Rf4JacRHPbktT
Żołnierz trzymający broń
Źródło: pixabay.com, Żołnierz trzymający broń, domena publiczna.
R1ZO1uKsg1wVu1
Konflikt
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Mapa przedstawia kontynent azjatycki.

Na mapie widoczne są państwa:

  • Chiny,

  • Indie,

  • Pakistan,

  • Afganistan,

  • Mjanma (Birma),

  • Bangladesz,

  • Sri Lanka.

Cyferkami zaznaczono tereny konfliktowe:

  • jedynką: część Kaszmiru, który jest zajęty przez Pakistan,

  • dwójką: Dżammu i Kaszmir,

  • trójką: część Kaszmiru, który jest zajęty przez Chiny.

Ćwiczenie 1

Na podstawie mapy wyjaśnij:

  • na jakim kontynencie rozgrywa się przedstawiony konflikt,

  • jakie państwa są w niego zaangażowane.

Wyjaśnij, dlaczego konflikt może okazać się zagrożeniem dla bezpieczeństwa całej społeczności międzynarodowej.

Poszukaj informacji na temat, innych niż rywalizacja o Kaszmir, źródeł konfliktu w przedstawionym na mapie regionie.

Zapisz odpowiedź.

R14hV9Jkalocm
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 1

Na podstawie opisu mapy, podaj nazwę kontynentu na którym rozgrywa się przedstawiony konflikt. Wymień państwa, które są w ten konflikt zaangażowane.

R14hV9Jkalocm
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
t6YUx9npsw_0000000R

Konflikty zbrojne 
we współczesnym świecie

R12O8Q1Dg8xkT
Naboje
Źródło: Moyan Brenn, licencja: CC BY 2.0.
Co potrafię?
  • wymienić organizacje międzynarodowe stojące na straży międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

  • przedstawić cele i zasady działania Organizacji Narodów Zjednoczonych,

  • wyjaśnić, jaką rolę we współczesnym świecie odgrywa Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego.

Nauczysz się
  • rodzajów i źródeł współczesnych konfliktów zbrojnych,

  • sposobów rozwiązywania konfliktów i zapobiegania wojnom,

  • jakie są skutki współczesnych konfliktów zbrojnych.

t6YUx9npsw_0000001H

Pojęcie konfliktu zbrojnego, sporu i wojny

Na świecie istnieje około 200 państw oraz znacznie więcej grup etnicznych, narodowych i plemiennych. Wszystkie mają swoje interesy i cele. Mogą one być albo wspólne, albo rozbieżne. Jeżeli jakąś grupę podmiotów łączą wspólne interesy i cele, 
to często dochodzi między nimi do współpracy. Jeżeli zaś występują rozbieżności interesów i celów, może dojść do konfliktu.

wojna
Definicja: wojna

wojna to stan walki zbrojnej między państwami; definiowana jest także jako przeciwieństwo pokoju, oznacza zerwanie stosunków pokojowych (w tym także stosunków dyplomatycznych) pomiędzy co najmniej dwoma państwami; zazwyczaj rozpoczyna się oficjalnym jej wypowiedzeniem przez jedno z państw, aczkolwiek nie zawsze przestrzeganym; charakteryzuje się wystąpieniami zbrojnymi oraz wszelkimi innymi wrogimi aktami

Już od XV wieku ukształtowały się w praktyce następujące cechy wojny:

  • stronami, których wojna dotyczy, są państwa,

  • przejście do stanu wojny nastąpiło po jej wypowiedzeniu,

  • doszło do zerwania stosunków dyplomatycznych,

  • wystąpiły (choć nie jest to warunek bezwzględnie konieczny) akty walki,

  • zakończeniem wojny jest zawarcie traktatu pokoju, który oznacza rozpoczęcie stosunków pokojowych.

konflikt
Definicja: konflikt

konflikt zbrojny to sytuacja, w której między stronami doszło do użycia sił wojskowych; oznacza to, że do tej kategorii zaliczymy wszelkie przejawy walki zbrojnej

Od konfliktu zbrojnego należy odróżniać spór międzynarodowy, w którym konfrontacja między stronami prowadzona jest innymi metodami niż walka zbrojna, np. przy użyciu środków ekonomicznych, dyplomatycznych, informacyjnych.

