóstka – knee, jedenastka – waist, piętnastka – shoulder, osiemnastka – hairline. Sylwetka postaci ukazana jest bokiem, z uniesioną, zgiętą w łokciu prawą ręką. 3. Ilustracja przedstawia rysunek na beżowym tle. Z lewej strony obecny jest gruby łuk, przecięty u góry horyzontalną linią. Na dole łuk łączy się z drugą horyzontalną linią. W środku, z prawej strony, obecny jest rysunek nagiej kobiety. Jej prawa dłoń jest uniesiona, dotykając miejsca, w którym kreska przecina łuk. Jej stopy spoczywają na dolnej kresce. Sylwetka postaci podzielona jest poziomymi liniami, przechodzącymi przez jej szerokość, podpisanymi cyframi oraz symbolami, opisującymi proporcje i miejsca rysunku poszczególnych części ciała. 4. Ilustracja przedstawia system proporcji. Na białym tle obecny jest kwadrat, wewnątrz którego umieszczono dzielące go linie, kształty oraz sylwetkę postaci. Sylwetka to czarny kontur oraz wypełnienie, przedstawiające postać o masywnych nogach, szczupłej talii, muskularnych ramionach oraz małej głowie. Lewa ręka postaci jest uniesiona w górę, a jej dłoń jest nieproporcjonalnie duża. Sylwetkę dzielą poziome linie, a z lewej strony, przy krawędzi kwadratu, umieszczono łuki. Z obu stron umieszczono liczby. Po lewej stronie od środka kwadratu obecne są kształty składające się z czerwonych wypełnionych łuków po lewej stronie oraz niebieskich po prawej. Razem tworzą spłaszczone, dwukolorowe okręgi, opisane liczbami oraz podzielone przez krótkie, poziome linie. Z prawej strony umieszczono podzielony łukami, strzałkami oraz liniami kwadrat. Pod spodem znajduje się symbol litery c umieszczonej w małym okręgu oraz napis „FLC”. 5. Umieszczony w czarnej ramce rysunek przedstawiający ciało mężczyzny. Tło stanowi beżowo‑brązowa powierzchnia o nieregularnej strukturze, na której obecne są przecinające się figury - okrąg i prostopadłościan. Wewnątrz, przodem przedstawiono mężczyznę o szczupłym, muskularnym ciele, średniej długości kręconych włosach oraz podkrążonych oczach, na którego twarzy występują głębokie zmarszczki. Ręce mężczyzny ukazane są na rysunku w dwóch pozycjach – wyciągnięte prostopadle do ciała, na równi z barkami, oraz uniesione nieco wyżej, skierowane do góry w taki sposób, że końcówki dłoni przewyższają głowę mężczyzny. Podobnie, w dwóch pozycjach ukazano jego nogi – blisko siebie oraz w rozkroku, ze stopami ułożonymi na łuku okręgu. Pod rysunkiem umieszczono na karcie poziomą linię z zaznaczonymi w nieregularnych odstępach krótkimi, pionowymi kreskami. U góry oraz na dole karty obecne są linijki drobnego tekstu.

RKOl6NlJAge0e

Elementy do uszeregowania: 1. Kanon nr 1, 2. Kanon nr 4, 3. Kanon nr 3, 4. Kanon nr 2, 5. Kanon nr 5

Elementy do uszeregowania: 1. Kanon nr 1, 2. Kanon nr 4, 3. Kanon nr 3, 4. Kanon nr 2, 5. Kanon nr 5

Pokaż podpowiedź

Jeśli nie pamiętasz kolejności, przejrzyj materiał – kanony są w nim ułożone chronologicznie.

R1YUbCMRuHcaH1

Ćwiczenie 2

Zapisz nazwę pojęcia, którego dotyczy poniższy opis. Zasada kompozycji, polegająca na ustawieniu postaci ludzkiej tak, aby ciężar ciała spoczywał na jednej nodze i na zrównoważeniu tej postawy lekkim wygięciem tułowia i ramienia w stronę odwrotną; kontrapost, stosowany w reliefach egipskich, przyjął się w pełni w klasycznej rzeźbie greckiej; występował też w rzeźbie gotyckiej i nowożytnej. Odpowiedź: Tu uzupełnij

Zapisz nazwę pojęcia, którego dotyczy poniższy opis. Zasada kompozycji, polegająca na ustawieniu postaci ludzkiej tak, aby ciężar ciała spoczywał na jednej nodze i na zrównoważeniu tej postawy lekkim wygięciem tułowia i ramienia w stronę odwrotną; kontrapost, stosowany w reliefach egipskich, przyjął się w pełni w klasycznej rzeźbie greckiej; występował też w rzeźbie gotyckiej i nowożytnej. Odpowiedź: Tu uzupełnij

1

Ćwiczenie 2

Zapoznaj się z ilustracją, następnie, nazwij postawę, która przedstawiona jest w kanonie ukazanym na ilustracji.

REwJWYsjaKTj6

Ilustracja przedstawia kanon Polikleta. Na bordowo‑czerwonym te umieszczono jasną rzeźbę, na którą naniesiono prostokąt podzielony na siedem części. Składa się on z pomarańczowych linii oraz cyfr. Od dołu są to: cyfra siedem, której prostokąt zawiera stopy oraz fragment łydek postaci; cyfra sześć, której prostokąt zawiera górną część łydek oraz kolana postaci; cyfra pięć, której prostokąt zawiera uda postaci; cyfra cztery, której prostokąt zawiera pas postaci, cyfra trzy, której prostokąt zawiera tors postaci, cyfra dwa, której prostokąt zawiera klatkę piersiową, ramiona oraz szyję postaci; cyfra jeden, której prostokąt zawiera głowę postaci. Prostokąt z numerem jeden został dodatkowo podzielony na pół – na jego prawej stronie obecne są niebieskie linie, dzielące ją na trzy części – część A – włosy postaci, część B – oko, ucho, policzek oraz fragment nosa postaci, część C – broda ora usta postaci. Rzeźba przedstawia młodego, umięśnionego nagiego mężczyznę.

