Wysłuchaj ciekawostek dotyczących polskich pomników przyrody.

Dąb Bartek to pomnik przyrody ożywionej, najpotężniejszy dąb spośród rosnących obecnie drzew tego gatunku w Polsce. Rośnie we wsi Zagnańsk w województwie świętokrzyskim. Obwód pnia przy ziemi ma około czternastu metrów, wysokość trzydzieści metrów, a rozpiętość korony dwadzieścia metrów na czterdzieści metrów. Trwają badania naukowe określające wiek drzewa. Źródła naukowe podają, że ma on ponad siedemset lat. Na dębie umieszczono dwie postacie Chrystusa Ukrzyżowanego. Drzewo uległo pożarowi, który uszkodził część pnia i konarów. Pomnik niszczyły też liczne burze i wichury.

Cis Henrykowski to pomnik przyrody ożywionej. Jest to najstarsze drzewo w Polsce, mające ponad tysiąc dwieście pięćdziesiąt lat. Rośnie w Henrykowie Lubańskim (woj. dolnośląskie) obok stodoły prywatnego gospodarstwa. Cis Henrykowski ma około dziesięć i pół metra wysokości i ponad cztery metry w obwodzie pnia.

Dęby rogalińskie to pomnik przyrody ożywionej składający się z tysiąc czterystu trzydziestu pięciu luźno rozmieszczonych wspaniałych okazów dębu. Drzewa te rosną w Rogalinie (woj. wielkopolskie) nad rzeką Wartą. Pnie dębów rogalińskich mają powyżej dwóch metrów, a obwód największych wynosi ponad dziewięć metrów. Najbardziej znane dęby rogalińskie to około siedemsetletnie drzewa, którym nadano imiona Lech, Czech i Rus na cześć bohaterów legendy o Lechu, Czechu i Rusie. Okazałe dęby były w dawnych czasach świętością, wierzono w ich magiczną moc.

Cisy Raciborskiego to pomnik przyrody ożywionej złożony z dwóch około siedemsetletnich cisów. Rosną one w Harbutowicach (woj. małopolskie). Większy z nich ma około piętnastu metrów wysokości i około trzech metrów w obwodzie pnia. Zostały nazwane na cześć profesora Mariana Raciborskiego, który jako jeden z pierwszych w Polsce zajmował się ochroną przyrody.

Aleja lipowa w Rzucewie to pomnik przyrody ożywionej na Kaszubach, składający się z około trzystu drzew zasadzonych na odcinku o długości tysiąc pięciuset metrów. Wśród drzew przeważają lipy i klony zwyczajne, dęby i kasztanowce. Wiek i wymiary drzew są zróżnicowane, ponieważ sadzone były w różnym czasie. Pień najgrubszego drzewa ma około ośmiu metrów obwodu. Według legendy aleję lipową zasadził król Jan III Sobieski, który był właścicielem pałacu w Rzucewie.

Sosna pospolita we wsi Wełecz to pomnik przyrody ożywionej rosnący koło Buska‑Zdroju (woj. świętokrzyskie). Ta ponad stuletnia sosna pospolita ma odsłonięte korzenie sięgające trzech metrów ponad ziemią. Korzenie sosny są silnie rozgałęzione, a pod nimi może zmieścić się kilka dorosłych osób. Drzewo w związku ze swoją niecodzienną budową korzeni nazywane jest „sosną na szczudłach” lub „sosną kroczącą”. Do odsłonięcia korzeni sosny przyczynili się ludzie i przyroda. Ludzie wydobywali na tych terenach piasek, co spowodowało odsłonięcie korzeni drzewa. Reszta piasku i gleby została wypłukana przez wodę i wywiana przez wiatr. Sosna stoi w Miejscu Pamięci Narodowej – to tutaj w czasie II wojny światowej rozstrzelano ponad dwustu Polaków.

Krzywy Las w Nowym Czarnowie, zwany też Lasem Bajkowym, to pomnik przyrody ożywionej złożony z czterystu sosen. Znajduje się w Nowym Czarnowie w województwie zachodniopomorskim. Sosny rosną na tym terenie w dwudziestu dwóch rzędach. Pnie wszystkich drzew na wysokości od dziesięciu do pięćdziesięciu centymetrów nad ziemią posiadają wygięcia dochodzące do trzech metrów wysokości, ponad którymi drzewa prostują się ku górze. Kształt pnia wyglądem przypomina nogę człowieka w pozycji klęczącej. Wiek wszystkich drzew szacowany jest na około siedemdziesiąt pięć lat. Na temat historii tych sosen powstało kilka teorii. Pierwsza mówi o celowej działalności człowieka uprawiającego krzywe drzewa do celów stolarskich, np. budowy mebli, łodzi. Druga teoria mówi o uszkodzeniach młodego lasu przez czołgi zgrupowane w tym miejscu podczas II wojny światowej. Inna teoria mówi, że powodem niespotykanego wykrzywienia pni było ścięcie drzewek w wieku od sześciu do dziesięciu lat z przeznaczeniem ich na bożonarodzeniowe drzewka. Drzewkom celowo zostawiono ostatnią dolną gałąź, która rosła dalej, dążąc do pionu, i z czasem przybrała charakterystyczny wykrzywiony kształt.

Jaskinia Wierzchowska Górna to pomnik przyrody nieożywionej. Jaskinia znajduje się w Wierzchowie na Wyżynie Krakowsko‑Częstochowskiej w województwie małopolskim. Jest drugą pod względem długości jaskinią na tej wyżynie. Ma ponad tysiąc metrów długości. Wyglądem przypomina skalny labirynt wiodący przez piękne podziemne korytarze. Badania wskazują, że w dawnych czasach w tej jaskini żyli ludzie i zwierzęta. Znaleziono w niej fragmenty naczyń, narzędzi, ślady po ogniskach oraz kości niedźwiedzi jaskiniowych, hien czy innych zwierząt.

Diabli Kamień to pomnik przyrody nieożywionej znajdujący się na zboczu góry Kosma w miejscowości Folusz w województwie podkarpackim. Jest to liczna grupa głazów zbudowana z piaskowca magurskiego. Najwyższa skała ma ponad dziesięć metrów wysokości. Wszystkie głazy mają oryginalne kształty i są poprzedzielane szczelinami. Według legendy Diabli Kamień toczony pod górę przez diabła miał zniszczyć kościół. Mądry szewc przestraszył diabła, który opuścił kamień. Głaz spadł z góry w okolicach Folusza i stanowi obecny pomnik przyrody. Ponoć można na nim dostrzec ślady diabelskich pazurów.

Głaz narzutowy w Starych Juchach to pomnik przyrody nieożywionej. Znajduje się we wsi Stare Juchy w województwie warmińsko‑mazurskim. Jest zbudowany z szarego granitu, ma długość cztery i pół metra, szerokość dwa i ćwierć metra i obwód jedenaście i pół metra. Jest zaliczany do największych głazów na terenie Mazur. Legenda głosi, iż w dawnych czasach służył on do składania ofiar bóstwom, dlatego nazywany jest „Kamieniem Ofiarnym”.