Źródła konfliktów zbrojnych

Przyczyną konfliktów jest rozbieżność interesów i celów poszczególnych podmiotów. Jednak nie każda taka rozbieżność prowadzi do konfliktu zbrojnego. Dochodzi do niego wtedy, gdy strony nie potrafią lub nie chcą dojść do porozumienia pokojowo.

Źródeł konfliktów zbrojnych możemy poszukiwać w czynnikach ekonomicznych, politycznych lub ideologicznych. Zazwyczaj konflikty mają złożony charakter, a przyczyn ich wybuchu jest wiele. Przykładem jest kontynent afrykański, gdzie dominują spory terytorialne oraz religijne i etniczne. Sztuczny, pokolonialny charakter granic państwowych, dzielących narodowości i plemiona, stanowi poważne źródło konfliktów międzynarodowych.

Wśród przyczyn konfliktów ważne miejsce zajmują czynniki ekonomiczne, 
np. dostęp do złóż ropy naftowej. Niektórzy badacze przewidują, że w przyszłości konfliktogennym bogactwem naturalnym będzie woda pitna. Do istotnych źródeł konfliktów zbrojnych zaliczymy także czynniki ideologiczne i religijne. Spór ideologiczny leżał u podstaw wielu konfliktów, w które angażowały się mocarstwa w okresie zimnej wojny. Obecnie tło wyznaniowe ma na przykład toczący się 
na Bliskim Wschodzie konflikt izraelsko‑arabski. Przyczyn konfliktów możemy doszukiwać się ponadto w ingerencjach z zewnątrz, zbrojeniach czy aspiracjach mocarstw regionalnych do dominacji.

t6YUx9npsw_0000001U

Skala i geografia konfliktów na świecie

W latach 1945–1983 miało miejsce ponad 150 wojen, w które było zaangażowanych ponad 80 państw. Statystyki pokazują, że rocznie prowadzono 12 konfliktów zbrojnych. Według opinii niektórych ekspertów, od zakończenia II wojny światowej, najdłuższy okres bez żadnego konfliktu wyniósł 26 dni. Inni twierdzą, że tylko 2–4 dni. Do 1991 r. liczba konfliktów zbrojnych wzrosła do 180.
Obecnie najwięcej konfliktów toczy się w Azji i Afryce. W tych rejonach są one bardzo krwawe i niezwykle trudno je rozwiązać. W Azji są to głównie spory między państwami o charakterze terytorialnym (np. konflikt o Kaszmir) i krwawe wojny wewnętrzne (np. wojna domowa w Syrii). Na Bliskim Wschodzie spory grożące wojną dotyczą relacji między Izraelem, a państwami arabskimi i Palestyną. Konflikty interesów Stanów Zjednoczonych, Rosji i Chin utrudniają rozwiązywanie tych problemów przy udziale Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij, dlaczego konflikty interesów Stanów Zjednoczonych, Rosji i Chin utrudniają Radzie Bezpieczeństwa ONZ rozwiązywanie sporów międzynarodowych.

RYIp2jSCDa3dT
(Uzupełnij) -.

Afryce toczy się wiele wojen domowych. Cechuje je duża liczba walczących stron, a głównymi ofiarami jest ludność cywilna. Na kontynencie dominują spory międzyplemienne i międzywyznaniowe. W XXI wieku wojny trwały m.in. w Demokratycznej Republice Konga, Sudanie czy Czadzie. Ich przedmiotem w Afryce są także surowce. Niezwykle poważnym źródłem przemocy w państwach azjatyckich i afrykańskich są terroryzm i radykalny islamizm. Na tle sporów i konfliktów w Azji i Afryce, spokojnymi kontynentami wydają się Ameryka Południowa i Ameryka Północna.

Przez ostatnich kilkanaście lat w Europie nie toczyły się krwawe konflikty wewnątrzpaństwowe i międzynarodowe. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu problemem były:

  • ruchy narodowowyzwoleńcze w Irlandii Północnej i Hiszpanii oraz towarzyszący im terroryzm,

  • krwawe wojny toczone na obszarze byłej Jugosławii.

Konflikty na świecie

Obecnie najpoważniejszy konflikt zbrojny w Europie 
wybuchł na Ukrainie w XXI wieku.

