R1dWrCwsJ903G1

Kolędujmy małemu - tradycje Bożego Narodzenia

Ważne daty

1424 – Zdrow bądź, krolu anjelski

XVI w. – El noi de la Mare (Syn Dziewicy) – kolęda katalońska

XVI/XVII w. – W żłobie leży – kolęda polska, tekst Piotr Skarga

XVIII w. – Oj maluśki, maluśki – pastorałka polska

XVIII w. – God Rest Ye Merry Gentlemen – kolęda angielska

XIX w. – Bóg się rodzi, melodia: anonim, tekst Franciszek Karpiński, rytm poloneza

1892 – Piotr Czajkowski suita z Dziadka do orzechów op. 71

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R1LerUS40u0r11
Scenariusz zajęć do pobrania.

II. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń:

1) opisuje dzieje muzyki;

3) postrzega i określa związki kultury muzycznej z kulturą epoki i innymi dziedzinami sztuki (np. literaturą, malarstwem, filmem) oraz wydarzeniami historycznymi i zjawiskami społecznymi.

III. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

1) stosuje posiadaną wiedzę do analizy słuchowej, wzrokowej lub słuchowo‑wzrokowej utworów muzycznych.

Nauczysz się

charakteryzować tradycje Bożego Narodzenia w Polsce;

określać tradycje bożonarodzeniowe innych narodów: Niemiec, Hiszpanii, Ukrainy, krajów anglojęzycznych;

wyjaśniać znaczenie terminów kolędapastorałka.

Polskie tradycje bożonarodzeniowe

Kolędy są ważnym elementem bożonarodzeniowej tradycji w wielu państwach. Niektóre z tych pieśni stały się znane na całym świecie, a ich słowa przetłumaczono na kilkadziesiąt języków, jak np. chyba najsłynniejszą kolędę, pochodzącą z Austrii, Cichą noc.

Zima rozpoczyna się w najkrótszy dzień w roku, zwany przesileniem zimowym. Dawniej w wielu kulturach, w tym także na ziemiach polskich, rozpoczynało się kilkunastodniowe święto na cześć odradzającego się Słońca, nazywane Godami. Po wprowadzeniu chrześcijaństwa nazwą GodyGodyGody zaczęto określać czas od Bożego Narodzenia do Święta Trzech Króli. W tym okresie ludzie nie pracowali, odwiedzali się nawzajem, składali sobie życzenia, obdarowywali prezentami i śpiewali tradycyjne kolędy. Do kolęd wkradały się regionalizmy, np. pochodząca z Podhala pastorałkaPastorałkapastorałka Oj maluśki, maluśki, jest nimi przesycona.

W Polsce tradycja śpiewania kolędKolędakolęd znana już była w XIII w. Pierwsze polskie pieśni bożonarodzeniowe pochodzą z XV w. Najstarsza zachowana polska kolęda, pochodząca z 1424 r., zaczyna się od słów Zdrow bądź, krolu anjelski.

R1JOvNXHOGMKn
Ilustracja interaktywna przedstawia kobietę, która klęczy przed dzieckiem. W tle jest stajenka z bydłem. Z okna nadzorują trzy aniołki z niebieskimi skrzydłami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Zdrow bądź, krolu anjelski. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się religijnym, żywiołowym charakterem.
Stefan Lochner, „Adoracja dzieciątka” (fragment), 1445, Stara Pinakoteka, Monachium, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); „Zdrów bądź, krolu anjelski”, online-skills, CC BY3.0
RUmlfblqpZe7N1
Utwór: Kolęda polska - Oj maluśki, kwartet smyczkowy. Wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się religijnym, spokojnym charakterem.

Podstawowy tekst pieśni z 1808 roku:

Oj Maluśki, Maluśki, Maluśki
jako rękawicka,
Alboli tez jakoby, jakoby
kawałecek smycka.

Cy nie lepiej Tobie by, Tobie by
siedzieć było w niebie,
Wsak Twój Tatuś kochany, kochany
nie wyganiał Ciebie.
Tam wciurnasa wygoda, wygoda,

a tu bieda wsędzie;
Ta Ci teraz dokuca, dokuca,
ta i potem będzie.
Tam Ty miałeś pościółkę, pościółkę
i miękkie piernatki;

Tu na to Twej nie stanie, nie stanie
ubożuchnej Matki.
Tam kukiełki jadałeś, jadałeś
z czarnuszką i z miodem;
Tu się tylko zasilać, zasilać

musis samym głodem.
Tam pijałeś ceć jakie, ceć jakie
słodkie małmazyje;
Tu się Twoja gębusia, gębusia
łez gorzkich napije.