R1L0jESwYtPsB

Odpowiedź: Tu uzupełnij.

Odpowiedź: Tu uzupełnij.

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę na powiązanie ciężaru ciała z ułożeniem nóg postaci, a jeśli nadal nie pamiętasz, zajrzyj do słownika i odszukaj termin.

Ro0bk4DNYwvZO

Ćwiczenie 5

Spośród poniższych, wskaż która informacja na temat „Studium Libijskiej Sybylli” jest prawdziwa. Możliwe odpowiedzi: 1. Jest to szkic Michała Anioła do fresku w Kaplicy Sykstyńskiej., 2. Jest to rysunek węglem wykonany przez Vincenta van Gogha., 3. Jest to rysunek Leonarda da Vinci, ukazujący schemat jego kanonu.

2

Ćwiczenie 5

Przyjrzyj się fragmentowi dzieła i wskaż, z którego pochodzi. Następnie wpisz gatunek, jaki reprezentuje dzieło.

R12pZQsPxJRlK

Ilustracja nr 1 do ćwiczenia nr 6, wikimedia.org, domena publiczna

RgGzypsJ3rTLU

R1WpapSrpDSun

(Uzupełnij).

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę na kolory linii oraz sposób, w jaki są prowadzone. Z rozpoznaniem gatunku zapewne nie będzie problemu, a jeśli nie wiesz, to zastanów się: nie jest to rzeźba, nie jest też malarstwo. Teraz na pewno już odpowiesz.

Pokaż odpowiedź

Odpowiedź to: rysunek

RPqU6UTUat5Z6

Ćwiczenie 7

Uzupełnij poniższy tekst o dwa terminy, które związane są z teorią powstania współczesnego kanonu. Autorem współczesnego kanonu jest Le Corbusier. Jest to architekt, a wzrost człowieka z wyciągniętą ręką określał wysokość mieszkalnego wnętrza od podłogi do Tu uzupełnij (podaj element wnętrza mieszkalnego). Artysta wykorzystał w swoim projekcie zasadę Tu uzupełnij.

Uzupełnij poniższy tekst o dwa terminy, które związane są z teorią powstania współczesnego kanonu. Autorem współczesnego kanonu jest Le Corbusier. Jest to architekt, a wzrost człowieka z wyciągniętą ręką określał wysokość mieszkalnego wnętrza od podłogi do Tu uzupełnij (podaj element wnętrza mieszkalnego). Artysta wykorzystał w swoim projekcie zasadę Tu uzupełnij.

3

Ćwiczenie 7

Uzupełnij tekst.

RZjYt3zsh08GK

Ilustracja przedstawia system proporcji. Na białym tle obecny jest kwadrat, wewnątrz którego umieszczono dzielące go linie, kształty oraz sylwetkę postaci. Sylwetka to czarny kontur oraz wypełnienie, przedstawiające postać o masywnych nogach, szczupłej talii, muskularnych ramionach oraz małej głowie. Lewa ręka postaci jest uniesiona w górę, a jej dłoń jest nieproporcjonalnie duża. Sylwetkę dzielą poziome linie, a z lewej strony, przy krawędzi kwadratu, umieszczono łuki. Z obu stron umieszczono liczby. Po lewej stronie od środka kwadratu obecne są kształty składające się z czerwonych wypełnionych łuków po lewej stronie oraz niebieskich po prawej. Razem tworzą spłaszczone, dwukolorowe okręgi, opisane liczbami oraz podzielone przez krótkie, poziome linie. Z prawej strony umieszczono podzielony łukami, strzałkami oraz liniami kwadrat. Pod spodem znajduje się symbol litery c umieszczonej w małym okręgu oraz napis „FLC”.

RXKdTnjHuk5lc

Autorem ukazanego kanonu jest Le Tu uzupełnij. Jest to architekt, a wzrost człowieka z wyciągniętą ręką określał wysokość mieszkalnego wnętrza od podłogi do Tu uzupełnij. Artysta wykorzystał w swoim projekcie zasadę Tu uzupełnij.

Autorem ukazanego kanonu jest Le Tu uzupełnij. Jest to architekt, a wzrost człowieka z wyciągniętą ręką określał wysokość mieszkalnego wnętrza od podłogi do Tu uzupełnij. Artysta wykorzystał w swoim projekcie zasadę Tu uzupełnij.

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę na pisownie nazwiska, nazwy własne zawsze piszemy dużą literą. Zadanie wymaga umiejętności zapamiętywania. Jeśli nie pamiętasz nazwiska, potrzebnego terminu, przeczytaj jeszcze raz wiadomości na temat współczesnego kanonu i zwróć uwagę na zaznaczony termin.

3

Ćwiczenie 8

RjBXlSQMwQyh7

(Uzupełnij).

Pokaż podpowiedź

W swojej wypowiedzi nie musisz wymyślać koła na nowo. Skup się na istniejących już kanonach i spróbuj wprowadzić zmiany do już istniejących.

Pokaż odpowiedź

Kanon w XXI wieku wyobrażam sobie jako ewolucję kanonu Le Corbusiera [czytaj: le korbusiera]. Modyfikacje wprowadziłbym do wzrostu postaci, ponieważ średnia wzrostu u przykładowego człowieka rośnie.

