Kim jest persona non grata? Struktura i funkcjonowanie placówek dyplomatycznych

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Po przeprowadzonej lekcji uczeń:

• wie, jakie są wewnętrzne i zewnętrzne organy państwa,

• wie, co mówi konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych,

• wie, co to jest prawo zwyczajowe,

• wie, czym jest czynne i bierne prawo legacji,

• zna funkcje misji dyplomatycznej,

• zna klasyfikację szefów misji,

• wie, kto wysyła nuncjuszów, kim jest charge d’affaires ad interim i attache wojskowy,

• wie, co oznacza termin persona non grata i agrement, co to są listy uwierzytelniające,

• wie, czym jest immunitet dyplomatyczny.

b) Umiejętności

Po przeprowadzonej lekcji uczeń:

• używa pojęcia: dyplomata w rozumieniu: a) urzędnik państwowy zajmujący się polityką zagraniczną, b) człowiek umiejący się zachować w każdej sytuacji w sposób zręczny, taktowny, tak, by nikogo nie urazić,

• używa zwrotu: dyplomatyczny w rozumieniu: odpowiedni, zręczny, taktowny, konstruowanie przykładów.

2. Metoda i forma pracy

Wprowadzenie do zajęć ma charakter ekspresyjny: uczniowie dzielą się swoją wiedzą na temat funkcjonowania placówek dyplomatycznych. Wyjaśniają pojęcia powszechnie funkcjonujące w świadomości społecznej (persona non grata, immunitet dyplomatyczny, nuncjusz).

W oparciu o głośną lekturę poszczególnych artykułów konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych, nauczyciel przedstawia struktury i formy funkcjonowania placówek dyplomatycznych. Uczniowie zapisują najważniejsze fakty i definicje.

Ostatnia faza lekcji będzie próbą wspólnego określenia idealnego kandydata na dyplomatę. Nauczyciel przedstawi drogę do służby zagranicznej. Zadanie i objaśnienie pracy domowej.

3. Środki dydaktyczne

Skopiowana konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel przedstawia podział organów państwa na wewnętrzne i zewnętrzne. Opisuje placówki dyplomatyczne jako stałe organy zagraniczne państwa. Wyjaśnia, czym zajmuje się ambasador? Podaje ogólne wiadomości na temat funkcjonowania placówek dyplomatycznych.

b) Faza realizacyjna

1. Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 1961 roku jako główne źródło prawa dyplomatycznego; znaczenie prawa zwyczajowego.

2. Nawiązanie stosunków dyplomatycznych. Co to jest prawo legacji? Od czego zależy ustanowienie stosunków dyplomatycznych między dwoma państwami? Z iloma państwami Polska utrzymuje stosunki dyplomatyczne?

3. Funkcje misji dyplomatycznej; głośna lektura art. 3. konwencji wiedeńskiej.

4. Przedstawienie struktury personalnej misji dyplomatycznej. Podział personelu misji na: dyplomatyczny, administracyjny, techniczny. Co to jest korpus dyplomatyczny?

5. Wymienienie klas szefów misji: a) ambasadorowie, nuncjusze, b) posłowie, internuncjusze, c) charge d’affaires ad interim.

6. Ustalanie pierwszeństwa przedstawicieli dyplomatycznych.

7. Jak wygląda procedura mianowania i rozpoczęcia pełnienia funkcji przez szefa misji dyplomatycznej? Co to jest agrement? Co to są listy uwierzytelniające?

8. Wymienienie możliwych przyczyn zakończenia funkcji szefa misji; wyjaśnienie pojęcia persona non grata.

9. Co to są przywileje i immunitety dyplomatyczne, nietykalność osobista przedstawiciela dyplomatycznego, immunitet jurysdykcyjny, podatkowy i celny?

10. Zobowiązania członków misji w stosunku do państwa przyjmującego (m.in. niemieszanie się do spraw wewnętrznych, szanowanie kultury, tradycji).

11. Nietykalność pomieszczeń misji; obowiązek ochrony placówek dyplomatycznych przez służby państwa przyjmującego.

c) Faza podsumowująca

Pojęcie: dyplomata w znaczeniu urzędowym i książkowym (osoba taktowna). Używanie zwrotu: dyplomatyczny w rozumieniu odpowiedni, zręczny. Podanie przykładów.

Jakimi cechami charakteru powinien się wyróżniać urzędnik służby zagranicznej? Jaką wiedzę powinien posiąść, by dobrze pełnić swoją funkcję? Znaczenie znajomości języków obcych w pracy na placówce dyplomatycznej.

Jak zostać dyplomatą? Przedstawienie możliwości stojących przed osobami zainteresowanymi pracą w MSZ. Preferowane kierunków studiów, staże organizowane w polskich przedstawicielstwach za granicą.

5. Bibliografia

1. Góralczyk W., Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, wyd. 6 popr. i uzup., Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1998.

2. Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów, oprac. S. Bieleń,
   wyd. 2 uzup., Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1998.

3. Sutor J., Prawo dyplomatyczne i konsularne, wyd. 3 zmienione, PWN,
   Warszawa 1988.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Dostajesz propozycję objęcia stanowiska ambasadora w dowolnym państwie świata. Wybierz kraj, do którego chciałbyś pojechać. Uzasadnij swój wybór i napisz, co byś zmienił
w stosunkach Polski z tym państwem. Przedstaw propozycje nowych form współpracy (praca pisemna; objętość pracy około 600 słów).

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Służba dyplomatyczna, abstrahując od urzędniczej monotonii i rutyny, jest bardzo ciekawym zajęciem. Daje możliwość poznania innych kultur, ciekawych ludzi, pozwala spojrzeć na świat z różnych perspektyw.

Przedstawienie zagadnień dotyczących dyplomacji, zawsze owianej mgiełką tajemniczości, opartej na wielowiekowych zwyczajach i nieco młodszych zapisach prawnych, powinno zainteresować uczniów i poszerzyć ich horyzonty poznawcze.

Niewątpliwie bardzo wskazanym byłoby dopełnienie niniejszej lekcji spotkaniem
z doświadczonym pracownikiem MSZ. Takie spotkanie nie tylko umożliwiłoby uczniom zaznajomienie się z funkcjonowaniem dyplomacji od kuchni, ale również dałoby im szansę zadania pytań i zobaczenia z bliska prawdziwego dyplomaty.