Tam Ci zawsze służyły, służyły
prześliczne janioły;
A tu lezys Sam jeden, Sam jeden,
jako palec goły.
Hej, co się więc takiego, takiego

Tobie, Panie, stało,
Żeć się na ten kiepski świat, kiepski świat
przychodzić zechciało?
Oj! gdybych ja jako Ty, jako Ty
tam królował sobie,

Nie chciałbym ja przenigdy, przenigdy
w tym spoczywać żłobie.
Chociażby za pańszczyznę, pańszczyznę
i chociażby pono
Talar jeden i drugi, i drugi

na rękę kładziono.
Albo się więc mój Panie, mój Panie
wróć do Twej dziedziny,
Albo się zanieść pozwól, zanieść pozwól
do mej chałupiny.

Będziesz się tam miał z pyszna, miał z pyszna,
jako miałeś w niebie.
Mam ja mleka słodkiego, słodkiego
garnuszek dla Ciebie.

RDlyA9MrngeH11
Jezus w żłobie, polskatradycja.pl, CC BY 3.0

Z Bożym Narodzeniem wiążą się liczne wierzenia, zwyczaje i obrzędy. W całej Polsce ludzie ubierają choinkę i pięknie dekorują swoje domy. W wieczór wigilijny układają na świątecznym stole sianko pod obrusem i dzielą się opłatkiem. Następnie w rodzinnym gronie jedzą kolację złożoną tradycyjnie z dwunastu potraw i obdarowują się prezentami.

Melodie polskich kolęd bardzo różnią się między sobą. Niektóre z tych pieśni są wesołe i energiczne, a inne powolne, uroczyste i dostojne. W wielu kolędach możemy rozpoznać rytmy polskich tańców ludowych, np. kujawiaka (Jezus malusieńki) czy poloneza (Bóg się rodzi, W żłobie leży).

Do utworów o tematyce bożonarodzeniowej należą także pastorałki. Są to lekkie, skoczne piosenki, które opowiadają najczęściej o wiejskich obyczajach i przygodach pasterzy odwiedzających małego Jezusa (np. Przybieżeli do Betlejem).

Kolędy i pastorałki są najczęściej utworami anonimowymi. Teksty i melodie tych pieśni były początkowo przekazywane drogą ustną, z pokolenia na pokolenie. Dopiero po wielu latach zostały zapisane. Z tego powodu powstały różne wersje tych samych utworów.

Kolęda Anioł pasterzom mówił, jest jedną z niewielu kolęd przełożonych na język polski. Została przetłumaczona w XVI w. z łacińskiej pieśni Dies est laetitiae (Angelus pastoribus).

R1FnPrVxVCQ8c
lustracja interaktywna przedstawiająca nuty. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. utwór Anioł pasterzom mówił, Dies est laetitiae (Angelus pastoribus). Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się religijnym, żywiołowym charakterem.
„Anioł pasterzom mówił”, Dies est laetitiae (Angelus pastoribus), online-skills, CC BY3.0

Autorami kolęd byli czasami poeci (Franciszek Karpiński – Pieśń o narodzeniu Pańskim, popularnie zwana Bóg się rodzi, Mikołaj Sęp Sarzyński czy Andrzej Morsztyn) ks. Piotr Skarga (W żłobie leży, Gdy się Chrystus rodzi). Kolędy śpiewane były przez Polaków w złotym wieku i podczas zaborów. W czasach II wojny światowej na podstawie kolęd układano kolędy‑patriotyczne. Do czasów nam współczesnych w różnych śpiewnikach przetrwało ponad 500 kolęd i pastorałek.

Kolędy i pastorałki polskie:

  • A cóż z tą dzieciną

  • Anioł pasterzom mówił

  • Bóg się rodzi

  • Dziecina mała

  • Gdy się Chrystus rodzi

  • Gdy śliczna Panna

  • Hej hej, lelija Panna Maryja

  • Hej, w dzień narodzenia

  • Hej, weselmy się

  • Hola hola, pasterze z pola

  • Jezu, śliczny kwiecie

  • Jezus malusieńki

  • Lulajże, Jezuniu

  • My też pastuszkowie

  • Najświętsza Panienka po świecie chodziła

  • Pasterze mili

  • Północ już była

  • Przybieżeli do Betlejem

  • W żłobie leży

  • Z narodzenia Pana.

Zgodnie z tradycją rodzina zasiada do kolacji wigilijnej, gdy na niebie ukaże się pierwsza gwiazda.