3

Ćwiczenie 8

Narysuj jeden z poznanych kanonów. Opisz swój rysunek, odnosząc się do podziałów i poznanych terminów.

RSOmjdEbmKXUr

(Uzupełnij).

Pokaż podpowiedź

Pamiętaj, że pomocne może być wykonanie siatki, albo linii. Warto wybrać jeden z modułów i na nim bazować*Kanon Albrechta Dürera Długość wyciągniętej ręki jest równa promieniowi łuku o średnicy poprowadzonej od czubka głowy, przez pępek, aż do krawędzi stopy. Natomiast promień ma swój środek w miejscu pępka i prowadzi do zakończenia palców prawej ręki. Do wykreślenia pozostałych elementów ciała Dürer użył odcinków.

Pokaż odpowiedź

Kanon Albrechta Dürera

Długość wyciągniętej ręki jest równa promieniowi łuku o średnicy poprowadzonej od czubka głowy, przez pępek, aż do krawędzi stopy. Natomiast promień ma swój środek w miejscu pępka i prowadzi do zakończenia palców prawej ręki. Do wykreślenia pozostałych elementów ciała Dürer użył odcinków.

Dürer w swoim kanonie ustalił następujący podział postaci: 1/2 wysokości to górna część ciała (od kroku w górę), 1/4 wysokości ma długość nogi od kostki do kolana i odległość od podbródka do pępka, 1/6 całej wysokości ma długość stopy, a 1/8 - długość od czubka głowy do dolnej krawędzi podbródka, 1/10 posiada wysokość twarzy i szerokość twarzy z uszami oraz długość dłoni do nadgarstka. Podziały te są tylko przykładami, bo zawierają proporcje obejmujące wielkość 1/40.

RNya09uKG79nw

Ilustracja „Studium proporcjonalne kobiety, widok od przodu” przedstawia rysunek kobiety na beżowym tle. Z lewej strony obecny jest gruby łuk, przecięty u góry horyzontalną linią. Na dole łuk łączy się z drugą horyzontalną linią. W środku, z prawej strony, znajduje się rysunek nagiej kobiety. Jej prawa dłoń jest uniesiona, dotykając miejsca, w którym kreska przecina łuk. Jej stopy spoczywają na dolnej kresce. Sylwetka postaci podzielona jest poziomymi liniami, przechodzącymi przez jej szerokość, podpisanymi cyframi oraz symbolami, opisującymi proporcje i miejsca rysunku poszczególnych części ciała.

R1UGvXW8f7EFP

Ilustracja „Studium proporcjonalne kobiety, widok od przodu” przedstawia rysunek kobiety na beżowym tle. Z lewej strony obecny jest gruby łuk, przecięty u góry horyzontalną linią. Na dole łuk łączy się z drugą horyzontalną linią. W środku, z prawej strony, znajduje się rysunek nagiej kobiety. Jej prawa dłoń jest uniesiona, dotykając miejsca, w którym kreska przecina łuk. Jej stopy spoczywają na dolnej kresce. Sylwetka postaci podzielona jest poziomymi liniami, przechodzącymi przez jej szerokość, podpisanymi cyframi oraz symbolami, opisującymi proporcje i miejsca rysunku poszczególnych części ciała. Na ilustrację zostały naniesione dwie strzałki. Jedna dłuższa obejmująca obszar od podstawy stopy do czubka głowy oraz krótsza - od pasa do czubka głowy. Przy dłuższej widnieje wartość 1/1 a przy krótszej 1/2 co oznacza, że wskazany odcinek stanowi 1/2 całości rysunku człowieka.

R1eNPMSjNkgzv

Ilustracja „Studium proporcjonalne kobiety, widok od przodu” przedstawia rysunek kobiety na beżowym tle. Z lewej strony obecny jest gruby łuk, przecięty u góry horyzontalną linią. Na dole łuk łączy się z drugą horyzontalną linią. W środku, z prawej strony, znajduje się rysunek nagiej kobiety. Jej prawa dłoń jest uniesiona, dotykając miejsca, w którym kreska przecina łuk. Jej stopy spoczywają na dolnej kresce. Sylwetka postaci podzielona jest poziomymi liniami, przechodzącymi przez jej szerokość, podpisanymi cyframi oraz symbolami, opisującymi proporcje i miejsca rysunku poszczególnych części ciała. Na ilustrację zostały naniesione trzy strzałki. Jedna dłuższa obejmująca obszar od podstawy stopy do czubka głowy oraz dwie krótsze - od pasa do szyi oraz od kolana do stopy. Przy dłuższej widnieje wartość 1/1 a przy krótszych 1/4 co oznacza, że wskazane odcinki stanowią 1/4 długości całego odcinka.

R1OQBX4rwugx5

Ilustracja „Studium proporcjonalne kobiety, widok od przodu” przedstawia rysunek kobiety na beżowym tle. Z lewej strony obecny jest gruby łuk, przecięty u góry horyzontalną linią. Na dole łuk łączy się z drugą horyzontalną linią. W środku, z prawej strony, znajduje się rysunek nagiej kobiety. Jej prawa dłoń jest uniesiona, dotykając miejsca, w którym kreska przecina łuk. Jej stopy spoczywają na dolnej kresce. Sylwetka postaci podzielona jest poziomymi liniami, przechodzącymi przez jej szerokość, podpisanymi cyframi oraz symbolami, opisującymi proporcje i miejsca rysunku poszczególnych części ciała. Na ilustrację zostały naniesione dwie strzałki. Jedna dłuższa obejmująca obszar od podstawy stopy do czubka głowy oraz krótsza - przy stopie - od dużego palca do wysokości barku. Przy dłuższej widnieje wartość 1/1 a przy krótszej 1/6 co oznacza, że wskazany odcinek stanowi 1/6 całości rysunku człowieka.

