Kochanowski wielkim poetą był

Zwróć uwagę na metaforę przemiany poety w łabędzia, który jest atrybutem Apolla, boga poezji i muzyki.

Główną ideą utworu jest nieśmiertelność poety i jego twórczości. Artysta jako jednostka wybitna wznosi się ponad zwykłych śmiertelników, co w obrazowy sposób ukazuje przemiana poety w łabędzia. Jako uskrzydlona istota jest nieśmiertelny. Wylicza kraje i narody, aby pokazać jak rozległa będzie jego sława.

Przeczytaj uważnie ostatni wers drugiej zwrotki oraz trzecią, czwartą i piątą strofę.

Potwierdzeniem idei jest fragment:

Nie umrę i Styksowe nie skryją mnie fale.

Oto już chropowata porasta mi skóra

Na goleniach, już z wierzchu jawią się znamiona

śnieżnego ptaka, już mi palce i ramiona

Zaczynają ocieniać delikatne pióra.

Pewniejszym niźli Ikar, syn Dedala, lotem

Wzbiję się, śpiewny łabędź, ponad Syrt głębiny,

Obaczę lud Getulów, północne równiny

I brzegi, w które Bosfor uderza z łoskotem.

Usłyszą o mnie Kolchy i Daków narody,

Które przed kohortami Marsów trwogę tają,

I Gelony najdalsze, me pienia poznają

Hiszpan i lud pijący Rodanowe wody.

Przeczytaj uważnie oba utwory. Zwróć uwagę na apostrofę i nazwy geograficzne.

Kochanowski zwraca się do biskupa Myszkowskiego, a Horacy do Mecenasa. Poeta z Czarnolasu uwspółcześnił nazwy geograficzne, zastępując Kolchidę i Dację – Moskwą i Tatarami, Rodan – Tybrem. Drobne zmiany były podyktowane dbałością o należytą percepcję dzieła.

Tłumaczenie to wierne odwzorowanie tekstu w innym języku. W dużej mierze przypomina więc oryginał.

Utwór Kochanowskiego jest parafrazą wiersza Horacego, ponieważ poeta z Czarnolasu zachował konstrukcję utworu i porównania, lecz uwspółcześnił nazwy geograficzne i  nazwy ludów. Kochanowski zwraca się do swojego opiekuna Piotra Myszkowskiego, zaś Horacy do Gajusza Cilniusza Mecenasa. Ważna jest koncepcja poety obdarzonego nieśmiertelną sławą.

Mecenat to  opieka nad twórcami wpływowych miłośników sztuki, polegająca
na wsparciu finansowym.

Mecenas i biskup Myszkowski sprawowali mecenat nad poetami. Piotr Myszkowski, pełniąc funkcję podkanclerza koronnego, otrzymał biskupstwo płockie. Potem został przeniesiony do Krakowa. Był mecenasem poetów, przede wszystkim Jana Kochanowskiego. Gajusz Cilniusz Mecenas to rzymski polityk. Przyjaźnił się z Oktawianem Augustem i był jego doradcą.

Zwróć uwagę na wyliczenie krajów i narodów w zwrotce trzeciej i czwartej obu utworów.

Sława obu poetów, którzy mają obszerną wiedzę geograficzną, obejmie wszystkie zakątki ziemi. Będą to tereny położone poza Europą: Bosfor – cieśnina oddzielająca Europę od Azji, Syrty Cyrenejskie  – zatoki w Afryce Północnej, Tryjony – ziemie na północy i narody: Tatarzy, Anglicy, Niemcy, Hiszpanie, lud nad Tybrem i Rodanem, Getulowie, Kolchy, Dakowie, Gelony oraz stolica Rosji – Moskwa.

Odwołaj się do biografii poetów. Zwróć uwagę, że szczęście to nie tylko stan pełnego zadowolenia, ale również los, przeznaczenie.

Horacy urodził się w ubogiej rodzinie. Był synem tak zwanego wyzwoleńca, czyli osoby, której status zmienił się z niewolnika w obywatela, stąd świadomość niskiego pochodzenia społecznego. Natomiast Kochanowski urodził się tak jak wszyscy ludzie, ale jako poeta nie obawia się śmierci, ponieważ dzięki swojej twórczości jest nieśmiertelny.

Przeczytaj uważnie oba utwory, zwróć uwagę na pojawiające się nazwy geograficzne, mitologiczne: Styks, Ikar i łabędź jako atrybut Apollina, boga poezji i muzyki.