RXQ4sThFhupth
Ilustracja przedstawia mężczyznę ubranego w długi płaszcz, opierającego się o płot. Mężczyzna spogląda na niebo, wypatruje pierwszej gwiazdki - symbolu rozpoczęcia wieczerzy. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Pierwsza gwiazdka na niebie jest symbolem Gwiazdy Betlejemskiej, która świeciła na niebie podczas narodzin Jezusa. To dzięki niej Trzej Królowie odnaleźli drogę do miejsca narodzin Zbawiciela. Przed rozpoczęciem wieczerzy zgodnie z tradycją należy podzielić się opłatkiem - symbolem pojednania i przebaczenia.
Tadeusz Popiel, „Pierwsza gwiazdka”, ok. 1913 r., wikipedia.org, domena publiczna

Jest ona symbolem Gwiazdy Betlejemskiej, która świeciła na niebie podczas narodzin Jezusa. To dzięki niej Trzej Królowie odnaleźli drogę do miejsca narodzin Zbawiciela. Przed rozpoczęciem wieczerzy zgodnie z tradycją należy podzielić się opłatkiem - symbolem pojednania i przebaczenia.

Niemieckie tradycje bożonarodzeniowe

Z tego kraju pochodzi zwyczaj ubierania choinki. Według najstarszych znanych informacji drzewko zostało po raz pierwszy ozdobione owocami, opłatkami, piernikami i papierowymi dekoracjami – we Fryburgu w 1419 r. Najbardziej popularna piosenka niemiecka O, Tannenbaum nie jest kolędą. Jej słowa opowiadają o świątecznej choince, a nie – o narodzinach Jezusa. Mimo to w Niemczech trudno wyobrazić sobie Święta Bożego Narodzenia bez tej melodii. Melodia O, Tannenbaum wywodzi się z XVI‑wiecznej piosenki ludowej: Niech żyje czeladnik stolarza.

RUTyD78IzilMx
Ilustracja interaktywna przedstawia drzewko świąteczne, przybrane bombkami i dzwoneczkami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. utwór O, Tannenbaum. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się religijnym, spokojnym, sentymentalnym charakterem.
Maciej Szewczyk, „Choinka świąteczna”, pixabay.com, CC BY 3.0 (ilustracja); „O, Tannenbaum”, online-skills, CC BY3.0
R1GFptTZ4urwJ1
Jarmark bożonarodzeniowy (Weihnachtsmarkt) , niemieckipoludzku.pl, CC BY 3.0

Hiszpańskie tradycje bożonarodzeniowe

Podczas składania wigilijnych życzeń Hiszpanie przełamują się chałwą zwaną turrón. Wśród hiszpańskich potraw świątecznych najpopularniejsze jest specjalne ciasto, w którym ukrywane są upominki, najczęściej ze złota. Dzieci otrzymują prezenty od Trzech Króli, czyli dopiero 6 stycznia.

R1PXu8qK0177N1
Turrón z Alicante, wikipedia.org, domena publiczna

Melodia kolędy katalońskiej El Noi de la mara (Syn Dziewicy) pochodząca z XVI w., została spopularyzowana na świecie dzięki opracowaniom instrumentalnym, szczególnie przeznaczonym na gitarę.

R1XDQXyqOqrjR
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Narodziny Chrystusa” autorstwa Giotto di Bondone. Artysta tłem dla Narodzin Jezusa uczynił skalny krajobraz ze skalnym występem, zadaszonym drewnianym daszkiem. Maria pochyla się nad małym Jezusem, zbliżając swoją twarz do twarzy dziecka. Na pierwszym planie po lewej stronie osioł - namalowany w skrócie perspektywicznym. Obok niego Józef tradycyjnie pogrążony jest w śnie. Po prawej stronie dwaj pasterze wysłuchują słów anioła. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. utwór El noi de la Mare. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się religijnym, spokojnym, sentymentalnym charakterem.
Giotto di Bondone, „Narodziny Chrystusa”, 1303, Kaplica Scrovegnich, Padwa, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); „El Noi de la mara”, online-skills, CC BY3.0

Słowiańskie tradycje bożonarodzeniowe – kolędowanie

Na terenach środkowej Europy nadal utrzymuje się zwyczaj kolędowania. Zarówno stroje kolędników, jak i ich zachowania oraz śpiewane lub recytowane przez nich rytualne teksty cechuje wyraźna symbolika płodności i wiara w magiczną moc sprawczą wypowiadanych słów. Istnieje też związek dawnego obrzędu kolędowania z kultem zmarłych, wiarą w ich rolę jako opiekunów płodności i urodzaju. W późniejszym okresie obrzęd uległ chrystianizacji. Praktyka wodzenia gwiazdy nawiązywała do nowonarodzenia słońca (po najkrótszym dniu w roku), natomiast po przyjęciu chrześcijaństwa zaczęła się wiązać z gwiazdą betlejemską.