R8AmXvt5TwmaY

Ilustracja „Studium proporcjonalne kobiety, widok od przodu” przedstawia rysunek kobiety na beżowym tle. Z lewej strony obecny jest gruby łuk, przecięty u góry horyzontalną linią. Na dole łuk łączy się z drugą horyzontalną linią. W środku, z prawej strony, znajduje się rysunek nagiej kobiety. Jej prawa dłoń jest uniesiona, dotykając miejsca, w którym kreska przecina łuk. Jej stopy spoczywają na dolnej kresce. Sylwetka postaci podzielona jest poziomymi liniami, przechodzącymi przez jej szerokość, podpisanymi cyframi oraz symbolami, opisującymi proporcje i miejsca rysunku poszczególnych części ciała. Na ilustrację zostały naniesione dwie strzałki. Jedna dłuższa obejmująca obszar od podstawy stopy do czubka głowy oraz krótsza - od czubka głowy do szczęki. Przy dłuższej widnieje wartość 1/1 a przy krótszej 1/8 co oznacza, że wskazany odcinek stanowi 1/8 całości rysunku człowieka.

R1TBjudxKA6hg

Ilustracja „Studium proporcjonalne kobiety, widok od przodu” przedstawia rysunek kobiety na beżowym tle. Z lewej strony obecny jest gruby łuk, przecięty u góry horyzontalną linią. Na dole łuk łączy się z drugą horyzontalną linią. W środku, z prawej strony, znajduje się rysunek nagiej kobiety. Jej prawa dłoń jest uniesiona, dotykając miejsca, w którym kreska przecina łuk. Jej stopy spoczywają na dolnej kresce. Sylwetka postaci podzielona jest poziomymi liniami, przechodzącymi przez jej szerokość, podpisanymi cyframi oraz symbolami, opisującymi proporcje i miejsca rysunku poszczególnych części ciała. Na ilustrację zostały naniesione cztery strzałki. Jedna dłuższa obejmująca obszar od podstawy stopy do czubka głowy oraz trzy krótsze - od linii włosów do szczęki, jedna obejmująca szerokość głowy, oraz jedna obejmująca długość dłoni. Przy dłuższej widnieje wartość 1/1 a przy krótszych 1/10 co oznacza, że wskazany odcinek stanowi 1/10 całości rysunku człowieka.

Ćwiczenie 9

Poniżej znajdują się opisy antycznych kanonów. Zapoznaj się z nimi, a następnie zaznacz cechy, które są wspólne dla wszystkich kanonów.

• Egipcjanie używali w kanonie postaci siatki, która mierzyła 18 jednostek do linii włosów lub 19 jednostek do czubka głowy. Wysokość postaci mierzono zwykle do linii włosów, a nie do czubka głowy, ta część głowy często jest zakryta koroną lub nakryciem głowy, co utrudnia oparcie kanonu proporcji.

• Poliklet określił postawę opartą na kontrapoście, dzięki której ukazany ruch postaci był wyważony. W kanonie Polikleta modułem była głowa, która w całej rzeźbie Doryforosa mieści się 7 razy.

• Dla Lizypa modułem jest głowa, jednak mieści się ona w postaci aż 9 razy. Jest więc mniejsza w odniesieniu do całej bryły posągu, co sprawia, że w rzeźbie podkreślona została rola smukłego i umięśnionego ciała.

R10wWo9uynJ0d

Możliwe odpowiedzi: 1. Twórcy wszystkich kanonów zwracali uwagę na proporcje ciała., 2. Wszystkie kanony dotyczyły sposobu przedstawienia postaci wyłącznie w rzeźbie., 3. Wszystkie kanony związane są z wielkością postaci., 4. Wszystkie kanony dotyczą relacji wysokości do szerokości., 5. Wszystkie kanony związane są wyłącznie z postaciami ukazanymi w ruchu.

Ćwiczenie 9

Poniżej znajdują się odwracane karty z ilustracjami antycznych kanonów i ich opisami. Zapoznaj się z nimi, a następnie zaznacz cechy, które są wspólne dla wszystkich kanonów.

RqEcI0o3lZm5A

Schemat przedstawia kanon postaci w Starożytnym Egipcie. Składa się z białego tła, na którym umieszczono pionowe, długie linie oraz poziome, nieco krótsze, tworzące razem kratę. Linie pionowe ponumerowane są na dole – od zera do dwunastki, poziome natomiast ponumerowano z lewej strony schematu – od zera na dole do dziewiętnastki na górze. Poziome linie z numerami jeden, sześć, jedenaście, szesnaście i osiemnaście są ciemniejsze i przerywane, a z prawej strony opisano je kolejno: jeden – kostka, sześć – kolano, jedenaście – talia, szesnaście – ramię, osiemnaście – linia włosów. Podpisy opisują fragmenty ukazanej na karcie postaci. Jest to mężczyzna uchwycony bokiem, niosący w uniesionych dłoniach figurkę z wizerunkiem leżącego sfinksa. Postać jest bosa, ma na sobie sięgającą kolan, przewiązaną przez prawe ramię spódnicę oraz ozdobę głowy i szyi. Broda mężczyzny jest zapleciona w warkocz, a na jego nadgarstkach obecne są bransolety. Po kliknięciu na ilustrację, ona się obraca i wyświetla tekst: Egipcjanie używali w kanonie postaci siatki, która mierzyła 18 jednostek do linii włosów lub 19 jednostek do czubka głowy. Wysokość postaci mierzono zwykle do linii włosów, a nie do czubka głowy, ta część głowy często jest zakryta koroną lub nakryciem głowy, co utrudnia oparcie kanonu proporcji.

