1756‑1791 – lata życia Wolfganga Amadeusza Mozarta
1767 - powstaje opera Apollo i Hiacynt KV 38
1785‑1786 – Mozart pracuje nad operą: Wesele Figara KV 492
1787 – premiera opery Don Giovanni
1788 – skomponowanie Symfonii g‑moll KV 550
1791 – Opera Czarodziejski flet KV 620
1791 – Msza żałobna Requiem d‑moll KV 626
1
Scenariusz dla nauczyciela
R1OBAQzbWgqTV
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
6. Klasycyzm. Uczeń:
1) charakteryzuje muzykę w kontekście estetyki epoki:
a) okres przedklasyczny i jego reprezentantów (klawesyniści francuscy, Christoph Willibald Gluck, Luigi Boccherini),
b) szkoła mannheimska i jej wpływ na powstanie klasycyzmu,
g) twórczość i działalność klasyków wiedeńskich,
4) wymienia i charakteryzuje twórczość kompozytorów (Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven);
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;
3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki;
5. rozpoznaje cechy stylistyczne utworu reprezentującego określoną epokę muzyczną;
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię;
3. interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne.
Nauczysz się
stosować właściwą terminologię muzyczną;
opisywać twórczość Wolfganga Amadeusza Mozarta;
opisywać sylwetkę Wolfganga Amadeusza Mozarta;
Wolfgang Amadeusz Mozart, czyli cudowne dziecko
Rh7nPw5otFzXm1
Wolfgang Amadeusz Mozart (właściwie Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart) już od najmłodszych lat wykazywał się wielkim talentem muzycznym i wcześnie został uznany cudownym dzieckiem. Jego ojciec, Leopold był cenionym skrzypkiem, kompozytorem i pedagogiem oraz pierwszym nauczycielem małego Wolfganga. Na pierwszy okres twórczości zwany wczesnosalzburskim (1762 – 1774) przypada edukacja artystyczna przyszłego mistrza. Już w 1762 roku wyjeżdża z ojcem i starszą siostrą Anna Marią na tournée po Europie – do Monachium i Wiednia, a rok później do Frankfurtu i Paryża. Jako sześcioletnie dziecko Wolfgang doskonale grał na klawesynie, skrzypcach i organach, a w wieku ośmiu lat wydano w Paryżu pierwsze jego utwory: 4 sonatySonatasonaty klawesynowe oraz 6 sonat skrzypcowych (1764). W kolejnym okresie zwanym późnosalzburskim (1775‑1780), w 1768 roku, w wieku dwunastu lat napisał jednoaktowy singspielSingspielsingspielBastien i Bastienne (Bastien et Bastienne, KV 50/46b), a na zamówienie cesarza Józefa II – pierwszą trzyaktową operęOperaoperę buffo Udana naiwność(La finta semplice, KV 51/KV 46a). W wieku trzynastu lat Mozart został koncertmistrzem kapeli księcia‑arcybiskupa Salzburga. Posadę tę otrzymał dzięki ojcu, martwiącego się o stabilność finansową chłopca, którego ambicje muzyczne były większe niż te zakładane przez Leopolda. Pierwszą operą rozpoczynająca cykl arcydzieł Mozarta było trzyaktowe dzieło Idomeneo Re di Creta (Idomeneusz, król Krety, KV 366), napisane w 1780 roku do libretta Giambattisty Varesco i wystawione po raz pierwszy w Monachium 29 stycznia 1781 roku – po dokonaniu kilku zmian. W utworze przedstawiającym legendę o kreteńskim królu, mającym złożyć w ofierze swojego syna Idamantesa Posejdonowi, Mozart połączył włoskie arie z elementami charakterystycznymi dla oper francuskich, których cechą jest udział baletu czy chórów.