R2ouQsCvjoACd1
Kolędnicy małopolscy 2008/2009, wikipedia.org, domena publiczna

Istotą kolędowania jest obrzędowa wymiana darów. W zamian za życzenia, przyjmowane jako pomyślna wróżba urodzaju i powodzenia, gospodarze obdarowują kolędników świątecznymi smakołykami lub drobnymi datkami. Zarówno forma składania życzeń (śpiewanie, recytowanie, wykrzykiwanie), jak i towarzyszące jej działania (np. przedstawienia kolędnicze, tańce, popisy sprawności) oraz stroje (przebrania) uczestników obrzędu są niezwykle zróżnicowane i zależne od regionu i czasu. Popularną formą jest kolędowanie z maszkarami zwierzęcymi, któremu towarzyszy często odgrywanie komicznych scenek oraz straszenie widzów i wyprawianie różnego rodzaju figli. Najbardziej upowszechniły się: turoń, koza lub kozioł, niedźwiedź, koń, kogut, bocian oraz baran, czyli zwierzęta symbolizujące siłę, zdrowie, życiową energię i płodność. W wielu regionach Polski pojawiały się tzw. herody, czyli grupy odgrywające biblijną opowieść o przyjściu na świat Jezusa, w którą wplatano zabawne wątki ludowe. Charakterystycznymi postaciami w grupach kolędniczych są także: pasterze, trzej królowie, dziad, baba (dawniej za postacie kobiece przebierali się chłopcy – tylko mężczyźni mogli kolędować, obecnie również kobiety biorą udział w kolędowaniu), Żyd, śmierć, diabeł, Cygan, żołnierz, policjant, kominiarze, muzykanci. Życzenia składa się w postaci wierszowanych oracji lub śpiewa kolędy, płata się przy tym figle (np. kominiarz sprawdza czystość kominka i smaruje wszystkich sadzą, a kto go nie dotknie, nie może spodziewać się szczęścia), całemu widowisku towarzyszy atmosfera ogólnej wesołości. Formą kolędowania jest też chodzenie z szopką, w której za pomocą zestawu kukiełek odgrywa się przedstawienia podobne do herodów lub jasełekJasełkajasełek. Obchód kolędniczy jest wyczekiwanym wydarzeniem, a pominięcie domu uważane jest za zły znak.

RhHXzXk20jhZH
Utwór prawosławna kolęda wielogłosowa "Preczysta diva". Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.

W żywej tradycji do dziś kolędowanie jest jeszcze spotykane w niektórych miejscach w Polsce, na Słowacji, w Czechach, Białorusi, Rosji, Ukrainie i Serbii. Prócz tego tradycja ta jest często podtrzymywana przez szkoły, domy kultury, zespoły regionalne, stając się elementem folkloryzmu, a przedstawienia kolędnicze i jasełkowe są bardzo popularne jako forma teatru, prezentowana na różnego rodzaju kolędniczych przeglądach i festiwalach.

Ukraińskie tradycje bożonarodzeniowe

W okresie świąt i na początku nowego roku na Ukrainie śpiewa się szczedriwki. Są to przyśpiewki zawierające życzenia pomyślności i urodzaju. Wykonują je grupy kolędników chodzące od domu do domu.

Inspiracja

Szczedryk – jedna z najbardziej znanych kompozycji Mykoły Łeontowycza (1877–1921) – ukraińskiego kompozytora, folklorystę, dyrygenta i pedagoga - inspirowana jest przez zimowe ukraińskie pieśni obrzędowe, czyli wspomniane wcześniej szczedriwki. Pierwsza prezentacja utworu przed publicznością zachodnią odbyła się 5 października 1921 r. w Carnegie Hall podczas koncertu Ukraińskiego Chóru Republikańskiego. W 1936 r. Peter J. Wilhousky napisał do melodii Łeontowycza angielskie słowa, dzięki czemu stała się ona popularną w Stanach Zjednoczonych kolędą pod nazwą Carol of the Bells.

R1ddxOfYhGbLE
Utwór: "Kolęda dzwoneczków", Wykonanie: Szczedryk. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
RHQXoenVov1Lo1
Kolędnicy sportretowani przez Nikołaja Pimonenkę, obraz z lat 80. XIX wieku, wikipedia.org, domena publiczna

Angielskie tradycje bożonarodzeniowe

Święta Bożego Narodzenia obchodzone są w Anglii tylko przez jeden dzień – 25 grudnia.
W okresie świątecznym w Londynie ustawia się ogromną choinkę, przed którą kolędują chóry z całego świata. W domach Anglicy rozwieszają gałązki jemioły i ostrokrzewu oraz kartki świąteczne. Kolędy i piosenki anglojęzyczne są obecnie wykorzystywane komercyjnie w okresie przed Bożym Narodzeniem w bardzo wielu krajach świata. Większość z nas słyszała zarówno te starsze utwory, np. God Rest Ye Merry Gentlemen, Deck the halls (Falalalala), Hark! The Herald Angels Sing, Little Drummer Boy, które doczekały się wielu różnorodnych opracowań wokalnych i instrumentalnych.

R1A99S1n8uuEJ1
Utwór: God Rest Ye Merry Gentlemen, Wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.

Kolędy i piosenki o tematyce bożonarodzeniowej są utworami, które wciąż są żywe. Powstają nowe melodie i teksty, jak np. dwudziestowieczne utwory angielskie: White Christmas, Last Christmas, Winter Wonderland, Jingle bells, ale również polskie, np.: Kolęda warszawska Zbigniewa Preisnera, Uciekali, uciekali (kolęda z musicalu Metro) Janusza Stokłosy, Jest taki dzień Seweryna Krajewskiego czy Kto wie czy za rogiem zespołu De Su. Tradycja kolędowania jest wciąż żywą i otwartą kartą historii muzyki.

Świecka tradycja bożonarodzeniowa

Muzyka kolęd to jednak nie wszystko, choć jest ich taka różnorodność. Jest dzieło ściśle związane z Bożym Narodzeniem, a nie będące kolędą. Jest to baletBaletbalet Dziadek do orzechów Piotra Czajkowskiego (1840‑1893, kompozytor rosyjski). Większość z nas nawet podświadomie zna tematy z tego baletu – chociażby dzięki bajkom animowanym. Muzyka z tego baletu lub suitySuitasuity stworzonej przez kompozytora na potrzeby wykonań instrumentalnych coraz częściej gości w naszych domach dzięki rozgłośniom radiowym. Wsłuchajcie się w muzykę Piotra Czajkowskiego i tutaj również poszukajcie ducha świąt. A jeżeli istnieje możliwość, to warto wybrać się na Dziadka do orzechów do opery, bo właśnie w okresie Bożego Narodzenia na całym świecie przypominany jest ten balet.

Balet‑feeria w 2 aktach, 3 obrazach

Akt I – Przyjęcie w domu Radcy

W domu Radcy trwają przygotowania do bożonarodzeniowego przyjęcia. W salonie, chwilowo niedostępnym dla dzieci, znajduje się pięknie ubrana choinka. Stopniowo pojawiają się zaproszeni goście. Mała Klara marzy o tym, by dorosnąć i dostawać kwiaty od narzeczonego, tak jak jej siostra. Już są wszyscy, zatem otwarto salon. Ukazuje się choinka i złożone pod nią prezenty. Wśród przybyłych obecny jest ojciec chrzestny Klary Drosselmeyer i jemu przypada rola rozdania prezentów. Jako ostatni, pod choinką zostaje dziadek do orzechów. Ten ostatni prezent nie budzi zachwytu wśród dzieci i dorosłych, tylko Klara jest nim zauroczona. Odkłada na bok lalkę i przytula niechcianego przez innych dziadka.

Przyjęcie trwa, wszyscy doskonale się bawią, tylko Fred dokucza Klarze i psuje dziadka do orzechów. Na szczęście Drosselmeyer potrafi naprawić zabawkę. Po zakończonym przyjęciu goście rozchodzą się do domów, a Klara przytulając dziadka do orzechów zasypia w fotelu.

Sen

We śnie Klara widzi pokojówki, matkę, babcię i dziadka w dziwnych przebraniach. Zza choinki wychodzą Myszy. Akcja wkracza w baśniowy klimat. Choinka rośnie, Klara dorośleje, a zabawka ożywa. Dziadek do Orzechów dowodzi zabawkowymi żołnierzami, walcząc z Myszami. Wojsko używa armaty i z pomocą Klary zwycięża Myszy. Dziadek do Orzechów zamienia się w Księcia, a Klara w Księżniczkę. Razem podążają do Krainy Słodyczy.

