Kiedy mamy do czynienia z sytuacją kryzysową?
Katastrofy naturalne i związane z nimi kryzysy stanowią część historii ludzkości. Niejednokrotnie powodowały upadki nawet wysoko rozwiniętych cywilizacji. Dlatego też jednostki oraz większe społeczności od dawna próbowały reagować
na pojawiające się kryzysy. Zadanie to stało się o wiele trudniejsze wraz z pojawieniem się znanej nam dzisiaj formy państwa oraz zjawisk charakterystycznych dla XX i XXI w. – globalizacji, urbanizacji, migracji na dużą skalę czy też zmian klimatu. Zjawiska te znacząco wpłynęły na liczbę i różnorodność kryzysów, z jakimi musimy się aktualnie mierzyć.
W celu zrozumienia tej lekcji potrzebne Ci są podstawowe informacje dotyczące zagrożeń bezpieczeństwa, w szczególności dotyczące ludności i jej mienia, a także zasad zachowania w takich sytuacjach.
definiować sytuację kryzysową i zarządzanie kryzysowe,
wyjaśniać strukturę systemu zarządzania kryzysowego,
opisywać fazy zarządzania kryzysowego,
określać funkcje centrów zarządzania kryzysowego,
opisywać strukturę i zadania Krajowego Systemu Ratowniczo‑Gaśniczego.
1. Sytuacja kryzysowa i zarządzanie kryzysowe
Kryzys to ogólne pojęcie, którego znaczenie zależy od kontekstu. Możemy przez niego rozumieć następujące zdarzenia:
sytuację, w której konflikt staje się tak poważny, że grozi wybuchem wojny, zmianą rządu lub innym radykalnym rozwiązaniem,
załamanie się procesu wzrostu gospodarczego i regres w rozwoju ekonomicznym państwa,
stan zniechęcenia i utraty motywacji do życia i pracy,
zachwianie jakiegoś systemu wartości lub pozycji czegoś,
najcięższy, przełomowy moment w przebiegu choroby.
Jedno z głównych pojęć związanych z problematyką niniejszej lekcji to sytuacja kryzysowa. Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z 26 kwietnia 2007 r. definiuje ją jako sytuację wpływającą negatywnie na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołującą znaczne ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków
.
Wymień sytuacje kryzysowe, które mogą wystąpić w miejscu twojego zamieszkania. Uzasadnij odpowiedź.
Sytuacje kryzysowe, np. pożar, powódź czy katastrofa komunikacyjna, stanowią poważne zagrożenie zarówno dla ludzi, jak i środowiska oraz instytucji państwowych. Z tego względu ważne jest realizowanie zadań z zakresu zarządzania kryzysowegozarządzania kryzysowego. Polegają one na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu
do przejmowania nad nimi kontroli, reagowaniu w przypadku ich wystąpienia, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznejinfrastruktury krytycznej.
Za wykonywanie tych zadań odpowiada wieloszczeblowy system zarządzania kryzysowego. Składa się on z:
organów zarządzania kryzysowego,
organów opiniodawczo‑doradczych, które inicjują (zapoczątkowują) i koordynują działania podejmowane w zakresie zarządzania kryzysowego,
centrów zarządzania kryzysowego, utrzymujących 24‑godzinną gotowość
do podjęcia działań.
Strukturę systemu prezentuje poniższa tabela, natomiast graficzny model organizacji i powiadamiania został przedstawiony na ilustracji poniżej.
Szczebel administracyjny | Organ zarządzania kryzysowego | Organ opiniodawczo‑doradczy | Centrum Zarządzania Kryzysowego |
krajowy | Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów | Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego | Rządowe Centrum Bezpieczeństwa |
resortowy | minister kierujący działem administracji rządowej, kierownik organu centralnego | zespół zarządzania kryzysowego (ministerstwa, urzędu centralnego) | centrum zarządzania kryzysowego (ministerstwa, urzędu centralnego) |
wojewódzki | wojewoda | wojewódzki zespół zarządzania kryzysowego | wojewódzkie centrum zarządzania kryzysowego |
powiatowy | starosta powiatu | powiatowy zespół zarządzania kryzysowego | powiatowe centrum zarządzania kryzysowego |
gminny | wójt, burmistrz, prezydent miasta | gminny zespół zarządzania kryzysowego | mogą być tworzone (nie ma obowiązku) gminne (miejskie) centra zarządzania kryzysowego |
2. Fazy zarządzania kryzysowego
Występowanie sytuacji kryzysowychsytuacji kryzysowych jest nieuniknione. Dlatego zarządzanie kryzysowe należy postrzegać jako proces rozpoczynający się przed wystąpieniem sytuacji kryzysowej i trwający jeszcze przez jakiś czas po jej ustąpieniu. Przebiega
on w czterech fazach: zapobiegania, przygotowania, reagowania i odbudowy.
