Komunikacja interpersonalna
Jednym z kluczowych bodźców dla rozwoju cywilizacji była i jest komunikacji pomiędzy ludźmi lub ich zbiorowościami. W tym materiale skupimy się na wymianie informacji pomiędzy poszczególnymi jednostkami.
Zastanów się, co daje nam umiejętność precyzyjnego przekazania komunikatu innym osobom. Rozważ to zarówno w kontekście załatwiania własnych spraw, jak i rozwiązywania sporów.
wyjaśniać na czym polega proces komunikowania się,
rozróżniać pojęcia: komunikowanie się, zachowania asertywne, odmowa, negocjacje,
dobierać informacje do potrzeb i możliwości odbiorcy,
formułować komunikat, który będzie przydatny dla odbiorcy,
przekazywać spójne komunikaty werbalne i niewerbalne.
1. Komunikacja – teoria
Słowo komunikowanie ma dwojakie pochodzenie. Wywodzi się od łacińskiego czasownika ‘communicocommunico’, (tj. uczynić wspólnym, połączyć, udzielić komuś wiadomości, naradzać się) oraz łacińskiego rzeczownika communiocommunio (wspólność, poczucie łączności). Jak widać zarówno w pierwszym jak i drugim przypadku komunikowanie oznacza połączenie i wspólność.
Komunikowanie się to wymiana informacji, pomiędzy nadawcą komunikatu i jego odbiorcą. Nadawcami i odbiorcami są ludzie, którzy wykorzystując różne kanały komunikowania się (bezpośrednie, czyli np. rozmowa lub pośrednie np. list lub komunikaty radiowe) przekazują sobie w zrozumiałym dla siebie języku komunikaty (informacje).
Informacje to ogół danych jakie są pozyskiwane, gromadzone, przechowywane, przetwarzane i przekazywane. Przepływ informacji pomiędzy ludźmi pozwala im między innymi właściwie planować i organizować różne działania, przewidywać zdarzenia i przygotować się na nie, uzgadniać najlepsze rozwiązania dla pojawiających się możliwości lub problemów oraz wzbogacać wiedzę. Bez informacji np. o stanie pogody trudno zaplanować jak się ubrać kolejnego dnia.
Aby informacja dla jej odbiorcy była przydatna musi być:
aktualna,
rzetelna,
kompletna,
zrozumiała.
Pamiętać należy, że nie wszystkie informacje są prawdziwe. Dlatego odbiorca komunikatu powinien go zweryfikować, szczególnie wtedy, gdy nadawcą jest jednostka (osoba, instytucja), która nie jest ekspertem określonej dziedziny lub jednostką upoważnioną do przesyłania alertów ostrzegających o zagrożeniu.
Informacje przekazywane w procesie komunikowania się mogą być adresowane do:
konkretnej osoby;
grupy osób wyodrębnionej ze względu na wybrane kryterium (np. do uczniów danej szkoły, osób we wskazanym przedziale wiekowym lub wykonujących określone prace np. do kierowców);
szerokiego kręgu odbiorców (społeczeństwa regionu, kraju, świata).
Komunikowanie się może być bezpośrednie (podczas rozmowy) lub pośrednie (np. wiadomości w mediach). Komunikaty mogą być ustne lub pisemne. Ponadto mogą być werbalne (przekazywane za pomocą słów) lub niewerbalne (przekazywane za pomocą gestów, mimiki). Wiarygodność komunikacji interpersonalnej oparta jest między innymi na jej spójności. Komunikaty werbalne nie mogą być sprzeczne z komunikatami niewerbalnymi, czyli to co jest mówione musi współgrać z mową ciała.
Komunikaty werbalne powinny być wzmocnione poprzez komunikaty niewerbalne np.:
ton głosu (szept, podniesiony głos lub normalny ton temu samemu komunikatowi nadadzą inne znaczenie);
szybkość mówienia (gdy mówimy coś ważnego zwykle spowalniamy, aby inni zwrócili uwagę);
mimikę twarzy (uśmiech, grymas);
gestykulację rękami;
postawę ciała (pochylenie, wyprostowanie).