RGuMDISlO56SZ
RoiVoEY42iLBr
Wielkie dzieła operowe
Wolfgang Amadeusz cenił niezależność twórczą, dlatego w 1781 roku zrezygnował z posady koncertmistrza i przeprowadził się na stałe do Wiednia. Przez pięć kolejnych lat związany był z dworem cesarskim, który nie zapewniał jednak cenionemu artyście stosownego wynagrodzenia, co zmuszało go do szukania nowych zleceniodawców, uzyskiwania dodatkowych finansów z udzielanych lekcji muzyki, organizowanych koncertówKoncertkoncertów. Wiele zawdzięczał wpływowym przyjaciołom. W 1872 roku poślubił austriacką śpiewaczkę, Konstancję Weber. Okres wiedeński należy do najbardziej bogatego w arcydzieła. Jego opery, np.: Uprowadzenie z Seraju, Wesele Figara, Don Giovanni, były często wystawiane i cieszyły się uznaniem widowni. W twórczości operowej po 1780 roku pojawia się u Mozarta przezwyciężenie barokowej formy – postaciom nadał indywidualne cechy oraz nadał nowy wymiar formie.
Zasadą stał się organiczny rozwój akcji dramatycznej z tendencją do cyklicznego i syntetycznego traktowania formy. Dawne efekty podporządkowywał zasadzie potęgowania napięć dramatycznych. Mozart posługiwał się olbrzymim zasobem środków wyrazu z zakresu wszystkich elementów dzieła. Najważniejszym środkiem jest u niego melodyka. Służyła do charakterystyki postaci i sytuacji dramatycznych, zwłaszcza komicznych. Nawiązywał tu Mozart do dorobku kompozytorów włoskich, głównie Paisiella. Środkiem komicznym jest u niego wielokrotne powtarzanie tych samych słów i rozbijanie wyrazów za pomocą pauz. Posługiwał, się kunsztowną koloraturą, w której wykorzystywał bogatą figurację, rozłożone akordy i wyrafinowane staccata w najwyższych rejestrach. W recytatywach akompaniowanych wzrasta aktywność orkiestry i melodyki. Odznaczają się one, podobnie jak u Glucka i późnych kompozytorów włoskich, wzmożonym wyrazem dramatycznym. Nierzadko recytatywy mają formę dialogowaną. Ważnym środkiem wyrazu służącym do potęgowania napięcia dramatycznego jest harmonika, zwłaszcza postępy chromatyczne basu oraz częste użycie akordów septymowych zmniejszonych. Mozart posługiwał się specjalnym doborem instrumentów dla charakterystyki postaci. Niejednokrotnie mają one symboliczne znaczenie.
Źródło: Józef Chomiński, Krystyna Wilkowska‑Chomińska, Historia muzyki, cz. II, PWM, Kraków 1990, s. 51
Twórczość Pierre`a Beaumarchais`go zainspirowała Mozarta do napisania muzycznego opracowania Wesela Figara. Czteroaktowa opera buffa miała premierę 1 maja 1786 roku. Twórcą libretta był ceniony dramaturg cesarskiego dworu, Lorenzo Da Ponte, z którym Mozart będzie współpracował, pisząc kolejne dzieła.
Pierwowzorem libretta „Wesela Figara” była sztuka Pierre'a Beaumarchais'go - ostra krytyka feudalizmu i arystokracji, która nie mogła się podobać władcom ówczesnej Europy. Mimo że Lorenzo da Ponte oczyścił intrygę z jawnych akcentów politycznych, cesarski Wiedeń zachował wobec dzieła rezerwę. Tak na wszelki wypadek. Librecista pozostawił wartką akcję, wyraziście nakreślone postaci, żywe i wielowymiarowe. Relacje między osobami dramatu są prawdopodobne, przez co intryga wciąga słuchacza. Całość obraca się wokół prawa pierwszej nocy, które w swoich włościach zniósł hrabia Almaviva, ale które chciałby po cichu przywrócić, a to za sprawą pięknej Zuzanny, która właśnie wychodzi za wiernego sługę hrabiego – Figara. Prowadzi to do mnóstwa niezwykłych sytuacji, bowiem Almaviva i Figaro, zachowując pozory normalnych stosunków, stają się rywalami. A jednak, gdy obaj poczują się zagrożeni, połączą siły przeciw rozbuchanym hormonom Cherubina… Znakomite libretto zyskało genialne opracowanie muzyczne. Jeśli nie przypadło ono do gustu wiedeńczykom, to natychmiast stało się sukcesem w Pradze, która odtąd pokochała Mozarta - jak się zdaje, z wzajemnością. Dziś już chyba nikogo nie trzeba przekonywać o wartości tego arcydzieła.