Akt II – W Krainie Słodyczy

Księżniczka Klara wraz z Księciem wędrują przez Krainę Słodyczy. Napotykane postacie są ożywiane przez Drosselmeyera. Wędrówce towarzyszy muzyka, a poszczególne postacie wykonują uroczyste tańce. W całej krainie trwa święto z okazji przybycia Książęcej Pary. Klara z Księciem wędrują przez Cukrową Łąkę, przechodzą przez Bramę Łakomczuchów, trafiają do Gwiazdkowego Lasu. Płyną przez Jezioro Róż łódką ciągniętą przez delfiny do Konfiturowego Gaju. Dalej wędrują do Cukierkowa – stolicy Cukierkowej Krainy, w której znajduje się Marcepanowy Pałac. W cukierkowym świecie wszystko cudownie i słodko pachnie, wszyscy są weseli. W poszczególnych scenach balet wykonuje tańce charakterystyczne: Taniec wieszczki cukrowej, Taniec hiszpański, Taniec arabski, Taniec chiński, Trepak (Taniec rosyjski), Taniec pasterski. Suitę zamyka Walc kwiatów. Zachwycona Klara w końcu jednak budzi się w fotelu z zabawką w ramionach.

R1YGuvIrr0ir8
Ilustracja interaktywna dzieci na scenie, które ustawione są do odgrania roli w teatrze "Dziadek do orzechów". Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Piotr Czajkowski, Dziadek do orzechów, fragment. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem.
Zdjęcie z występu Dziadka do Orzechów w wykonaniu zespołu częstochowskiej Społecznej Szkoły Baletowej. „Dziadek do Orzechów” w wykonaniu zespołu częstochowskiej Społecznej Szkoły Baletowej na deskach Filharmonii Częstochowskiej, wikipedia.org, domena publiczna (ilustracja); Piotr Czajkowski, „Dziadek do orzechów” (fragment), online-skills, CC BY3.0

Zadania

R14dHWtIXLFdv
Ćwiczenie 1
Najstarsza zachowana polska kolęda, pochodząca z 1424 r., zaczyna się od słów? Możliwe odpowiedzi: 1. Bóg się rodzi, 2. Zdrow bądź, królu anjelski, 3. Oj maluśki, maluśki
RCv8vn4hAr0QV
Ćwiczenie 2
Która z poniższych kolęd została przetłumaczona w XVI w. z łacińskiej pieśni Dies est laetitiae (Angelus pastoribus)? Możliwe odpowiedzi: 1. Przybieżeli do Betlejem, 2. W żłobie leży, 3. Anioł pasterzom mówił
RMdSm0oIcvDSy
Ćwiczenie 3
Melodia kolędy katalońskiej El Noi de la mara (Syn Dziewicy) pochodząca z XVI w., została spopularyzowana na świecie dzięki jakim opracowaniom instrumentalnym? Możliwe odpowiedzi: 1. na gitarę, 2. na fortepian, 3. na trąbkę
R1BqlaJfAvKSE
Ćwiczenie 4
Z jakimi maszkarami zwierzęcymi jest popularne kolędowanie w różnych regionach Polski? Możliwe odpowiedzi: 1. bocian, 2. niedźwiedź, 3. koza
RszsQdVrf2OiS
Ćwiczenie 5
Połącz w pary słowo z odpowiadającą mu definicją. Balet Możliwe odpowiedzi: 1. Rodzaj widowiska teatralnego, w którym głównym środkiem wyrazu jest taniec, wykonywany przez tancerzy według choreografii z towarzyszeniem muzyki na tle dekoracji., 2. Płytka ochronna wykonana przeważnie z cienkiego samoprzylepnego plastiku – laminatu., 3. Czas od Bożego Narodzenia do Święta Trzech Króli w tradycji słowiańskiego chrześcijaństwa., 4. Jeden z podstawowych rodzajów średniowiecznego dramatu religijnego. Gody Możliwe odpowiedzi: 1. Rodzaj widowiska teatralnego, w którym głównym środkiem wyrazu jest taniec, wykonywany przez tancerzy według choreografii z towarzyszeniem muzyki na tle dekoracji., 2. Płytka ochronna wykonana przeważnie z cienkiego samoprzylepnego plastiku – laminatu., 3. Czas od Bożego Narodzenia do Święta Trzech Króli w tradycji słowiańskiego chrześcijaństwa., 4. Jeden z podstawowych rodzajów średniowiecznego dramatu religijnego. Golpeador Możliwe odpowiedzi: 1. Rodzaj widowiska teatralnego, w którym głównym środkiem wyrazu jest taniec, wykonywany przez tancerzy według choreografii z towarzyszeniem muzyki na tle dekoracji., 2. Płytka ochronna wykonana przeważnie z cienkiego samoprzylepnego plastiku – laminatu., 3. Czas od Bożego Narodzenia do Święta Trzech Króli w tradycji słowiańskiego chrześcijaństwa., 4. Jeden z podstawowych rodzajów średniowiecznego dramatu religijnego. Misterium Możliwe odpowiedzi: 1. Rodzaj widowiska teatralnego, w którym głównym środkiem wyrazu jest taniec, wykonywany przez tancerzy według choreografii z towarzyszeniem muzyki na tle dekoracji., 2. Płytka ochronna wykonana przeważnie z cienkiego samoprzylepnego plastiku – laminatu., 3. Czas od Bożego Narodzenia do Święta Trzech Króli w tradycji słowiańskiego chrześcijaństwa., 4. Jeden z podstawowych rodzajów średniowiecznego dramatu religijnego.
RxCiDt6A3CNAM
Ćwiczenie 6
Połącz w pary autora z właściwym tytułem. Piotr Skarga Możliwe odpowiedzi: 1. W żłobie leży, 2. Bóg się rodzi Franciszek Karpiński Możliwe odpowiedzi: 1. W żłobie leży, 2. Bóg się rodzi
RidAiy5MKobYW
Ćwiczenie 7
W kolędach możemy rozpoznać rytmy polskich tańców ludowych. Do utworów dopisz właściwy taniec. "Jezus malusieńki"- Tu uzupełnij "Bóg się rodzi"- Tu uzupełnij "W żłobie leży"- Tu uzupełnij
Polecenie 1