Schemat przedstawia kanon postaci w Starożytnym Egipcie. Składa się z białego tła, na którym umieszczono pionowe, długie linie oraz poziome, nieco krótsze, tworzące razem kratę. Linie pionowe ponumerowane są na dole – od zera do dwunastki, poziome natomiast ponumerowano z lewej strony schematu – od zera na dole do dziewiętnastki na górze. Poziome linie z numerami jeden, sześć, jedenaście, szesnaście i osiemnaście są ciemniejsze i przerywane, a z prawej strony opisano je kolejno: jeden – kostka, sześć – kolano, jedenaście – talia, szesnaście – ramię, osiemnaście – linia włosów. Podpisy opisują fragmenty ukazanej na karcie postaci. Jest to mężczyzna uchwycony bokiem, niosący w uniesionych dłoniach figurkę z wizerunkiem leżącego sfinksa. Postać jest bosa, ma na sobie sięgającą kolan, przewiązaną przez prawe ramię spódnicę oraz ozdobę głowy i szyi. Broda mężczyzny jest zapleciona w warkocz, a na jego nadgarstkach obecne są bransolety. Po kliknięciu na ilustrację, ona się obraca i wyświetla tekst: Egipcjanie używali w kanonie postaci siatki, która mierzyła 18 jednostek do linii włosów lub 19 jednostek do czubka głowy. Wysokość postaci mierzono zwykle do linii włosów, a nie do czubka głowy, ta część głowy często jest zakryta koroną lub nakryciem głowy, co utrudnia oparcie kanonu proporcji.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DH5QHQkjA

R1Z4xvJFTD5T5

Ilustracja przedstawia kanon Polikleta. Na bordowo‑czerwonym te umieszczono jasną rzeźbę, na którą naniesiono prostokąt podzielony na siedem części. Składa się on z pomarańczowych linii oraz cyfr. Od dołu są to: cyfra siedem, której prostokąt zawiera stopy oraz fragment łydek postaci; cyfra sześć, której prostokąt zawiera górną część łydek oraz kolana postaci; cyfra pięć, której prostokąt zawiera uda postaci; cyfra cztery, której prostokąt zawiera pas postaci, cyfra trzy, której prostokąt zawiera tors postaci, cyfra dwa, której prostokąt zawiera klatkę piersiową, ramiona oraz szyję postaci; cyfra jeden, której prostokąt zawiera głowę postaci. Prostokąt z numerem jeden został dodatkowo podzielony na pół – na jego prawej stronie obecne są niebieskie linie, dzielące ją na trzy części – część A – włosy postaci, część B – oko, ucho, policzek oraz fragment nosa postaci, część C – broda ora usta postaci. Rzeźba przedstawia młodego, umięśnionego nagiego mężczyznę. Po kliknięciu na ilustrację, ona się obraca i wyświetla tekst: W kanonie Polikleta modułem była głowa, która w całej rzeźbie Doryforosa mieści się 7 razy.Poliklet określił również postawę opartą na kontrapoście, dzięki której ciało postaci ukazanej w ruchu było wyważone.

Ilustracja przedstawia kanon Polikleta. Na bordowo‑czerwonym te umieszczono jasną rzeźbę, na którą naniesiono prostokąt podzielony na siedem części. Składa się on z pomarańczowych linii oraz cyfr. Od dołu są to: cyfra siedem, której prostokąt zawiera stopy oraz fragment łydek postaci; cyfra sześć, której prostokąt zawiera górną część łydek oraz kolana postaci; cyfra pięć, której prostokąt zawiera uda postaci; cyfra cztery, której prostokąt zawiera pas postaci, cyfra trzy, której prostokąt zawiera tors postaci, cyfra dwa, której prostokąt zawiera klatkę piersiową, ramiona oraz szyję postaci; cyfra jeden, której prostokąt zawiera głowę postaci. Prostokąt z numerem jeden został dodatkowo podzielony na pół – na jego prawej stronie obecne są niebieskie linie, dzielące ją na trzy części – część A – włosy postaci, część B – oko, ucho, policzek oraz fragment nosa postaci, część C – broda ora usta postaci. Rzeźba przedstawia młodego, umięśnionego nagiego mężczyznę. Po kliknięciu na ilustrację, ona się obraca i wyświetla tekst: W kanonie Polikleta modułem była głowa, która w całej rzeźbie Doryforosa mieści się 7 razy.Poliklet określił również postawę opartą na kontrapoście, dzięki której ciało postaci ukazanej w ruchu było wyważone.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DH5QHQkjA

RXd2RB2kiGAeB

Ilustracja przedstawia kanon Lizypa. Na czarnym te umieszczono jasną rzeźbę, na którą naniesiono prostokąt podzielony na dziewięć części. Składa się on z żółtych linii oraz białych cyfr. Od dołu są to: cyfra dziewięć, której prostokąt zawiera stopy oraz kostki postaci; cyfra osiem, której prostokąt zawiera łydki postaci; cyfra siedem, której prostokąt zawiera kolana postaci; cyfra cześć, której prostokąt zawiera dolną część ud postaci, cyfra pięć, której prostokąt zawiera górną część ud oraz pas postaci, cyfra cztery, której prostokąt zawiera biodra oraz dolną część brzucha postaci; cyfra trzy, której prostokąt zawiera górną część brzucha oraz dolną część klatki piersiowej postaci; cyfra dwa, której prostokąt zawiera górną część klatki piersiowej, barki oraz szyję postaci; cyfra jeden, której prostokąt zawiera głowę postaci. Rzeźba przedstawia młodego, umięśnionego nagiego mężczyznę stojącego w rozkroku z uniesionymi rękami. Jej powierzchnia jest popękana, brakuje fragmentu prawej dłoni oraz nosa. Po kliknięciu na ilustracje, ona się obraca i wyświetla się tekst: Dla Lizypa modułem jest głowa, jednak mieści się ona w postaci aż 9 razy. Jest więc mniejsza w odniesieniu do całej bryły posągu, co sprawia, że w rzeźbie podkreślona została rola smukłego i umięśnionego ciała.