Ogromny sukces Wesela Figara nakłonił Mozarta do napisania kolejnej opery. Tym razem kompozytor zainspirował się słynnym uwodzicielem, Don Giovannim. Twórcą libretta ponownie został Lorenzo Da Ponte. Dwuaktowa opera powstała w niespełna osiem miesięcy, premiera odbyła się w Pradze, 29 października 1787 roku i okazała się kolejnym sukcesem. Początkowo nie posiadała uwertury, jednak z uwagi na niedyspozycyjność śpiewaczki przesunięto premierę o kilka dni, co pozwoliło Mozartowi na jej stworzenie.
RmfRZgE51edOF
Najsłynniejszą operę Czarodziejski flet Mozart napisał w ostatnim roku swojego życia, a premiera odbyła się 30 września 1791 roku w Wiedniu. Twórcą libretta był Emanuel Schikaneder, który razem z Mozartem zasiadał w masońskiej loży. Opera przedstawia baśniową historię walki dobra ze złem, a całość przepełniona jest wolnomularską symboliką.
„Czarodziejski flet” to arcydzieło Mozarta, które powstało na marginesie ostatniego jego dzieła, czyli „Requiem”. Wydawać by się mogło, że jest to bajka o księciu szukającym ukochanej i jego kompanie, ale to tylko pozory. Przyglądając się bliżej tej operze dostrzeżemy w niej przesłania filozoficzne dotyczące wierności, poświęceniu, którego wymaga prawdziwa miłość. Zauważymy rozczarowanie kompozytora wolnomularstwem (Mozart wraz z Schikanederem byli masonami, zasiadali w loży). I wreszcie spostrzeżemy, że Mozart odkrywa przed nami przyczyny napięć pomiędzy światem męskim i kobiecym. Odkryjemy za kompozytorem, iż największym skarbem człowieka jest jego wolność, na którą trzeba sobie zasłużyć, którą nie jest łatwo osiągnąć.
Porównaj fragmenty oper Apollo i Hiacynt oraz Łaskawość Tytusa Wolfganga Amadeusza Mozarta. Zwróć uwagę na barokowe wpływy w pierwszej z nich oraz odejście od nich w drugiej.
RlTeyn8c2UAvw
R1E0gk4DXqyMv
Rjv5n7JI6tOh9
Twórczość instrumentalna Wolfganga Amadeusza Mozarta
W latach 1781 – 1788 powstały największe dzieła Wolfganga Amadeusza Mozarta i ukształtował się w pełni indywidualny styl artysty. W 1785 roku powstał cykl sześciu kwartetów poświęconych Jospehowi Haydnowi – twórcy tej klasycznej formy. Haydn był zachwycony dedykowanymi mu kompozycjami i złożył gratulacje ojcu kompozytora – Leopoldowi Mozartowi. Wśród tych utworów znalazł się Kwartet B‑dur KV 458, który kompozytor określał jako Kwartet myśliwski (Jagd‑Quartett). Mimo że klasyczny kwartet składa się wyłącznie z instrumentów smyczkowych, Mozartowi udało się uzyskać efekt przypominający odgłosy polowania. Przyczyniły się do tego: hejnałowa motywika, charakterystyczne układy rytmiczne oraz zdwojenia tercjowe. Utwór ma szybkie tempo i jest wykonywany na instrumentach takich jak: skrzypce, altówki, wiolonczela.