Komunikat przekazywany innym musi być zrozumiały i przydatny. Aby tak było należy:
dobrać treść komunikatu do potrzeb i możliwości percepcyjnych odbiorcy (inny komunikat o tej samej rzeczy przekazuje się np. dziecku, a inny osobie dorosłej);
przekazać tylko niezbędne informacje, aby ich nadmiarem nie przytłoczyć odbiorcy;
uzupełniać informacje w miarę potrzeb odbiorcy;
mówić tym samym językiem co odbiorca komunikatu (chodzi tu zarówno o język narodowy jak i dobór słów do poziomu odbiorcy i możliwości zrozumienia przez niego komunikatu);
zadbać o ile to możliwe o warunki zewnętrzne (np. wyeliminowanie hałasu) i wewnętrzne (np. opanowanie, skupienie), które wpływają na skuteczność komunikowania się.
Obejrzyj poniższy film, żeby zapoznać się z podstawowymi zagadnieniami związanymi z komunikacją.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R17sSRAEmZjuK
Film Komunikacja interpersonalna
Podaj różnicę pomiędzy asertywnością a odmową.
Wyjaśnij, dlaczego opanowanie komunikacji niewerbalnej jest równie ważne, co przekazywanie informacji w sposób werbalny.
Uzasadnij, dlaczego warto opanować podstawowe elementy negocjacji.
2. Komunikacja – wymiar praktyczny
W życiu codziennym pozyskujemy informacje przez cały czas. Każda informacja po pozyskaniu jest przetwarzana, a ta która będzie przydatna jest przechowywana przez nasz mózg. Warto tu wspomnieć o tym, że mózg przetwarza każdego dnia ogromne ilości informacji zarówno wtedy, gdy w ciągu dnia funkcjonujemy, a także kiedy śpimy. Sprawna komunikacja wymaga umiejętności selekcjonowania, weryfikowania, przetwarzania i prawidłowego wykorzystania dostępnych informacji.
Aby komunikacja interpersonalnakomunikacja interpersonalna przynosiła rezultaty, jakich oczekujemy, musimy posiadać i rozwijać swoje kompetencje personalne i społeczne np. skłonność do poszukiwania porozumienia, otwartość na nowe rozwiązania, umiejętność analizowania, kulturę osobistą, empatię.
W poniższej prezentacji multimedialnej została przedstawiona sytuacja negocjacyjna pomiędzy dwójką młodych osób dotycząca błahej sprawy, tj. zajęcia bardziej komfortowego miejsca. Zapoznaj się z nią i rozwiąż znajdujące się pod nią polecenia.
Umiejętności komunikacyjne dla zapewnienia komfortu i bezpieczeństwa.
W przedstawionej sytuacji dwóch chłopców, Wojtek i Janek, próbują porozumieć się na temat zajęcia miejsca w szkolnym autobusie. Wojtek jest osobą spokojniejszą od Janka, nie lubi okazywać tego, co myśli, nie podoba mu się jednak również siedzenie po stronie, po której siedzieć nie chce.
Janek natomiast nie znosi sprzeciwu i chce za wszelką cenę narzucić koledze rozwiązanie wygodne dla siebie. Ponadto jest o wiele silniejszy od Wojtka. Między chłopakami dochodzi do dyskusji.
W pierwszej fazie Janek oznajmia, że ostatnie dwa wolne miejsca zostaną podzielone w taki sposób, że on będzie siedział przy oknie, zaś Wojtek od strony środka autobusu. Jak powinien dalej prowadzić rozmowę Wojtek?
Na początku Wojtek usiłuje skłonić Janka do podjęcia negocjacji. Nie mogąc odmówić niekorzystnego podziału wprost, zaczyna wykorzystywać inne silne atuty, które posiada. Czego obawia się w tej sytuacji Janek?
Janek wie, że ma nad Wojtkiem przewagę fizyczną i że być może nawet z tego powodu kolega odczuwa wobec niego respekt. Mimo wszystko przewiduje, że jeżeli się nie dogadają, za chwilę pojawi się nauczyciel, a o zajściu dowiedzą się rodzice. Zaczyna wsłuchiwać się w argumenty drugiej strony, w dalszym ciągu rozważając, czy nie ma jakiegoś innego wyjścia z sytuacji. W tym samym czasie Wojtek wyczuwa już dylematy kolegi, więc może zaplanować utwierdzenie go w jego obawach.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RFrnVcltQJfep
Film przedstawia białe kostki domino na czarnym tle. Stoją w rzędzie. Dłoń popycha pierwszy klocek, wywołując efekt domina. Druga dłoń łapie ostatni klocek i zabiera go.
