Koniugacja, czyli odmiana czasownika

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• wie co to jest koniugacja,

• wie przez co odmienia się czasownik.

b) Umiejętności

Uczeń:

• potrafi odmieniać czasowniki,

• potrafi wskazać jaką funkcję pełni czasownik w zdaniu.

2. Metoda i forma pracy

Ćwiczenia, praca z całą klasą i praca indywidualna ucznia.

3. Środki dydaktyczne

Karta pracy

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel pyta uczniów przez co odmienia się czasownik.

b) Faza realizacyjna

Nauczyciel dyktuje wiadomości do zapisania w zeszytach wraz z przykładami, o których podanie podanymi przez uczniów (załącznik 1).

Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy z ćwiczeniami do samodzielnego wykonania (załącznik 2).

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel sprawdza i ocenia ćwiczenia wykonane w kartach pracy.

5. Bibliografia

Gerymski K., Gramatyka na bardzo dobry, Agencja Wydawnicza „Gram”, Warszawa 1994.

6. Załączniki

a) Wiadomości do podyktowania uczniom

Załącznik 1.

Odmiana czasownika

• przez czasy i liczby:

  • liczba pojedyncza, czas teraźniejszy: czytam, czytasz, czyta (on, ona ono),

  • liczba mnoga, czas teraźniejszy: czytamy, czytacie, czytają (oni, one),

  • liczba pojedyncza, czas przeszły: czytałem, czytałeś, czytał, czytała, czytało,

  • liczba mnoga, czas przeszły: czytaliśmy, czytaliście, czytali,

  • liczba pojedyncza, czas przyszły: będę czytał, będziesz czytał, będzie czytał,

  • liczba mnoga, czas przyszły: będziemy czytali, będziecie czytali, będą czytali.

• przez tryby:

  • tryb orzekający – piszę, rysuje, biegniemy,

  • tryb rozkazujący – czekaj, niech piszą, rysujcie ( nie ma 1 os. lpoj. , a w 3 os.),

  • tryb przypuszczający – pisałbym, zjedlibyśmy, namalowałabyś.

• przez strony:

  • strona czynna – występuje osobowa forma czasownika, podmiot jest wykonawca czynności, np. Mechanik naprawia samochód,

  • strona bierna – podmiot jest tu przedmiotem czynności, a nie jej wykonawcą, np. Samochód jest naprawiany przez mechanika,

  • strona zwrotna – podmiot jest wykonawcą i odbiorcą czynności, np. Jola przegląda się w lustrze.

• przez osoby”

  • ja jem,

  • ty jesz,

  • on, ona, ono je,

  • my jemy,

  • wy jecie,

  • oni, one jedzą.

Czasownikowi jest przypisany określony rodzaj:

• on pisze – rodzaj męski,

• ona pisze – rodzaj żeński,

• ono pisze – rodzaj nijaki,

• oni piszą – rodzaj męskoosobowy,

• one piszą – rodzaj niemęskoosobowy.

Czasownik pełni rolę różnych części zdania.

Czym w podanych zdaniach jest czasownik?

1. Tomek wyjechał z miasta. (wyjechał – orzecznik)

2. Artur został marynarzem. (został – łącznik w orzeczeniu imiennym)

3. Oczekujący niecierpliwili się. (oczekujący – podmiot)

4. Lubię grać w piłkę.(grać – dopełnienie)

5. Uderzony przeciwnik wycofał się. (uderzony – przydawka)

6.Szedł kulejąc.(kulejąc – okolicznik)

b) Karta pracy

Załącznik 2.

Czasownik „piec” odmień przez osoby i liczby, rodzaje, czasy i tryby i strony.

1. Osoby i liczby:

liczba pojedyncza

ja ……

ty ………

on, ona, ono ………………….

liczba mnoga

my………………..

wy…………………

oni, one…………

2. Rodzaje:

r. męski – on pisał

r. żeski – …………..

r. nijaki – ……………..

r. męskoosobowy – ……………….

r. niemęskoosobowy – ………………………..

3. Czasy:

cz. teraźniejszy- ……………………….

cz. przeszły - ……………………………

cz. przyszły -……………………………

4. Tryby:

tryb orzekający – ……………………………..

tryb rozkazujący – ………………………………

tryb przypuszczający – ……………………………..

5. Strony:

czynna – …………………

bierna – ………………………

zwrotna – ……………………….

Ułóż zdanie z czasownikiem dyskutować tak, aby wystąpił w tym zdaniu w czasie przeszłym, w drugiej osobie liczby mnogiej, w trybie przypuszczającym.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak