Kłamstwo ma krótkie nogi
Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, język polski
Temat: Kłamstwo ma krótkie nogi
Treści kształcenia:
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:
5) rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem.
Dodatkowe:
Język polski
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:
1) odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
Potrafi zinterpretować odbierane treści, odnieść się do nich,
Czyta i słucha ze zrozumieniem, wyraża się w sposób precyzyjny i zwięzły,
Rozróżnia pojęcia: fikcja, kłamstwo,
Zna etyczne różnice między fikcją a kłamstwem,
Wskazuje w tekście elementy fantastyczne i realistyczne,
Potrafi odnosić się do obserwowanych przez siebie zjawisk literackich i społecznych.
Nabywane umiejętności:
Odróżniania fikcji literackiej: realistycznej od fantastycznej,
Wskazywania elementów realistycznych i fantastycznych w utworze,
Definiowania podstawowych pojęć,
Samodzielnego tworzenia krótkich wypowiedzi tematycznych,
Dzielenia się swoimi opiniami związanymi z konkretnym tematem,
Poszerzania zasobu słownictwa poprzez pracę ze słownikiem frazeologicznym.
Kompetencje kluczowe:
Porozumiewanie się w języku ojczystym,
Umiejętność uczenia się,
Kompetencje społeczne i obywatelskie.
Środki dydaktyczne:
Zasób multimedialny: film „Fikcja czy kłamstwo?”,
Sprzęt multimedialny: komputer, projektor/rzutnik multimedialny, tablica interaktywna,
Słownik frazeologicznyIndeks górny 11,
Przygotowane przez nauczyciela fragmenty tekstów fantastycznych i realistycznych: np. reportaż, fragment prasowego serwisu informacyjnego i fragment baśni, opowiadania fantasy itp.,
Przygotowane przez nauczyciela fragmenty utworów literatury fantastycznej.
Metody nauczania:
Problemowe: dyskusja dydaktyczna, metaplan,
Eksponująca: film,
Praktyczna: ćwiczenie przedmiotowe.
Formy pracy:
Zbiorowa,
Indywidualna zróżnicowana i jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Nauczyciel wita się z uczniami. Informuje ich, że temat dzisiejszych zajęć będzie związany z wieloma ważnymi sferami życia społecznego. Prosi o uważne wysłuchanie zdań, które za chwilę odczyta, i odniesienie się do ich treści:
Ministerstwo Edukacji wprowadziło od bieżącego roku trzymiesięczne wakacje.
Według najnowszych doniesień biografów Fryderyk Chopin był kompozytorem pochodzenia libańskiego.
Kwadratura koła jest jak najbardziej realnym zjawiskiem.
W Polsce obowiązuje ruch lewostronny.
Podczas odczytywania uczniowie powinni reagować na prezentowane treści. Prawdopodobnie w ich komentarzach pojawią się sformułowania: fałsz, nieprawda, kłamstwo, informacje nieprawdziwe. Wówczas nauczyciel wyjaśnia cel i przedmiot lekcji, następnie inicjuje krótką dyskusję na temat frazeologizmu zawartego w temacie:
Co oznacza powiedzenie: „kłamstwo ma krótkie nogi”? Spróbujcie zinterpretować to przysłowie.
Zilustrujcie je przykładami z własnego doświadczenia, z własnych obserwacji.
Spróbujcie samodzielnie zdefiniować kłamstwo; co jest kłamstwem?
Etap realizacji
Nauczyciel informuje uczniów, że za chwilę obejrzą film, który zapozna ich z zagadnieniem różnic między kłamstwem a fikcją w literaturze. Prosi, by zastanowili się, czy fikcja wyklucza kłamstwo? Czym jest fikcja, czym jest kłamstwo? Poleca notowanie informacji, które po emisji filmu wykorzystane będą w dyskusji.
Po obejrzeniu materiału uczniowie wymieniają swoje spostrzeżenia. Prowadzący zajęcia może zadawać przykładowe pytania sprawdzające zrozumienie przekazu:
Czy sztuka, literatura może kłamać?