Ich charakterystykę przedstawia poniższa aplikacja.
Ilustracja przedstawia schemat kołowy opisujący fazy zarządzania kryzysowego. Okręg koła schematu tworzą cztery zaokrąglone błękitne strzałki. Groty strzałek wskazują ruch zgodnie ze wskazówkami zegara.
Pierwsza strzałka „Zapobieganie”:
to działania redukujące i eliminujące prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji kryzysowej oraz ograniczające jej skutki.
Przykłady:
- identyfikacja, analiza i ocena zagrożeń,
- prognozowanie strat i zniszczeń w środowisku,
- planowanie zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem lokalnych zagrożeń.
Druga strzałka „Przygotowanie”:
to działania planistyczne dotyczące sposobów reagowania w sytuacji kryzysowej oraz działania mające na celu powiększenie zasobów sił i środków niezbędnych do efektywnego reagowania.
Przykłady:
- opracowanie planów zarządzania kryzysowego,
- prowadzenie stałego monitoringu,
- tworzenie zapasów materiałowych, baz magazynowych i ujęć wody pitnej na terenach zagrożonych,
- doskonalenie służb ratowniczych.
Trzecia strzałka: „Reagowanie”:
to działania polegające na dostarczeniu pomocy poszkodowanym, hamujące rozwój występujących zagrożeń oraz ograniczające straty i zniszczenia.
Przykłady:
- uruchomienie zaplanowanych procedur,
- uruchomienie potencjału sił własnych i przydzielonych z zewnątrz,
- prowadzenie aktywnej działalności informacyjnej ludności,
- organizacja i kierowanie akcją kryzysową.
Czwarta strzałka „Odbudowa”:
to działania mające na celu przywrócenie zdolności reagowania, odbudowę zapasów służb ratowniczych oraz odtworzenie kluczowej infrastruktury telekomunikacyjnej, energetycznej, paliwowej oraz transportowej.
Przykłady:
- szacowanie szkód,
- pomoc poszkodowanej ludności (leczenie, rehabilitacja, wypłata odszkodowań itp.),
- odbudowa i przywracanie sprawności infrastruktury,
- sporządzanie raportów strat i szkód oraz opracowanie odpowiednich wniosków.
Wokół strzałki „reagowanie” czerwone koło i czerwony napis: katastrofa.
Wymień, w której fazie zarządzania kryzysowego przeprowadza się ewakuację mieszkańców z terenów zagrożonych powodzią.
3. Centrum Zarządzania Kryzysowego
Do najistotniejszych ośrodków w procesie zarządzania kryzysowegozarządzania kryzysowego na każdym szczeblu administracyjnym należą centra zarządzania kryzysowegocentra zarządzania kryzysowego (CZK). Ustawa
z 26 kwietnia 2007 r. przewiduje konieczność utworzenia takich centrów na poziomie rządowym, resortowym, wojewódzkim i powiatowym. Jedynie na poziomie gminnym CZK mogą, ale nie muszą być tworzone.
Szczególnym przypadkiem jest Centrum Bezpieczeństwa Miasta Stołecznego Warszawy, w którego siedzibie mieszczą się:
Biuro Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Urzędu m.st. Warszawy,
Straż Miejska m.st. Warszawy,
Zakład Obsługi Systemu Monitoringu,
stanowiska Centrum Powiadamiania Ratunkowego oraz Zintegrowanego Stanowiska Koordynacji i Reagowania, przygotowane do całodobowej obsługi zgłoszeń alarmowych.
