„Każdy krajobraz jest stanem duszy” (Amiel). Czy sonety z cyklu Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach Jana Kasprowicza potwierdzają te słowa?

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna problematykę cyklu sonetów Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach J. Kasprowicza,

• wyjaśnia pojęcie „pejzaż wewnętrzny”.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• objaśnić symbolikę róży i limby,

• scharakteryzować wyznaczniki symbolizmu i impresjonizmu w literaturze,

• zinterpretować omawiane utwory jako przejaw młodopolskiej liryki pejzażowej.

2. Metoda i forma pracy

Praca z tekstem

Heureza

3. Środki dydaktyczne

Podręcznik z serii*”Pamiętajcie o ogrodach…”*, cz. 2.

Ewentualnie słownik terminów literackich

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel rozpoczyna lekcję od wyjaśnienia tematu, w którym pojawia się znany cytat z Dziennika poufnego Henriego Frédérica Amiela: „Każdy krajobraz jest stanem duszy”. W teorii literatury pojawiła się we Francji szkoła badawcza zwana krytyką tematyczną. Wedle metod przez nią wypracowanych – mówiąc w uproszczeniu – dzieła literackie dadzą się interpretować nie tyle w kontekście historycznym (epoka), lecz w zestawieniu z innymi, w których pojawiają się te same tematy. Historia literatury układa się zatem w swoiste pasmo motywów.

W okresie modernizmu rozkwita w poezji zainteresowanie naturą, krajobrazem, pejzażem, które stają się ekwiwalentem uczuć podmiotu lirycznego. Nauczyciel przypomina, iż temat ten pojawił przy okazji charakterystyki modernistów francuskich.

b) Faza realizacyjna

1. Nauczyciel proponuje odczytanie sonetów Jana Kasprowicza. Najlepiej byłoby przeprowadzić formę analizy wykonawczej, wymagającą wszakże uprzedniego przygotowania podawania tekstu.

2. Następnie daje uczniom polecenie: Nadajcie tytuły poszczególnym częściom cyklu, np. Cisza przed burzą.

3. Prowadzący prosi o przedstawienie zdarzeń opisanych w cyklu (narracja).

4. Kolejnym etapem zajęć jest badanie intuicji interpretacyjnej. Uczniowie wstępnie interpretują symbole: krzak dzikiej róży i limbę np. jako obraz kontrastu między życiem a śmiercią.

5. Pod kierunkiem nauczyciela przeprowadza się dookreślanie symboli przez gruntowną analizę tekstu.

6. Nauczyciel proponuje, by zbadać, na ile symbolizm można traktować jako formę objaśnienia zagadki bytu. „Filozoficzne” refleksje o symbolu uczniowie mogą snuć w kontekście artykułu programowego Z. Przesmyckiego Maurycy Maeterlinck i jego stanowisko we współczesnej poezji belgijskiej, zamieszczonego w podręczniku na s. 392‑394. Koniecznie należy rozróżnić symbol od alegorii. W razie potrzeby uczniowie mogą zajrzeć do słownika terminów literackich.

7. Następnie prowadzący proponuje, by zastanowić się nad zagadnieniem: Pejzaż jako metafora stanów wewnętrznych. Pomocne w tym mogą okazać się polecenia: Co w sonetach Kasprowicza wskazuje na zasadność takiej interpretacji? Uzasadnijcie wybór pejzażu tatrzańskiego.

8. Kolejne ćwiczenie to zbadanie techniki impresjonistycznego obrazowania w Krzaku dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach.

c) Faza podsumowująca

Podsumowaniem pracy na lekcji jest sporządzenie wypowiedzi na temat: „Na czym polega modernistyczna melancholia w Krzaku dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach J. Kasprowicza?”

5. Bibliografia

A. Makowiecki i in., „Pamiętajcie o ogrodach…” Literatura – kultura – język, cz. 1, Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, WSiP, Warszawa 2003.

6. Załączniki

brak

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Lekcja przeznaczona jest dla klasy drugiej liceum ogólnokształcącego z rozszerzonym programem języka polskiego.