Etapy konfliktu:

  • konflikt o Krym
    Zmiana władzy na Ukrainie (odsunięcie prorosyjskiego prezydenta) wywołała protesty części mieszkańców Krymu i wzrost separatystycznych nastrojów 
    na półwyspie. W 2014 r. rosyjscy żołnierze opanowali półwysep, a w przeprowadzonym referendum większość głosujących opowiedziała się 
    za przyłączeniem Krymu do Rosji. Wynik ten zakwestionowały organizacje międzynarodowe i część mieszkańców Krymu.

  • konflikt na obszarze wschodniej Ukrainy
    Przeciwko nowemu rządowi ukraińskiemu zaprotestowali także separatyści w obwodzie ługańskim i donieckim, którzy przy wsparciu militarnym Rosji w marcu 2014 r. zbrojnie wystąpili przeciwko Ukrainie. W odpowiedzi władze kraju rozpoczęły operację wojskową, której celem jest zlikwidowanie separatystycznych ugrupowań zbrojnych we wschodniej Ukrainie i utrzymanie integralności kraju. W rozwiązanie konfliktu zaangażowana jest Unia Europejska oraz przywódcy państw, zwłaszcza Niemiec i Francji.

RBSS5DItoSpVz
Mapa przedstawiająca sytuację na Ukrainie
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Mapa przedstawiająca sytuację na Ukrainie.

Miasta ukraińskie:

  • Kijów,

  • Charków,

  • Słowiańsk,

  • Kramatorsk,

  • Zaporoże,

  • Ługańsk,

  • Gorłówka,

  • Donieck,

  • Mariupol,

  • Symferopol na Krymie.

Zgodnie z legendą mapy zaznaczono miejscowości, w których prorosyjscy separatyści okupowali lub zaatakowali budynki państwowe.

Miejscowości:

  • Charków,

  • Słowiańsk,

  • Kramatorsk,

  • Zaporoże,

  • Ługańsk,

  • Gorłówka,

  • Donieck,

  • Mariupol,

  • Półwysep Krymski.

Na mapie zaznaczono państwa, które sąsiadują z Ukrainą.

Państwa sąsiadujące z Ukrainą:

  • Białoruś

  • Rosja

  • Polska

  • Rumunia

  • Mołdawia

  • Słowacja

  • Węgry

Protesty w krajach arabskich

R2NM7nbD3ke5J
Mapa przedstawiająca protesty w krajach arabskich.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Mapa przedstawiająca protesty w krajach arabskich.

W legendzie mapy zaznaczono państwa, w których odbywały się protesty.

Miały one charakter:

  • obalenia władzy

  • wojny domowej

  • powstania zbrojnego

  • protestów i zmian w rządzie

  • masowych protestów

  • protestów.

Państwa arabskie, w których miały miejsce protesty:

  • obalenie władzy: Egipt, Tunezja, Palestyna, Libia,

  • wojna domowa: Libia, Syria, Irak,

  • protesty i zmiany w rządzie: Maroko, Jemen, Oman, Liban, Kuwet, Jordania,

  • masowe protesty: Algieria,

  • protesty: Sahara Zachodnia, Mauretania, Sudan, Arabia Saudyjska, Bahrajn.

W 2010 r. w Tunezji rozpoczęły się wydarzenia określane mianem Arabskiej Wiosny. Mieszkańcy kolejnych państw północnej Afryki protestowali przeciwko ograniczeniom wolności, łamaniu praw człowieka, korupcji i nepotyzmowi. W wielu państwach odsunięto od władzy długoletnich, znienawidzonych dyktatorów.

Ćwiczenie 3

Wyjaśnij, dlaczego przedstawione na mapie Afryki konflikty zostały nazwane Arabską Wiosną.

R14hV9Jkalocm
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 3

Wyjaśnij pojęcie: Arabska Wiosna

R14hV9Jkalocm
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
R6tIzeFFL0Q6C
Zniszczenia w Hims wywołane ofensywą wojska syryjskiego
Źródło: Bo yaser, licencja: CC BY-SA 3.0.

W 2011 r. rozpoczął się jeden z najdramatyczniejszych konfliktów współczesnego świata - wojna domowa w Syrii. Wojska rządowe dokonały masowych egzekucji, strzelały do demonstrantów, użyły broni chemicznej. Z kolei syryjscy powstańcy byli oskarżani o powiązania z ugrupowaniami terrorystycznymi. Jednym ze skutków wojny domowej była rosnąca fala uchodźców docierająca do Europy.

t6YUx9npsw_0000003Z

Skutki konfliktów zbrojnych

RBeRL1vPTdO9Q
Uchodźcy na granicy grecko‑macedońskiej
Źródło: Arbeitsbesuch Mazedonien, licencja: CC BY 2.0.