Najpierw poszukajcie i wysłuchajcie poniższych kolęd i piosenek bożonarodzeniowych, a następnie odszukajcie w Internecie angielski tekst wybranego utworu i wykonajcie go w oryginalnej wersji językowej (do wyboru przez nauczyciela).

  1. God Rest Ye Merry Gentlemen

  2. Deck the halls (Falalalala)

  3. Hark! The Herald Angels Sing

  4. Little Drummer Boy

  5. White Christmas

  6. Last Christmas

  7. Winter Wonderland

  8. Jingle bells

R9BhKLYvFbogv
Inna wersja zadania Odszukaj w Internecie angielski tekst wybranego utworu i porównaj go z tekstem polskim. Zapytaj kolegę który utwór wybrał - porozmawiajcie o odnalezionych róznicach pomiędzy wersjami językowymi tekstu.

Słownik pojęć

Balet
Balet

rodzaj widowiska teatralnego, w którym głównym środkiem wyrazu jest taniec wykonywany przez tancerzy według choreografii z towarzyszeniem muzyki na tle dekoracji.

Feeria
Feeria

1. bogactwo i różnorodność mieniących się barw, pulsujących świateł lub wibrujących dźwięków.
2. Widowisko teatralne oparte na wątkach fantastycznych, posługujące się efektami muzycznymi, świetlnymi itp.

Gitara flamenco
Gitara flamenco

zwana też gitarą hiszpańską ze względu na kraj pochodzenia – odmiana gitary klasycznej. Gitary flamenco są wytwarzane z drewna cyprysowego, dlatego w odróżnieniu od gitar klasycznych są wykonane najczęściej w kolorach od jasnożółtego do pomarańczowego. Pudło jest nieznacznie większe i płytsze od pudła gitary klasycznej. Struny zawieszone są zazwyczaj bliżej progów niż w gitarze klasycznej, co ułatwia grę szybkich przebiegów i nadaje ostrzejsze brzmienie oraz efekt perkusyjny podczas grania akordów (obijanie się strun o progi).

Gody
Gody

czas od Bożego Narodzenia do Święta Trzech Króli w tradycji słowiańskiego chrześcijaństwa.

Golpeador
Golpeador

płytka ochronna wykonana przeważnie z cienkiego samoprzylepnego plastiku – laminatu. Naklejana na płytę wierzchnią gitary w celu ochrony lakieru i płyty przed uderzeniami gitarzysty, który wykonuje technikę golpe, czyli uderzenie palcem serdecznym w pudło rezonansowe w celu zaakcentowania, wzmocnienia wybranego dźwięku.