Jaki to rodzaj kłamstwa?
Czy fikcja to to samo, co kłamstwo?
Czy w przypadku tekstów dotyczących historii mamy do czynienia z kłamstwem? Kiedy? Podajcie przykłady (miecz: prawdziwy, scena rozmowy Jagiełły z posłem krzyżackim – fikcyjna),
Z czego wynikają przekłamania w tekstach (niewiedza, celowe działanie)?
Uczniowie krótko rozmawiają na temat różnic między kłamstwem i fikcją. Efektem ich rozważań powinno być wnioskowanie, że kłamstwo to świadome oszukanie, wprowadzenie kogoś w błąd, często mające na celu wyrządzenie zła, krzywdy; fikcja natomiast służy rozrywce, rozwija wyobraźnię, budzi emocje, dostarcza wzorów do naśladowania.
Następnie uczniowie wspólnie z nauczycielem próbują stworzyć na tablicy metaplan obrazujący pojęcie „fikcja”.
Prowadzący zajęcia rozdaje uczniom zadania do rozwiązania w parach. Dwuosobowe zespoły otrzymują po dwa fragmenty tekstów literackich: jeden dotyczący świata realistycznego, drugi zaś fantastycznego. Ich zadaniem jest wskazanie różnic między przekazem fantastycznym a realistycznym. Przykładowe wskazówki ukierunkowujące:
Spróbujcie zwrócić uwagę na prawdopodobieństwo rzeczywistego istnienia przedstawionych: postaci, świata, krajobrazu, sytuacji.
Zwróćcie uwagę na autentyczność świata przedstawionego – który jest odzwierciedleniem rzeczywistości istniejącej, a który może być jedynie wytworem wyobraźni?
Które z zaprezentowanych sytuacji mogłyby wydarzyć się naprawdę?
Na podstawie spostrzeżeń uczniowie samodzielnie redagują notatkę z wnioskami. Sugerowana notatka: „Fikcja jest główną cechą literatury. To świat wymyślony przez autora. Fikcja może być realistyczna (oparta na rzeczywistości) i fantastyczna (oparta na wyobraźni, przedstawiająca świat nieprawdopodobny)”.
Nauczyciel informuje uczniów, iż termin „fikcja” pochodzi z łaciny i dosłownie oznacza zmyślenie: łatwiej to zapamiętać, kiedy skojarzy się z faktem, że o kimś, kto kłamie, mówi się, że zmyśla. W ramach ćwiczeń przedmiotowych prowadzący zajęcia proponuje uczniom zadanie: zredagowanie krótkich tekstów rozpoczynających się informacją: „Byłam/em na Łysej Górze… W jednym z tekstów należy wprowadzić fikcję realną, a w drugim fantastyczną. Po zakończeniu wybrani uczniowie odczytują swoje teksty.
W ramach podsumowania tego etapu lekcji uczniowie otrzymują przygotowane przez nauczyciela fragmenty literatury fantastycznej. Zadaniem uczestników zajęć jest znalezienie w tekstach elementów fantastycznych i omówienie ich.
Etap końcowy
Na zakończenie uczniowie pracują ze słownikiem frazeologicznym i podają frazeologizmy z kłamstwem lub prawdą; wspólnie je wyjaśniają i zapisują w zeszytach.
Nauczyciel zadaje pracę domową:
Spójrz przez okno: zobacz, co można zauważyć, spoglądając przez nie. Stwórz jak najbardziej realistyczny opis. Następnie „zajrzyj” do swojej wyobraźni i spróbuj stworzyć taki opis, jaki może podpowiedzieć tylko fantazja – niech będzie on jak najbardziej nierzeczywisty.
Dowolny, np. Słownik frazeologiczny PWN, Warszawa 2013, wydania wcześniejsze i późniejsze, lub: Słownik frazeologiczny z Bralczykiem, wyd. PWN, Warszawa 2008.↩