Ilustracja przedstawia kanon Lizypa. Na czarnym te umieszczono jasną rzeźbę, na którą naniesiono prostokąt podzielony na dziewięć części. Składa się on z żółtych linii oraz białych cyfr. Od dołu są to: cyfra dziewięć, której prostokąt zawiera stopy oraz kostki postaci; cyfra osiem, której prostokąt zawiera łydki postaci; cyfra siedem, której prostokąt zawiera kolana postaci; cyfra cześć, której prostokąt zawiera dolną część ud postaci, cyfra pięć, której prostokąt zawiera górną część ud oraz pas postaci, cyfra cztery, której prostokąt zawiera biodra oraz dolną część brzucha postaci; cyfra trzy, której prostokąt zawiera górną część brzucha oraz dolną część klatki piersiowej postaci; cyfra dwa, której prostokąt zawiera górną część klatki piersiowej, barki oraz szyję postaci; cyfra jeden, której prostokąt zawiera głowę postaci. Rzeźba przedstawia młodego, umięśnionego nagiego mężczyznę stojącego w rozkroku z uniesionymi rękami. Jej powierzchnia jest popękana, brakuje fragmentu prawej dłoni oraz nosa. Po kliknięciu na ilustracje, ona się obraca i wyświetla się tekst: Dla Lizypa modułem jest głowa, jednak mieści się ona w postaci aż 9 razy. Jest więc mniejsza w odniesieniu do całej bryły posągu, co sprawia, że w rzeźbie podkreślona została rola smukłego i umięśnionego ciała.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DH5QHQkjA

R1KJKq7TTUpYm

Możliwe odpowiedzi: 1. Twórcy wszystkich kanonów zwracali uwagę na proporcje ciała., 2. Wszystkie kanony dotyczyły sposobu przedstawienia postaci wyłącznie w rzeźbie., 3. Wszystkie kanony związane są z wielkością postaci., 4. Wszystkie kanony dotyczą relacji wysokości do szerokości., 5. Wszystkie kanony związane są wyłącznie z postaciami ukazanymi w ruchu.

Słownik pojęć

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

• Encyklopedia PWN – wydanie internetowe.

• Michałowski K., Encyklopedia sztuki starożytnej, WAiF, Warszawa 1974.

Notatki ucznia

Galeria

R1CfUDOtQ430y

Schemat przedstawia kanon postaci w Starożytnym Egipcie. Składa się z białego tła, na którym umieszczono pionowe, długie linie oraz poziome, nieco krótsze, tworzące razem siatkę oraz schematu składającego się z rysunku postaci. Linie pionowe ponumerowane są na dole – od zera do dwunastu, poziome natomiast ponumerowano z lewej strony schematu – od zera na dole do dziewiętnastu na górze. Poziome linie z numerami jeden, sześć, jedenaście, szesnaście i osiemnaście są ciemniejsze i przerywane, a z prawej strony opisano je kolejno: jeden – kostka, sześć – kolano, jedenaście – talia, szesnaście – ramię, osiemnaście – linia włosów. Podpisy opisują fragmenty ukazanej na karcie postaci. Jest to mężczyzna uchwycony bokiem, niosący w uniesionych dłoniach figurkę z wizerunkiem leżącego sfinksa. Postać jest bosa, ma na sobie ozdobę głowy i szyi. Broda mężczyzny jest zapleciona w warkocz, a na jego nadgarstkach są bransolety.

R1WAvAPQ4zHTq

Ilustracja przedstawia kanon Polikleta. Na bordowo‑czerwonym tle umieszczono jasną rzeźbę, na którą naniesiono prostokąt podzielony na siedem części linią konturową. Składa się z pomarańczowych linii oraz cyfr. Od dołu są to: cyfra siedem, której prostokąt zawiera stopy oraz fragment łydek postaci; cyfra sześć, której prostokąt zawiera górną część łydek oraz kolana postaci; cyfra pięć, której prostokąt zawiera uda postaci; cyfra cztery, której prostokąt zawiera pas postaci, cyfra trzy, której prostokąt zawiera tors postaci, cyfra dwa, której prostokąt zawiera klatkę piersiową, ramiona oraz szyję postaci; cyfra jeden, której prostokąt zawiera głowę postaci. Prostokąt z numerem jeden został dodatkowo podzielony na pół – na jego prawej stronie są niebieskie linie, dzielące go na trzy części A,B,C. Rzeźba przedstawia młodego, umięśnionego nagiego mężczyznę.

