Komunikacja. Poczta
Ważne daty
511/510 p.n.e. – pierwsza odnotowana przez Liwiusza podróż - synowie Tarkwiniusza Pysznego udali się do wyroczni w Delfach.
260 n.e. – narodziny floty rzymskiej - decyzja senatu o zbudowaniu okrętów wojennych ze względu na zagrożenie ze strony Kartaginy.
110‑32 p.n.e. – lata życia Tytusa Pomponiusza Attyka, wydawcy i przyjaciela Cycerona, z którym przez lata prowadził bogatą korespondencję. przetrwała ona do naszych czasów i stanowi bogate źródło wiedzy na temat życia w starożytnym Rzymie w czasach schyłku republiki.
62 p.n.e.-14 n.e. – utworzenie pierwszej poczty cursus publicus za panowania Oktawiana Augusta.
Scenariusz dla nauczyciela
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
6. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu życia publicznego i prywatnego w starożytnej Grecji i Rzymie:
4) życie społeczne i gospodarcze (miasto i wieś, drogi, handel; religie w świecie greckim i rzymskim; wyrocznie – Delfy, Sybilla; niewola i niewolnicy; fenomen prawa rzymskiego; kalendarz; armia grecka i rzymska; rozrywki);
7. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu tradycji antycznej i recepcji antyku:
1) obecność tradycji greckiej i rzymskiej we współczesnym życiu publicznym i kulturalnym;
14. potrafi rozpoznać i poddać interpretacji w kontekście kultury greckiej i rzymskiej oraz kultur późniejszych następujące kluczowe zjawiska z zakresu tradycji antycznej i recepcji antyku:
1) obecność tradycji greckiej i rzymskiej we współczesnym życiu publicznym i kulturalnym;
tłumaczyć tekst Epistula amīcī;
charakteryzować sposób przemieszczania się starożytnych Rzymian po terenach Imperium;
opisywać działanie poczty w starożytnym Rzymie.
Epistula amīcī
1. Pūblius in scholā aliam Cicerōnis epistulam lēgit. Mārcus Titō suō s.d.p.
2. Publiusz przeczytał w szkole inny list Cycerona. Marek przesyła najserdeczniejsze pozdrowienia swojemu Tytusowi.
1. Quantum dolōrem accēperim et quantō frūctū sim prīvātus Lūciī, frātris nostrī, morte, in prīmīs tū exīstimāre potes. Nōn dubitō, quīn tū quoque commōtus sīs, cum amantem affīnem amīcumque āmīserīs.
2. Jakiż ból stał się moim udziałem i jakiego owocu zostałem pozbawiony z powodu śmierci Lucjusza, naszego brata, przede wszystkim ty możesz ocenić. Nie wątpię, że ty także jesteś poruszony, ponieważ straciłeś kochającego krewnego i przyjaciela.
1. Abs tē iam diū nūllās litterās accēpī. Ego dē meīs ratiōnibus ad tē scrīpsī anteā dīligenter. Iam scīs, quid Rōmae gestum sit et quid gerātur.
2. Od ciebie długo nie dostałem żadnego listu. Ja o moich sprawach pilnie napisałem do ciebie wcześniej. Już wiesz, co działo się w Rzymie i co się dzieje.
1. Apud tē est, ut volumus. Māter tua et soror ā mē Quīntōque frātre dīligitur. Bibliothēcam tuam cave cuique dēspondeās, quamvīs ācrem amātōrem invēnerīs; nam ego omnēs meās vīndēmiolās eō reservō, ut illud subsidium senectūtī parem.
2. U ciebie jest, jak chcemy. Matka twoja i siostra przeze mnie i brata Kwintusa jest kochana. Nie przyrzekaj biblioteki twojej każdemu, chociażbyś znalazł gorliwego amatora; albowiem ja zachowuję wszystkie moje małe dochody do tego, by przygotować tę pociechę dla starości.
1. Id tē scīre voluī. Tū velim saepissimē ad mē scrībās. Quid agās, quid ēgerīs, quid āctūrus sīs, dē omnibus rēbus fac nōs quam dīligentissimē certiōrēs. Cūra, ut valeās et nōs amēs.
2. Chciałem, żebyś to wiedział. Chciałbym, żebyś częściej do mnie pisał. Co robisz, co robiłeś, co zrobisz, o wszystkich sprawach zawiadom nas jak najpilniej. Bądź zdrów i kochaj nas.
