Klasycy XX wieku - Witold Lutosławski.

1. Cele lekcji

a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z życiem i twórczością Witolda Lutosławskiego. Przedstawienie wpływu kompozytora na muzykę całego XX wieku. Wskazanie indywidualnego stylu muzycznego kompozytora. Wyjaśnienie pojęcia aleatoryzm kontrolowany. Wysłuchanie i percepcja wybranych utworów Lutosławskiego. Wskazanie charakterystycznych cech stylistycznych w wysłuchanych kompozycjach.
b. Umiejętności
Uczeń potrafi:

1. Omówić życiorys Witolda Lutosławskiego.

2. Przedstawić najważniejsze dzieła Witolda Lutosławskiego.

3. Omówić wpływ kompozytora na muzykę całego XX wieku.

4. Przedstawić etapy twórczości i zmieniającą się stylistycznie muzykę Witolda Lutosławskiego.

5. Przedstawić najważniejsze cechy stylistyczne wysłuchanych kompozycji.

6. Wyjaśnić pojęcie aleatoryzm kontrolowany.

2. Metoda pracy i jej forma

Metoda opisu. Podsumowanie tematu lekcji metodą pogadanki. Wysłuchanie i percepcja wybranych utworów Witolda Lutosławskiego.

3. Środki dydaktyczne

1. Wacław Panek, Świat muzyki.

2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.

3. Płyta z nagraniami utworów Witolda Lutosławskiego:

   • Muzyka żałobna.

   • Gry weneckie.

4. Karta pracy ucznia.

4. Przebieg lekcji

a. Faza przygotowawcza

1. Powitanie, czynności organizacyjno - porządkowe.

2. Sprawdzenie zadania domowego.

3. Powtórzenie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.

4. Podanie tematu lekcji.

(7 min)

b. Faza realizacyjna

1. Metodą opisu, zapoznanie uczniów z życiorysem Witolda Lutosławskiego.

   • Notatka:

     I. Witold Lutosławski:

     • Urodził się 25. 01. 1913 roku w Warszawie, zmarł 7. 02. 1994 roku - tamże.

     • Pochodził z rodziny ziemiańskiej mającej swą posiadłość w Drozdowie, koło Łomży.

     • Dzieciństwo i młodość Lutosławskiego upłynęły w Drozdowie, w Moskwie i w Warszawie.

     • Przyszły kompozytor wychowywał się w atmosferze muzykowania domowego, co miało wpływ na rozbudzenie jego wyobraźni dźwiękowej.

     • Pierwsze utwory skomponował już w dzieciństwie.

     • Uczył się gry na fortepianie i skrzypcach. Pobierał lekcje teorii i kompozycji.

     • Dobrze zapowiadającą się karierę artystyczną Lutosławskiego przerwała II wojna światowa. Brał on udział w walkach z Niemcami jako dowódca plutonu radiotelegraficznego.

     • Pracował zarobkowo jako pianista w kawiarniach warszawskich, grając w duecie fortepianowym z Andrzejem Panufnikiem.

     • Po wojnie artysta współdziałał w reaktywowaniu działalności Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich.

     • Twórczość Lutosławskiego z powojennego dziesięciolecia obejmuje utwory użytkowe, pisane dla celów zarobkowych oraz kompozycje powstałe z wewnętrznej potrzeby.

     • Odbył liczne podróże - do ZSRR i Berlina Wschodniego, uczestniczył w festiwalach w Helsinkach, Salzburgu, Strasburgu i Donaueschingen oraz zasiadał w jury konkursów kompozytorskich w Rzymie i Liege.

     • Własne utwory prezentował niemal na każdym Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej.

2. Zapoznanie uczniów z etapami stylistycznymi w twórczości Witolda Lutosławskiego (metodą opisu). Wskazanie najważniejszych dzieł reprezentujących poszczególne fazy.

   • Notatka:

     *II. Twórczość:
     Muzykolodzy wyróżniają w twórczości Lutosławskiego kilka okresów:

     a) Wczesne utwory, takie jak „Wariacje symfoniczne”, „I Symfonia” czy „Uwertura Smyczkowa”, zalicza się do nurtu neoklasycznego.
     b) „Mała Suita” i „Koncert na orkiestrę” są najwyraźniejszym przejawem zainteresowania Lutosławskiego polskim folklorem.
     c) „Pieśni do słów Kazimiery Iłłakiewiczówny” rozpoczyna okres dodekafoniczny.
     d) „Gry weneckie” - są przedstawicielami aleatoryzmu kontrolowanego.
     e) Forma łańcuchowa, np. w utworze „Łańcuch”.*

3. Wyjaśnienie pojęcia aleatoryzm kontrolowany oraz wysłuchanie fragmentu utworu Lutosławskiego - Gry weneckie. Wskazanie najważniejszych cech kompozycji.

   • Notatka:

III. Aleatoryzm jest to metoda komponowania, stosowana szerzej od lat 50. XX wieku, polegająca na dopuszczaniu przypadku zarówno w trakcie komponowania utworu (np. wybór materiału dźwiękowego poprzez losowanie), jak i w czasie wykonania utworu (np. wybór jednej formy muzycznej z wielu możliwych form przewidzianych przez kompozytora);

c. Faza podsumowująca
Wysłuchanie i percepcja Muzyki żałobnej Witolda Lutosławskiego. Podsumowanie metodą pogadanki najważniejszych zagadnień omówionych na lekcji.

5. Bibliografia

1. Wacław Panek, Świat muzyki.

2. Janusz Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia.

7. Załączniki

a. Karta pracy ucznia
Powtórzenie zagadnień związanych z tematem w formie otwartych pytań.

b. Zadanie domowe
Na podstawie podręcznika lub innego źródła wyjaśnij pojęcie muzycznej dodekafonii.