RjGg3l5TXsjiO
Wolfgang Amadeusz Mozart uważany jest także za wybitnego symfonistę. Wielkimi dziełami są napisane w 1788 roku: SymfoniaSymfoniaSymfonia Es‑dur KV 543, Symfonia g‑moll KV 550 oraz Symfonia C‑dur KV 551 zwana Jowiszową, będące ostatnimi kompozycje tego typu. W Symfonii g‑moll, zwanej niekiedy „romantyczną”, w I części formy sonatowej Mozart wprowadził liryczny pierwszy temat, co stanowiło całkowite odstępstwo od obowiązujących reguł. Również nasycona chromatyzmami, wyrafinowana harmonika przetworzenia, a także niestabilność tonalna finału symfonii są czynnikami przesądzającymi o jej wyjątkowym, niepowtarzalnym charakterze.
RDxqLiThGTJZm
Mozart tworzył koncerty na różne instrumenty solowe. W latach salzburskich skomponował dzieła skrzypcowe, odznaczające się melodyjnością, w późniejszym czasie komponował na instrumenty dęte: róg, klarnet, koncert na flet i harfę, jednak najbardziej wyjątkowymi były koncerty fortepianowe, ponieważ Mozart był jednocześnie ich wykonawcą. Powstałe w okresie wiedeńskim (17 z 23 koncertów fortepianowych) stanowią największe osiągnięcie Mozarta w zakresie muzyki instrumentalnej, są przepojone dramatyzmem, a każdy z nich posiada odrębną, zindywidualizowaną formę i rozbudowane wątki melodyczne w obrębie jednego tematu. Współzawodnictwo solisty i orkiestry nie opiera się na schemacie, ich partie cechuje nowatorstwo.
Lata 1889‑1891, na które przypada ostatni okres twórczości artysty, cechuje powściągliwość stylu. W Koncercie B dur KV 595, zamiast symfonicznego rozmachu i operowania kontrastem w zestawianiu tematów i dramatycznych uniesień, Mozart stosuje subtelne środki wyrazu, eksponując niuanse kolorystyczne i harmoniczne.
R1WUJzYMGBrOL
Od połowy listopada 1791 roku Mozart chorował. Mimo cierpienia, próbował dokończyć ostatnie swoje dzieło – Requiem d‑moll KV 626. Mając świadomość śmierci, do ostatniej chwili udzielał uczniom wskazówek, jak je uzupełnić. Kilka lat wcześniej, w 1787 roku, kompozytor pisał do ojca: Bo śmierć, jeśli się dobrze zastanowić, jest prawdziwym i ostatecznym celem naszego życia. A ja już od kilku lat tak zżyłem się z tą prawdziwą i najlepszą przyjaciółką człowieka, że dla mnie wcale nie jest przerażająca, przeciwnie - uspokajająca i pocieszająca! Uważam to za wielkie szczęście i dziękuję Bogu, że pozwolił mi uświadomić sobie, że śmierć jest kluczem do szczęśliwości prawdziwej. (4 kwietnia 1787, z listu do ojca w Salzburgu).
Msza żałobna po śmierci Mozarta została ukończona przez Josepha Eyblera, oraz Franza Xaviera Süssmayra, mimo to jest uważana za najwybitniejsze dzieło religijne Mozarta. Wprawdzie już w czasach salzburskich komponował cykle mszalne (najczęściej były to tzw. krótkie msze, missae breves), a w 1783 roku Wiedniu i Salzburgu powstała uznana za arcydzieło Msza c‑moll KV 427, to w żadnym z nich kompozytor nie wyraził swych uczuć religijnych z takim autentyzmem jak w Requiem d‑moll, będącym wyznaniem wiary i świadectwem pogodzenia ze śmiercią.
RqZdtnMoFKOtT
Zadania
R1XeXEVQyDTLH
Ćwiczenie 1
RWbdKRZzCyf7y
Ćwiczenie 2
Ćwiczenie 3
Rzl7Ak9ZoQ6JM
R169t55EF8UBq
Ćwiczenie 4
RNPN4PbaZQMdJ
RZqDxqr9cyi2g
RBXMY3YtdH6kc
Ćwiczenie 5
Która z oper Wolfganga Amadeusza Mozarta powstała najwcześniej? Możliwe odpowiedzi: 1. Don Giovanni KV 527, 2. Uprowadzenie z Seraju KV 384, 3. Czarodziejski flet KV 620.
Poprawna odpowiedź: nr 2.