Quis est Titus? Możliwe odpowiedzi: 1. Cicerōnis frāter, 2. Cicerōnis amīcus, 3. Cicerōni affīnis
Wybierz właściwą odpowiedź na podstawie przeczytanego tekstu.
Quis est Titus?
- Cicerōnis frāter
- Cicerōnis amīcus
- Cicerōni affīnis
Podróże lądowe i morskie
Początkowo Rzymianie podróżowali głównie drogą lądową. Pierwsza podróż została odnotowana przez historiografa Liwiusza i dotyczyła synów legendarnego króla Tarkwiniusza Pysznego, którzy według słów dziejopisarza udali się w podróż do wyroczni w Delfach w 511/510 r. p.n.e. Podróże lądowe były możliwe głównie dzięki rozwojowi sieci dróg na terenie całego Imperium Rzymskiego, z najsłynniejszą i jedną z najstarszych Via Appia na czele (zbudowana w 312 r. p.n.e.). Rozróżniano drogi państwowe, łączące Rzym z większymi miastami, za których stan techniczny odpowiadało państwo oraz drogi wiejskie, prowadzące do mniejszych miejscowości, za których utrzymanie odpowiedzialne były poszczególne powiaty. Odległość na drogach wyznaczały kamienie milowekamienie milowe, które stawiane były co 1000 kroków i zawierały wyryte informacje na temat ich fundatorów i budowniczych. Rzymianie podróżowali wozami dwu- i czterokołowymi w zależności od dystansu i celu podróży. Wozy te zaprzężone były w konie lub muły. Na krótszych dystansach sprawdzały się także niesione przez niewolników lektyki. Jeśli chodzi o zakwaterowanie, bogaci Rzymianie zatrzymywali się zazwyczaj u rodziny, przyjaciół i znajomych, zaś dla biedniejszej warstwy społecznej funkcjonowały zajazdy (cauponaecauponae) przydrożne oraz hotele usytuowany w miastach (hospitium). Zakwaterowanie w tych przybytkach nie było luksusowe, właściciele zajazdów często też oszukiwali swoich klientów np. zbytnio rozcieńczając wino.
Do podróży morskich Rzymianie początkowo podchodzili bardzo nieufnie. Zupełnie inaczej niż starożytni Grecy uznawali morze otaczające zamieszkiwany przez nich półwysep za żywioł groźny i niebezpieczny. Dlatego woleli podróżować drogą lądową. Sytuację tę zmieniło dopiero potężne zagrożenie ze strony zamorskiego mocarstwa - Kartaginy, która posiadała waleczną flotę i wyraźnie nieprzyjazne zamiary w stosunku do Rzymu. Dlatego w 260 r. p.n.e. senat rzymski świadomy zagrożenia ze strony wroga wydał dekret o utworzeniu floty mającej bronić granic Rzymu. Budowa okrętów wojennych zapoczątkowała podróże morskie w celach handlowych a także turystycznych, co z kolei doprowadziło do rozbudowy portów, t.j. Ostia, która do tej pory stanowiła głównie port rzeczny.
Gdzie zazwyczaj zatrzymywali się bogaci Rzymianie podczas swoich podróży?
- u swoich przyjaciół lub krewnych
- w gospodach przydrożnych, zwanych cauponae
- w miejskich luksusowych hotelach, zwanych hospitia
Przeczytaj zdania dotyczące podróży lądowych i morskich w Rzymie. Następnie podziel je na zgodne z prawdą (PRAWDA) i odbiegające od niej (FAŁSZ) i umieść odpowiedzi we właściwym miejscu:
Zajazdy zwane <i>cauponae</i> cieszyły się dobrą sławą ze względu na panujące tam warunki i smaczne pożywienie., Pierwszą odnotowaną podróż do Delf odbył Tarkwiniusz Pyszny., Rzymianie początkowo rzadko wyprawiali się drogą morską, morze było dla nich bowiem nieprzyjaznym żywiołem., Najsłynniejszą i najstarszą drogą na terenie Italii jest Via Appia., Rzymianie zbudowali flotę, by wyprawić się na podbój Grecji., Rzymianie podróżowali wozami zaprzężonymi w konie i muły.