Jednym z najpoważniejszych skutków konfliktów zbrojnych są straty ludnościowe. Trudno oszacować, ile w skali globalnej zginęło w nich osób. Systematycznie jednak wzrasta liczba ofiar cywilnych. Dla porównania: w I wojnie światowej ludność cywilna stanowiła 5% strat ludzkich, w II wojnie światowej – 50%, w niektórych konfliktach etnicznych w Afryce straty te wynoszą nawet 80–85%.

Do negatywnych konsekwencji konfliktów zbrojnych zaliczymy także patologie społeczne takie jak: narkomania, rozbudzona skłonność do agresji, społeczne przyzwolenie na przemoc, niekontrolowane migracje, nadmierne zbrojenia, zniszczenia i załamanie gospodarcze czy podejmowanie prób produkcji broni masowego rażenia. Duża liczba kombatantów zostaje dotknięta syndromem wojny, czyli trudną ponowną asymilacją w społeczeństwie, co doprowadza do ujawnienia się nowych patologii. Wielkim problemem pozostaje udział dzieci w wojnach (tzw. dzieci‑żołnierze) - obecnie szacuje się, że na świecie około 200 tysięcy dzieci służy z bronią w ręku.

Zmiany na mapie świata - powstanie nowych państw - np. Erytrea, rozpad Jugosławii, zmiany granic  - aneksje terytoriów.

Zniszczenia wojenne - wydatki na konflikty zbrojne i wojny doprowadziły do załamania gospodarczego, a nawet utraty na zawsze dotychczasowej zajmowanej pozycji państwa; współczesne działania wojenne także  - jak nigdy przedtem - niszczą środowisko naturalne człowieka.

Zmiana świadomości narodów i ich elit polityczno‑wojskowych powodują pogłębienie kompleksów narodowych, jak i utrwalenie stereotypów; pobudzają skłonność do nacjonalizmu i szowinizmu narodowego.

Jednym z najdramatyczniejszych skutków konfliktów zbrojnych jest rosnąca fala uchodźców. Do Europy ucieka coraz większa grupa ludzi, szukając ochrony przed krwawymi wojnami, biedą i głodem. Rodzi to liczne problemy i obawy.
Prawo międzynarodowe gwarantuje uchodźcom podstawową pomoc, np. nie wolno ich wydalać do państw, w których groziłoby im niebezpieczeństwo.

Ćwiczenie 4

Przygotuj krótką notatkę w której wyjaśnisz, na jaką pomoc może liczyć uchodźca w Polsce.

RHlR7aYT4hLXZ
(Uzupełnij) -.
t6YUx9npsw_0000004F

Podsumowanie

Przez stulecia wojna była uznanym przez kraje sposobem rozstrzygania sporów. Dopiero w XX wieku państwa wprowadziły zakaz użycia siły w stosunkach międzynarodowych. Powołały też organizacje międzynarodowe, które ponoszą odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Działania te nie zapobiegły jednak wojnom, i to o charakterze globalnym. Różnice interesów, spory terytorialne, walka o dominację w regionie, walka o surowce 
czy problemy narodowościowe to tylko niektóre z przyczyn toczących się konfliktów. Należy mieć jednak nadzieję, że państwa, zamiast toczyć wojny, w coraz większym stopniu będą podejmowały pokojowe metody rozwiązywania sporów, takich jak negocjacje czy sądy międzynarodowe.

ReN1ycOz0BQAn1
Ćwiczenie 5
Mapa Bałkany i okolice: pod numerem 1 - Czad pod numerem 2 - Chorwacja pod numerem 3 - Syria pod numerem 4 - terytorium sporne Kaszmir
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5

Wskaż, na obszarze którego terytorium - Syrii, Chorwacji, Czadu - została zorganizowana misja wojskowa polskich żołnierzy w 1992 roku.

R14hV9Jkalocm
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
ROZASLStKWPA0
Ćwiczenie 6
Możliwe odpowiedzi: 1. Mniejszości narodowe w Polsce mają prawo posługiwania się własnym językiem., 2. Mniejszości narodowe mają większe prawa niż mniejszości etniczne.
ĆWICZENIE: Wielokrotny wybór
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.