ReLgOF1FAklYG

Ilustracja przedstawia kanon Lizypa. Na czarnym tle umieszczono jasną rzeźbę, na którą naniesiono prostokąt podzielony na dziewięć części. Składa się on z żółtych linii oraz białych cyfr. Od dołu są to: cyfra dziewięć, której prostokąt zawiera stopy oraz kostki postaci; cyfra osiem, której prostokąt zawiera łydki postaci; cyfra siedem, której prostokąt zawiera kolana postaci; cyfra cześć, której prostokąt zawiera dolną część ud postaci, cyfra pięć, której prostokąt zawiera górną część ud oraz pas postaci, cyfra cztery, której prostokąt zawiera biodra oraz dolną część brzucha postaci; cyfra trzy, której prostokąt zawiera górną część brzucha oraz dolną część klatki piersiowej postaci; cyfra dwa, której prostokąt zawiera górną część klatki piersiowej, barki oraz szyję postaci; cyfra jeden, której prostokąt zawiera głowę postaci. Rzeźba przedstawia młodego, umięśnionego nagiego mężczyznę stojącego w rozkroku z uniesionymi rękami. Jej powierzchnia jest popękana, brakuje fragmentu prawej dłoni oraz nosa.

R1HSCHLeT64MQ

Umieszczony w czarnej ramce rysunek przedstawiający postać stojącego mężczyzny. Tło stanowi beżowo‑brązowa powierzchnia o nieregularnej strukturze, na której obecne są przecinające się figury - okrąg i prostopadłościan. Wewnątrz, przodem przedstawiono mężczyznę o szczupłym, muskularnym ciele, średniej długości kręconych włosach oraz podkrążonych oczach, na którego twarzy występują głębokie zmarszczki. Ręce mężczyzny ukazane są na rysunku w dwóch pozycjach – wyciągnięte prostopadle do ciała, na równi z barkami, oraz uniesione nieco wyżej, skierowane do góry w taki sposób, że końcówki dłoni przewyższają głowę mężczyzny. Podobnie, w dwóch pozycjach ukazano jego nogi – blisko siebie oraz w rozkroku, ze stopami ułożonymi na łuku okręgu. Pod rysunkiem umieszczono na karcie poziomą linię z zaznaczonymi w nieregularnych odstępach krótkimi, pionowymi kreskami. U góry oraz na dole karty obecne są linijki drobnego tekstu.

RNya09uKG79nw

Ilustracja „Studium proporcjonalne kobiety, widok od przodu” przedstawia rysunek kobiety na beżowym tle. Z lewej strony obecny jest gruby łuk, przecięty u góry horyzontalną linią. Na dole łuk łączy się z drugą horyzontalną linią. W środku, z prawej strony, znajduje się rysunek nagiej kobiety. Jej prawa dłoń jest uniesiona, dotykając miejsca, w którym kreska przecina łuk. Jej stopy spoczywają na dolnej kresce. Sylwetka postaci podzielona jest poziomymi liniami, przechodzącymi przez jej szerokość, podpisanymi cyframi oraz symbolami, opisującymi proporcje i miejsca rysunku poszczególnych części ciała.

RTWZqt464P5ag

Ilustracja „Proporcje ludzkiej głowy” to sześć rysunków przedstawiających męską twarz ukazaną z boku. Są ułożone w trzech rzędach po dwa rysunki. Tło jest szare. Twarze umieszczone są w podzielonych liniami kwadratach, ukazujących szerokość kątów pomiędzy poszczególnymi elementami twarzy. Od góry znajdują się rysunki: 1. Mężczyzny o wysuniętej brodzie oraz garbatym nosie, którego ucho obramowano przesuniętym prostokątem. Prosta linia łączy oko mężczyzny oraz jego nozdrza. 2. Mężczyzny o wypukłym czole oraz cofniętej brodzie, którego ucho obramowano prostokątem. Linie podkreślając jego łuk brwiowy, koniuszek nosa oraz usta są równoległe. 3. Mężczyzny o wysuniętej linii brwi, nosie oraz brodzie. 4. Mężczyzny o wysuniętym nosie oraz ustach, którego koniuszek nosa oraz dolna warga są w jednej linii. 5. Mężczyzny o długim nosie oraz cofniętych ustach, którego linia żuchwy, koniuszek nosa oraz linia włosów tworzą kąt ostry. 6. Mężczyzny o dużej głowie, wysokim czole, garbatym nosie oraz niewielkiej brodzie, którego linia brwi, oczu oraz środek ust tworzą kąt ostry.

RiGfq0ffAkOAW

Ilustracja „Proporcje postaci” przedstawia trzy rysunki na białym tle. Od lewej są to: 1. Sylwetka postaci przedstawiona tyłem. Jej stopy są złączone, a lewa ręka wyciągnięta w bok. Ramiona postaci są zaokrąglone, a włosy krótkie. Najszerszym miejscem ciała są pośladki oraz biodra. 2. Sylwetka kobiety przedstawiona bokiem oraz przodem – oba rzuty połączono horyzontalnymi oraz pionowymi liniami, łączącymi poszczególne części ciała, ukazując proporcje. Lewe kolano kobiety jest delikatnie zgięte, a ręce ukazano z boku. Najszerszym punktem są biodra postaci, a najbardziej wysuniętym – jej brzuch oraz piersi. 3. Sylwetka mężczyzny ukazana przodem. Jego stopy są złączone, prawa ręka wyciągnięta wzdłuż ciała, a twarz skierowana do przodu. Jest on szczupły, a poszczególne elementy podkreślone są horyzontalnymi liniami, nie przecinającymi rysunku. Z lewej strony jego głowy ukazano jeszcze dwa jej rzuty – bokiem oraz, ponownie – przodem.