| PRAWDA | |
|---|---|
| FAŁSZ |
Poczta w starożytnym Rzymie
Rzymianie bazowali na korespondencji listownej jako głównym źródle przekazu informacji. Początkowo jednak nie mieli możliwości korzystania z publicznych usług pocztowych. Dlatego z listem wysyłali własnego niewolnika, lub też prosili o przekazanie korespondencji kogoś znajomego, kto wybierał się w podróż, wykorzystywali też do przekazu przesyłek wędrujących od miasta do miasta handlowców. Żaden z tych sposobów nie dawał stuprocentowej gwarancji, że list dotrze do adresata, po drodze bowiem mogły się zdarzyć różne nieprzewidziane przygody, w wyniku których list mógł nigdy nie zostać dostarczonym. Osobną kwestią był czas, jaki upływał od wysłania listu do jego doręczenie. Niekiedy były to całe miesiące oczekiwania na wiadomość. Dopiero Oktawian August zrewolucjonizował ten aspekt życia Rzymian poprzez wprowadzenie państwowego systemu pocztowego - cursus publicus, opartego prawdopodobnie na systemie egipskim. Początkowo zostały wyznaczone postoje na głównych gościńcach, gdzie obsługę stanowili młodzi i szybcy niewolnicy, których zadaniem było przeniesienie Strona 8 z 14 korespondencji z jednej stacji na drugą. W późniejszym okresie zamiast gońców wprowadzono posłańców na koniach i dwa rodzaje stacji: mutationes - postoje, na których zmieniano konie lub muły i mansiones - stacje z noclegami dla posłańców.
Listy Cycerona
Marek Tulliusz Cyceron prowadził bardzo bogatą korespondencję dobrze zachowaną do naszych czasów, posiadamy bowiem prawie tysiąc listów znanego mówcy i filozofa. Listy Cycerona podzielone zostały na cztery zbiory : Ad familiares - listy do znajomych; Epistulae ad Atticum - listy do przyjaciela i wydawcy Cycerona - Pomponiusza Attyka; Epistulae ad Quintum fratrem - listy do brata Kwintusa i Epistulae ad Marcum Brutum - listy do Marka Brutusa, czyli jednego z zabójców Cezara. Najbardziej osobiste i szczere są listy do Pomponiusza Attyka, z którym łączyła Cycerona serdeczna przyjaźń przez całe życie. Dzięki listom znanego mówcy możemy wiele dowiedzieć się o życiu społecznym i politycznym tamtych czasów, a także lepiej poznać samego Cycerona i jego sposób myślenia.
Wybierz właściwą odpowiedź na pytanie - kto NIE roznosił korespondencji za czasów Juliusza Cezara:
- prywatni niewolnicy
- podróżujący po świecie kupcy
- pracownicy poczty
Zapoznaj się ze słownikiem pojęć i odpowiedz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe? Umieść odpowiedzi we właściwym miejscu:
Epistolografia, czyli sztuka pisania listów pochodzi od łacińskiej nazwy listu - epistula., Najbardziej osobiste listy pisał Cyceron do brata., <i>Caupona</i> stanowiła schronienie dla ubogich podróżnych., Birota to rower używany w starożytności., <i>Ad familiares</i> to listy Cycerona do rodziny., Kamienie milowe były ustawiane na drogach rzymskich co milę morską.
| PRAWDA | |
|---|---|
| FAŁSZ |
Słowniki
(bis - dwa razy; rota - koło) dwukołowy kabriolet.
łac. oberża; zakładano je najczęściej przy traktach, tak żeby podróżny znalazł w nich schronienie i skromny posiłek za niewielką opłatą. Na ogół odwiedzała je biedota. Bogacze korzystali raczej z gościnności znajomych, zresztą udając się w podróż zabierali ze sobą wszystko, co mogło im być w drodze potrzebne. Oberże miały w starożytności bardzo złą sławę zarówno z powodu korzystającej z nich publiczności, jak i na skutek charakteru właścicieli, sprzymierzających się chętnie z różnymi szumowinami.
(łac. epistola - list) sztuka pisania listów.
(łac. lapis, miliarum) kamień służący do oznaczania odległości, umieszczany na drogach co 1000 kroków. Są dziś cennym źródłem informacji na temat sieci dróg w starożytnym Rzymie.
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983.
Słownik pisarzy antycznych, pod red. A. Świderkówny, Warszawa 1990.
I. Lewandowski J. Wikarjak, Elementa sermonis Latini, Warszawa 1983.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1990.