Kochanowski i Horacy mają obszerną wiedzę, która dotyczy geografii, obaj podają nazwy miejsc, gdzie ich sława dotrze. Znają tradycję starożytną, ponieważ przywołują postać Ikara, rzekę Styks i  nawiązują do atrybutu Apollina, czyli łabędzia.

Poeta uczony – łac. poeta doctus, pojęcie oznaczające twórcę o dużej erudycji, wiedzy, która dotyczy kultury i literatury antycznej, Biblii, nowinek literackich.

Służy to podkreśleniu, że są poetami uczonymi, czyli twórcami wszechstronnie wykształconymi.

Zwróć uwagę na epitety, anafory, metafory itp.

Środki stylistyczne:

• epitety, np. 'piórem opatrzony', 'sążeniste skrzydła', 'ptaka białego';

• anafora, np. ''Już mi skóra chropawa padnie na goleni, Już mi w ptaka białego wierzch sie głowy mieni';

• metafory, np. '...ani mię czarnymi Styks niewesoła zamknie odnogami swymi', 'Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony polecę precz';

• aliteracje, np. 'Polecę precz, poeta', 'przy próznym pogrzebie';

• apostrofa, np. 'wielce ulubiony Mój Myszkowski';

• przerzutnie, np. 'ze dwojej złożony Natury', 'wielce ulubiony Mój Myszkowski'.

Odszukaj w słowniku terminów literackich definicję i funkcję zastosowanych środków stylistycznych w utworze.

Epitety wzmacniają plastykę opisu. Metafory określają stosunek emocjonalny podmiotu lirycznego do opisywanego zjawiska, wzbogacają również wartość artystyczną pieśni. Aliteracje uwypuklają walory języka. Apostrofa nadaje wzniosły i patetyczny ton wypowiedzi. Przerzutnie podkreślają istotną część wypowiedzi.

Środki stylistyczne, określane jak środki poetyckie, to zabiegi artystyczne stosowane na różnych poziomach języka.

Zastosowane środki stylistyczne podkreślają oryginalność i niepowtarzalność utworu.

Apollo to grecki bóg poezji, muzyki, wróżb i tańca. Opiekun dziewięciu muz.

Fragment, w którym pojawia się łabędź:

Oto już chropowata porasta mi skóra

Na goleniach, już z wierzchu jawią się znamiona

śnieżnego ptaka, już mi palce i ramiona

Zaczynają ocieniać delikatne pióra.

Łabędź był atrybutem boga Apollo.

Odszukaj w słowniku frazeologicznym wyrażenie 'łabędzi śpiew'.

Frazeologizm 'łabędzi śpiew' oznacza ostatnie słowo, ostatnia myśl, ostatnie przejawy czyjejś działalności w jakiejś dziedzinie, np. ostatnie dzieło autora; w bajce Ezopa 'łabędzi śpiew' – ostatni, żałobny krzyk łabędzia, pieśń przedśmiertna.

Skorzystaj ze Słownika mitów i tradycji kultury Władysława Kopalińskiego.

Związek frazeologiczny 'łabędzi śpiew' ma swoje źródło w bajce Ezopa 'Kucharz, gęsi i łabędź'. Utwór opowiada o bogatym gospodarzu, który kupił sobie kilka gęsi i łabędzia na targu. Te pierwsze po jakimiś czasie miały być przyrządzone na obiad; łabędzia trzymał dla celów dekoracyjnych. Pewnej nocy gospodarz przyszedł do kurnika z zamiarem zabicia gęsi. Po ciemku jednak nie był w stanie odróżnić od siebie ptaków i chwycił łabędzia. Ten się przeraził, że za chwilę zginie. Wydał więc z siebie przepiękne dźwięki, które zlały się w pieśń. Kiedy usłyszał to gospodarz zostawił łabędzia w spokoju.

Porównaj hasło 'łabędzi śpiew' zaproponowaną przez Latiniego z hasłem ze słownika frazeologicznego.

Przyjmuje się, że związek frazeologiczny 'łabędzi śpiew' pochodzi z bajki Ezopa. Nie jest to jednak trafna koncepcja, ponieważ Latini wskazuje, że wyrażenie 'łabędzi śpiew' ma źródło w starogreckiej legendzie o wielkiej muzykalności tych ptaków, a nie w bajce Ezopa.