RLzVJbzPIIpEF

Ilustracja „Proporcje ludzkiej stopy” to cztery ilustracje przedstawione na białym tle w dwóch rzędach po dwa rysunki. Od góry są to: 1. stopa przedstawiona bokiem z prostopadłymi oraz równoległymi liniami ukazującymi kąty, proporcje oraz odległości pomiędzy poszczególnymi jej elementami. Pionowe oraz poziome linie opisane są liczbami oraz literami. 2. Stopa przedstawiona od tyłu z prostopadłymi oraz równoległymi liniami ukazującymi kąty, proporcje oraz odległości pomiędzy poszczególnymi jej elementami. Pionowe oraz poziome linie opisane są liczbami oraz literami. 3. Stopa przedstawiona od góry tyłu z prostopadłymi oraz równoległymi liniami ukazującymi kąty, proporcje oraz odległości pomiędzy poszczególnymi jej elementami. Pionowe oraz poziome linie opisane są liczbami oraz literami. 4. Dwa podpisane literami niepołączone ze sobą kształty przypominające swoim kształtem piętę – litera f, oraz palce – litera e.

RtWNuxtxgHQBn

Ilustracja przedstawia białe tło, na którym narysowany jest kwadrat, wewnątrz którego umieszczono dzielące go linie, kształty oraz sylwetkę postaci, która jest jednolicie czarna. Postać ma masywne nogi, szczupłą talię, muskularne ramiona oraz małą głowę. Lewa ręka postaci jest uniesiona w górę, a jej dłoń jest nieproporcjonalnie duża. Sylwetkę dzielą poziome linie, a z lewej strony, przy krawędzi kwadratu, umieszczono linie łukowato wygięte. Z obu stron umieszczono liczby - od podstawy stopy do pasa (1,130 mm), od pasa do czubka głowy (698 mm), od czubka głowy do uniesionej dłoni nad głową (432 mm). Po lewej stronie od środka kwadratu obecne są kształty składające się z czerwonych wypełnionych łuków po lewej stronie oraz niebieskich po prawej. Razem tworzą spłaszczone, dwukolorowe okręgi, opisane liczbami oraz podzielone przez krótkie, poziome linie. Z prawej strony umieszczono podzielony łukami, strzałkami oraz liniami kwadrat. Pod spodem znajduje się symbol litery c umieszczonej w małym okręgu oraz napis „FLC”.

R6JseRFmkNPlG

Ilustracja przedstawia szaro‑beżowe tło, na którym ukazano sylwetkę postaci. Na pierwszym planie obecne jest ciemnobeżowe, ukazane tyłem, od pośladków w górę, umięśnione ciało. Jego kontury są miękkie, zlewające się z wypełnieniem. Ręce postaci są uniesione, a głowa ukazana bokiem oraz skierowana w dół. Jej nos jest prosty, a czoło wysokie. Jej talia jest wąska, a brzuch nieco wystający. Poniżej obecne są kontury ukazujące zbliżenia na poszczególne części postaci – zarysowano jego plecy, twarz z bliska, dłoń, stopę oraz palce. Kontury wykonano grubymi liniami, odróżniającymi się od wypełnienia.

REnxOubtoIRtn

Fresk przedstawiający postacie uchwycone na tle zdobionej ściany budynku. Na pierwszym planie obecne jest siedząca postać, której żółto‑pomarańczowa suknia uwydatnia umięśnione plecy. Ręce postaci są uniesione, trzymając otwartą księgę, a głowa ukazana bokiem oraz skierowana w dół. Jej nos jest prosty, a czoło wysokie. Jej talia jest wąska, a zaplecione w warkocz blond włosy przewiązane jasnym materiałem. Poniżej, z lewej strony, przedstawiono dwoje małych dzieci okrytych jasnym materiałem. Na kolumnach budynku obecne są sylwetki postaci. Na dole, na jasnym tle widnieje napis „LIBICA”.

R1NVJdcEtijcC

„Syn Nicolas” to rysunek przedstawiający profil chłopca o okrągłej buzi oraz średniej długości jasnych, falowanych włosach, narysowanych długimi kreskami o różnej grubości. Jego jasna twarz, wykonana krótkimi, delikatnymi liniami, jest zaróżowiona, a usta delikatnie otwarte. Zarówno jego oczy jak i brwi oraz rzęsy są jasne. Tło jest szaro‑beżowe, z licznymi ciemniejszymi plamkami oraz kreskami.

R7e9fYmLzDRmO

Rysunek „Smutek” przedstawia nagą kobietę na tle otwartej przestrzeni z występującymi gdzieniegdzie gałązkami roślin. Kobieta zajmuje prawie całą powierzchnię kartki. Kobieta siedzi na kamieniu, ukrywając twarz w skrzyżowanych ramionach, opartych o zgięte kolana. Jej długie, ciemne włosy opadają na plecy. Pozycja uwydatnia fałdy skóry postaci, której plecy są zaokrąglone. U jej stóp obecne są drobne kwiaty. Na dole umieszczono ramkę z napisem „Sorrow” oraz nieczytelny napis. Kontury postaci wykonano grubą kreską, natomiast kształt jej mięśni zarysowano nieco delikatniejszymi, lecz również szerokimi liniami.

Bibliografia

• Honour H., Fleming J., Historia sztuki świata, Arkady, Warszawa 2006.

• Lewicka J., 100 technik plastycznych, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa 1969.

• Michałowski K., Encyklopedia sztuki starożytnej, WAiF, Warszawa 1974.

• Michałowski K, Jak Grecy tworzyli sztukę, Wiedza Powszechna, Warszawa 1970.

• Myśliwiec K., Sztuka świata t.2., Arkady, Warszawa 2002.

• Parramon J., Jak rysować węglem, sangwiną i kredą, Wydawnictwo Galaktyka, Łódź 1998.

• Stabryła S., Zarys kultury starożytnej Grecji i Rzymu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

• Żuchowski T. J., Dudzik S., Disegno — rysunek u źródeł sztuki nowożytnej, Wydawnictwo UMK, Toruń 2001.