Wśród centrów zarządzania kryzysowego szczególne miejsce zajmuje Rządowe Centrum Bezpieczeństwa. Zapewnia ono obsługę m.in. Rady Ministrów oraz pełni funkcję krajowego centrum zarządzania kryzysowego. Do najważniejszych jego zadań należą:
przedstawianie szczegółowych sposobów i środków reagowania na zagrożenia oraz ograniczania ich skutków,
opracowywanie i aktualizowanie Krajowego Planu Zarządzania KryzysowegoPlanu Zarządzania Kryzysowego,
analizaanaliza i ocena możliwości wystąpienia zagrożeń lub ich rozwoju,
gromadzenie informacji o zagrożeniach i analiza zebranych materiałów,
wypracowywanie propozycji zapobiegania i przeciwdziałania zagrożeniom,
planowanie wykorzystania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na wypadek wystąpienia sytuacji kryzysowej,
zapewnienie wspólnej polityki informacyjnej organów administracji publicznej w sytuacji kryzysowej,
współdziałanie z podmiotami, komórkami i jednostkami organizacyjnymi Organizacji Traktatu PółnocnoatlantyckiegoOrganizacji Traktatu Północnoatlantyckiego i Unii EuropejskiejUnii Europejskiej oraz innych organizacji międzynarodowych, odpowiedzialnymi za zarządzanie kryzysowe i ochronę infrastruktury krytycznej,
organizowanie i prowadzenie szkoleń (i ćwiczeń) z zakresu zarządzania kryzysowego oraz udział w ćwiczeniach krajowych i międzynarodowych,
realizacja zadań stałego dyżuru w ramach gotowości obronnej państwa,
zapobieganie i przeciwdziałanie skutkom zdarzeń o charakterze terrorystycznym, ich usuwanie oraz współdziałanie z Szefem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w tym zakresie,
współdziałanie z pozostałymi centrami zarządzania kryzysowego.
4. Krajowy System Ratowniczo‑Gaśniczy
Od 1995 r. funkcjonuje w Polsce, zorganizowany przez Państwową Straż Pożarną, Krajowy System Ratowniczo‑Gaśniczy (KSRG). Jego podstawowym celem jest ochrona życia, zdrowia, mienia i środowiska. Jest on realizowany poprzez walkę z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi, ratownictwo chemiczne, techniczne, ekologiczne oraz medyczne. Głównym zamierzeniem budowy tego systemu było stworzenie jednolitego układu skupiającego powiązane ze sobą podmioty ratownicze. W rezultacie ma to zapewniać skuteczność podejmowanych działań.
KSRG jest zorganizowany na trzech poziomach odpowiadających szczeblom administracji publicznej w Polsce:
powiatowy – jest zasadniczym poziomem wykonawczym (na tym poziomie realizuje się wszystkie zadania występujące na obszarze powiatu),
wojewódzki – wspomaga i koordynuje działania ratownicze w sytuacjach wymagających zaangażowania sił większych niż powiatowe,
krajowy – wspiera i koordynuje działania ratownicze w wypadku zaangażowania sił spoza obszaru województwa, w granicach którego doszło do zdarzenia.
5. Podsumowanie
Zarządzanie kryzysowe przebiega w czterech fazach: zapobiegania, przygotowania, reagowania i odbudowy.
Centrum zarządzania kryzysowego pełni funkcję punktu koordynacyjnego i ośrodka łączności, scalającego w codziennej działalności służby ratownicze i komunalne, które biorą bezpośredni i pośredni udział w akcjach ratowniczych.
Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym przewiduje konieczność utworzenia centrów zarządzania kryzysowego na poziomie rządowym, resortowym, wojewódzkim i powiatowym.
Podstawowym celem Krajowego Systemu Ratowniczo‑Gaśniczego jest ochrona życia, zdrowia, mienia i środowiska. Jego realizacja odbywa się poprzez walkę z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi, ratownictwo techniczne, chemiczne, ekologiczne oraz medyczne.
6. Praca domowa
Wyszukaj w dostępnych Ci źródłach i przedstaw informacje na temat akcji prowadzonych przez jednostki Krajowego Systemu Ratowniczo‑Gaśniczego w okolicy miejsca twojego zamieszkania. Jeżeli było ich kilka, porównaj je ze sobą.
7. Słownik
rozpatrywanie jakiegoś problemu, zjawiska z różnych stron
punkt koordynacyjny i ośrodek łączności scalający działalność służb ratowniczych i komunalnych, które biorą bezpośredni i pośredni udział w akcjach ratowniczych
systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty (w tym obiekty budowlane), urządzenia, instalacje, usługi kluczowe
dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców
organizowanie działań wykonywanych wspólnie przez wiele osób
organizacja międzynarodowa o charakterze polityczno‑wojskowym, powstała
24 sierpnia 1949 r. na mocy Traktatu Północnoatlantyckiego podpisanego
4 kwietnia 1949 r.; Polska jest członkiem NATO od 12 marca 1999 r.