Wojtek, nie chcąc zgodzić się na gorsze miejsce, ale jednocześnie nie ryzykować gwałtownej odmowy, uświadamia Jankowi, jakie są możliwości zakończenia sporu, jeżeli nie dojdzie do porozumienia.
W celu osiągnięcia przewagi nad Jankiem może wybrać kilka ścieżek: negocjować dalej sam, odwołać się do wsparcia innej osoby, próbować przedstawić argumenty, których Janek nie będzie mógł zbić, w obawie przed zakończeniem negocjacji porażką.
W tym miejscu pojawia się przestrzeń, która chociaż nie jest w pełni korzystna dla obu stron, tworzy szansę na porozumienie.
Wojtek wyrównuje niekorzystną pozycję wyjściową w stosunku do Janka, którego obawy są teraz już duże. Chłopiec wie, że rozwój sytuacji jest niepewny, postanawia więc rozważyć argumenty kolegi, że korzystniej będzie, jeżeli rozwiążą spór między sobą.
Ostatecznie wynegocjowane porozumienie zakłada, że Wojtek, który lubi powtarzać wiadomości w drodze do szkoły, będzie siedział od strony środka autobusu rano. Janek, lubiący się wyspać po szkole, zajmie to miejsce w drodze powrotnej, kiedy i tak nie ma w zwyczaju podziwiania widoków za oknem.
Wyjaśnij, dlaczego dalsze zwiększanie napięcia nie było w opisywanej sytuacji korzystne dla Janka.
Podaj przykładowe argumenty jakie mógł wykorzystać Wojtek, żeby poprawić swoją sytuację negocjacyjną.
Wskaż w jakich sytuacjach umiejętności sprawnej komunikacji mogą być przydatne.
3. Podsumowanie
Słowo „komunikowanie” pochodzi z łaciny i odnosi się do wymiany informacji.
Komunikacja interpersonalna dotyczy wymiany myśli, poglądów, emocji, pomiędzy co najmniej dwiema osobami. Może się jednak odbywać również w znacznie większej skali.
Komunikację możemy podzielić na werbalną i niewerbalną.
W celu skutecznego komunikowania naszych zamiarów, potrzeb, celów, musimy opanować umiejętności wykraczające poza codzienne nawyki. Dotyczy to na przykład umiejętności zachowania asertywnego i negocjowania.
4. Słownik
wymiana informacji pomiędzy co najmniej dwiema osobami. Może przybierać formę werbalną (językową) oraz niewerbalną, bezpośrednią lub pośrednią.
termin wywodzący się z łaciny (communico, communio), oznaczający współcześnie wymianę informacji pomiędzy ludźmi.
5. Zadania
Jakie rodzaje komunikacji można wyróżnić? Zaznacz właściwe odpowiedzi.
Jaka powinna być informacja przekazywana w procesie komunikowania się. Zaznacz prawidłowe odpowiedzi.
Zaznacz, jaki jest rozkład interesów stron w sytuacji negocjacyjnej.
Zaznacz, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.
Rozstrzygnij, w których sytuacjach powinniśmy zakończyć komunikowanie się z drugą osobą lub osobami. Zaznacz dwie prawidłowe odpowiedzi.
Uporządkuj czynności zachowania asertywnego w kolejności od pierwszej do ostatniej.
Wyobraź sobie, że dochodzi do twojego sporu z inną osobą o miejsce w kolejce. Przedstaw co najmniej dwa warianty rozwoju sytuacji.
Wskaż, w jakich sytuacjach – Twoim zdaniem – nie powinno się negocjować.
6. Notatnik
7. Bibliografia
Barry B., Lewicki R.J., Saunders D., (2012), Zasady negocjacji, Poznań: REBIS.
Dobek‑Ostrowska B, (2006), Komunikowanie polityczne i publiczne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.