Jasełka
Jasełka

widowiska o Bożym Narodzeniu wzorowane na średniowiecznych misteriach franciszkańskich, a ich nazwa wywodzi się od staropolskiego słowa jasło oznaczającego żłób. Jasełka rzadziej mogą być nazywane także szopką, betlejemką, a na pograniczu polsko‑ukraińskim wertepem.

Kolęda
Kolęda

słowo kolęda pochodzi od łacińskiego calendae, oznaczającego pierwszy dzień miesiąca. Słowianie określali w ten sposób pierwszy dzień roku oraz noworoczny upominek. Z czasem zaczęli nazywać tak obrzędy związane ze składaniem życzeń i towarzyszące im pieśni.

Misterium
Misterium

łac.: mysterium – tajemnica, kult religijny; jeden z podstawowych rodzajów średniowiecznego dramatu religijnego.

Pastorałka
Pastorałka

słowo pastorałka pochodzi od łacińskiego przymiotnika pastoralis, czyli „pasterski”.

Suita
Suita

z fr. następstwo, kolejność – cykl utworów instrumentalnych o charakterze tanecznym lub nietanecznym, wynikającym z inwencji twórczej kompozytora.

Źródło:

sjp.pwn.pl

Biblioteka muzyczna

RUmlfblqpZe7N1
Utwór: Kolęda polska - Oj maluśki, kwartet smyczkowy. Wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się religijnym, spokojnym charakterem.
R1A99S1n8uuEJ1
Utwór: God Rest Ye Merry Gentlemen, Wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1JOvNXHOGMKn
Ilustracja interaktywna przedstawia kobietę, która klęczy przed dzieckiem. W tle jest stajenka z bydłem. Z okna nadzorują trzy aniołki z niebieskimi skrzydłami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Zdrow bądź, krolu anjelski. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się religijnym, żywiołowym charakterem.
Stefan Lochner, „Adoracja dzieciątka” (fragment), 1445, Stara Pinakoteka, Monachium, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); „Zdrów bądź, krolu anjelski”, online-skills, CC BY3.0
R1FnPrVxVCQ8c
lustracja interaktywna przedstawiająca nuty. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. utwór Anioł pasterzom mówił, Dies est laetitiae (Angelus pastoribus). Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się religijnym, żywiołowym charakterem.
„Anioł pasterzom mówił”, Dies est laetitiae (Angelus pastoribus), online-skills, CC BY3.0
RUTyD78IzilMx
Ilustracja interaktywna przedstawia drzewko świąteczne, przybrane bombkami i dzwoneczkami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. utwór O, Tannenbaum. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się religijnym, spokojnym, sentymentalnym charakterem.
Maciej Szewczyk, „Choinka świąteczna”, pixabay.com, CC BY 3.0 (ilustracja); „O, Tannenbaum”, online-skills, CC BY3.0
RhHXzXk20jhZH
Utwór prawosławna kolęda wielogłosowa "Preczysta diva". Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1ddxOfYhGbLE
Utwór: "Kolęda dzwoneczków", Wykonanie: Szczedryk. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1YGuvIrr0ir8
Ilustracja interaktywna dzieci na scenie, które ustawione są do odgrania roli w teatrze "Dziadek do orzechów". Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Piotr Czajkowski, Dziadek do orzechów, fragment. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem.
Zdjęcie z występu Dziadka do Orzechów w wykonaniu zespołu częstochowskiej Społecznej Szkoły Baletowej. „Dziadek do Orzechów” w wykonaniu zespołu częstochowskiej Społecznej Szkoły Baletowej na deskach Filharmonii Częstochowskiej, wikipedia.org, domena publiczna (ilustracja); Piotr Czajkowski, „Dziadek do orzechów” (fragment), online-skills, CC BY3.0
R1XDQXyqOqrjR
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Narodziny Chrystusa” autorstwa Giotto di Bondone. Artysta tłem dla Narodzin Jezusa uczynił skalny krajobraz ze skalnym występem, zadaszonym drewnianym daszkiem. Maria pochyla się nad małym Jezusem, zbliżając swoją twarz do twarzy dziecka. Na pierwszym planie po lewej stronie osioł - namalowany w skrócie perspektywicznym. Obok niego Józef tradycyjnie pogrążony jest w śnie. Po prawej stronie dwaj pasterze wysłuchują słów anioła. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. utwór El noi de la Mare. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się religijnym, spokojnym, sentymentalnym charakterem.
Giotto di Bondone, „Narodziny Chrystusa”, 1303, Kaplica Scrovegnich, Padwa, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); „El Noi de la mara”, online-skills, CC BY3.0