Która z oper Wolfganga Amadeusza Mozarta powstała najwcześniej? Możliwe odpowiedzi: 1. Don Giovanni KV 527, 2. Uprowadzenie z Seraju KV 384, 3. Czarodziejski flet KV 620.
Poprawna odpowiedź: nr 2.
Wysłuchaj fragmentów oper Wolfganga Amadeusza Mozarta. Przyporządkuj im odpowiednie tytuły.
Don Giovanni KV 527
Uprowadzenie z Seraju KV 384
Czarodziejski flet KV 620
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
Ćwiczenie 6
Wysłuchaj przykładu muzycznego i uzupełnij o nim informacje.
R1WM1Be0GIVFz
RKrr30MTHOUhB
RVxvVoYEPCJtz
Ćwiczenie 7
Słownik pojęć
Koncert
Koncert
instrumentalny utwór muzyczny przeznaczony do wykonania przez solistę i orkiestrę symfoniczną.
Opera
Opera
sceniczny dramat muzyczny.
Singspiel
Singspiel
utwór sceniczny z dialogiem mówionym i wstawkami muzycznymi, popularny w Niemczech w XVIII w.
Sonata
Sonata
instrumentalny utwór muzyczny składający się zwykle z trzech lub czterech odrębnych części.
Symfonia
Symfonia
utwór muzyczny przeznaczony na orkiestrę.
Słownik pojęć opracowano na podstawie:
https://sjp.pwn.pl/
Biblioteka muzyczna
RM9vG2KhvF5wQ
Wolfgang Amadeusz Mozart, „Idomeneo Re di Creta”, KV 366, partia chóru: Corriamo, fuggiamo, 1781, online-skills, CC BY 3.0
R16cIc7RKI1Hn
Wolfgang Amadeusz Mozart, „Wesele Figara”, aria „Non più andrai, farfallone amoroso”, 1786, online-skills, CC BY 3.0
R1FTLZ1sQL6H4
Wolfgang Amadeusz Mozart, „Don Giovanni” KV 527, „Aria Deh vieni alla Finestra”, 1787, online-skills, CC BY 3.0
R1DZ3xO6x7DQ9
Wolfgang Amadeusz Mozart, „Czarodziejski flet”, aria „Der Hölle Rache”, 179, online-skills, CC BY 3.0
RlTeyn8c2UAvw
Aria Laetari, iocari z opery Apollo i Hiacynt autorstwa Wolfganga Amadeusza Mozarta wykonywana przez sopranistkę Arleen Auger przy akompaniamencie Mozarteum Orchester Salzburg pod dyrekcją Leopolda Hagera. Utwór ma szybkie tempo i radosny charakter. Partię sopranu charakteryzują liczne figuracje i ornamenty.
R1E0gk4DXqyMv
Aria Deh, se piacer mi vuoi z opery Łaskawość Tytusa autorstwa Wolfganga Amadeusza Mozarta wykonywana przez mezzosopran Elinę Garanca przy akompaniamencie orkiestry Camerata Salzburg pod dyrekcją Louisa Langree. Utwór ma umiarkowane tempo, tkliwy charakter. Partia mezzosopranu jest bardzo wymagająca.
R7VlbT2BpN9l6
Wolfgang Amadeusz Mozart, „Kwartet B-dur” KV 458, część IV Allegro assai, 1785, online-skills, CC BY 3.0
R517rbVwI8gYU
Wolfgang Amadeusz Mozart, „Symfonia g-moll” KV 550, część I Molto allegro, 1788, online-skills, CC BY 3.0
ROBofP920BlB2
Wolfgang Amadeusz Mozart, „Koncert fortepianowy B-dur KV 595”, część I „Allegro”, 1791, online-skills, CC BY 3.0
R11epTm5hKiPE
Wolfgang Amadeusz Mozart, „Requiem d-moll” KV 626, części: „Confutatis, Lacrimosa”, 1791, online-skills, CC BY 3.0
Przewiń
Głośność
Bibliografia
Józef Chomiński, Krystyna Wilkowska‑Chomińska, Historia muzyki, PWM Warszawa 1989.