dokument zawierający charakterystykę zagrożeń, ocenę ryzyka ich wystąpienia, zadania i obowiązki uczestników zarządzania kryzysowego, zestawienie sił i środków planowanych do wykorzystania w sytuacji kryzysowej oraz szereg procedur i sposobów organizacji przedsięwzięć podejmowanych w ramach zarządzania kryzysowego
sytuacja wpływająca negatywnie na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołująca znaczne ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków
organizacja międzynarodowa stanowiąca gospodarczo‑polityczny związek demokratycznych państw europejskich; powstała 1 listopada 1993 r. na mocy podpisanego 7 lutego 1992 r. traktatu z Maastricht jako efekt wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej
działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej
8. Zadania
Połącz nazwy faz zarządzania kryzysowego z ich opisami.
działania mające na celu przywrócenie zdolności reagowania, odbudowę zapasów służb ratowniczych oraz odtworzenie kluczowej infrastruktury, planowanie dotyczące sposobów reagowania na czas wystąpienia sytuacji kryzysowej oraz działania mające na celu powiększenie zasobów sił i środków niezbędnych do efektywnego reagowania, dostarczanie pomocy poszkodowanym, działania hamujące rozwój występujących zagrożeń oraz ograniczające straty i zniszczenia, działania redukujące i eliminujące prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji kryzysowej
| zapobieganie | |
| przygotowanie | |
| reagowanie | |
| odbudowa |
Wskaż zadania Rządowego Centrum Bezpieczeństwa.
- Opracowywanie i aktualizowanie Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego.
- Zapewnienie koordynacji polityki informacyjnej organów administracji publicznej w czasie sytuacji kryzysowej.
- Organizowanie, prowadzenie i koordynacja szkoleń i ćwiczeń z zakresu zarządzania kryzysowego oraz udział w ćwiczeniach krajowych i międzynarodowych.
- Współdziałanie z centrami zarządzania kryzysowego organów administracji publicznej.
- Przedstawianie szczegółowych sposobów i środków reagowania na zagrożenia oraz ograniczania ich skutków.
- Pełnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji na potrzeby zarządzania kryzysowego.
- Współdziałanie z podmiotami prowadzącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze i humanitarne.
- Tworzenie planów zarządzania kryzysowego dla gmin i powiatów.
- Stałe monitorowanie sytuacji na wszystkich dopływach Wisły.
- Tworzenie dziennych raportów o sytuacji w kraju i przekazywanie ich wojewodom i marszałkom województw.
Połącz poziomy organizacyjne Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego z ich opisami.
Wspomaga i koordynuje działania ratownicze w wypadku zaangażowania sił spoza obszaru województwa., Wspomaga i koordynuje działania ratownicze w sytuacjach wymagających zaangażowania sił większych niż powiatowe., Stanowi zasadniczy poziom wykonawczy.
| poziom powiatowy | |
| poziom wojewódzki | |
| poziom krajowy |
Rozwiąż krzyżówkę.
- Poziom Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego, na którym wspomaga się i koordynuje działania ratownicze w wypadku zaangażowania sił spoza obszaru województwa.
- Faza zarządzania kryzysowego polegająca na dostarczaniu pomocy poszkodowanym, działania hamujące rozwój występujących zagrożeń oraz działania ograniczające straty i zniszczenia.
- Szczebel administracyjny, na którym organem zarządzania kryzysowego może być wójt, burmistrz lub prezydent miasta.
- Zarządzanie kryzysowe jako proces odbywający się przed sytuacją kryzysową, w jej trakcie i po zakończeniu przebiega w czterech…
- Faza zarządzania kryzysowego obejmująca działania planistyczne dotyczące sposobów reagowania na czas wystąpienia sytuacji kryzysowej oraz działania mające na celu powiększenie zasobów sił i środków niezbędnych do efektywnego reagowania.
- Organ administracyjny odpowiedzialny za zarządzanie kryzysowe w powiecie.
| 1 | |||||||||||||||
| 2 | |||||||||||||||
| 3 | |||||||||||||||
| 4 | |||||||||||||||
| 5 | |||||||||||||||
| 6 |
Uzupełnij zdanie, przeciągając wyrazy w odpowiednie miejsca.
usuwaniu, odtwarzaniu, przygotowaniu, kryzysowe, ewakuacji, pomaganiu, reagowaniu, zapobieganiu, bezpieczeństwem, interweniowaniu, wojskiem
Zarządzanie ................................ to działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania ................................ narodowym, która polega na ................................ sytuacjom kryzysowym, ................................ do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, ................................ w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, ................................ ich skutków oraz ................................ zasobów i infrastruktury krytycznej.