Scenariusz zajęć „konkurencja w przyrodziE”

biologia, III etap edukacyjny

Temat: Konkurencja w przyrodzie.

Treści kształcenia

Podstawa programowa: Punkt (4.2) [uczeń] wskazuje, na przykładzie dowolnie wybranego gatunku, zasoby, o które konkurują jego przedstawiciele między sobą i z innymi gatunkami, przedstawia skutki konkurencji wewnątrzgatunkowej i międzygatunkowej.

Cele zoperacjonalizowane

Nabywane umiejętności

Kompetencje kluczowe

• Kompetencje informatyczne

• Myślenie matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne

• Porozumiewanie się w języku ojczystym

• Umiejętność uczenia się

Etapy lekcji

1. Wstęp:

Zapoznanie uczniów z tematem.

Krótka pogadanka na temat wzajemnych oddziaływań pomiędzy organizmami w przyrodzie. Wyróżnienie zależności antagonistycznych i nieantagonistycznych.

2. Przebieg zajęć:

Uczniowie wspólnie z nauczycielem ustalają, jakim typem zależności jest konkurencja i na czym polega. Uczniowie wymieniają znane im przykłady konkurencji między organizmami w przyrodzie i określają zasoby o które konkurują gatunki.

W rozmowie kierowanej nauczyciel wyróżnia konkurencję wewnątrzgatunkową i międzygatunkową.

Podczas burzy mózgów uczniowie wraz z nauczycielem ustalają skutki konkurencji wewnątrzgatunkowej i międzygatunkowej. Uczniowie zapisują wnioski.

Nauczyciel opisuje allelopatię – zjawisko konkurencyjnego oddziaływania na siebie gatunków roślin lub gatunków roślin i mikroorganizmów.

Uczniowie dokonują obserwacji.

Instrukcja przeprowadzenia obserwacji

1. Opis teoretyczny omawianego zjawiska: Konkurencja jest interakcją antagonistyczną, w której gatunki rywalizują o zasoby niezbędne do życia. Przykładem takiego oddziaływania jest allelopatia ujemna polegająca na szkodliwym wpływie substancji chemicznych wydzielanych przez rośliny na inne rośliny lub mikroorganizmy. Rośliny konkurując o przestrzeń do życia hamują kiełkowanie, wzrost i rozwój innych gatunków występujących w bezpośrednim otoczeniu. Substancje chemiczne występujące w czosnku mają negatywny wpływ na kiełkowanie i rozwój siewek rzeżuchy.

2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań: Celem doświadczenia jest obserwacja interakcji antagonistycznej pomiędzy organizmami.

3. Sposób przygotowania obserwacji (czas, miejsce itd.): Uczniowie przygotowują i rozpoczynają doświadczenie podczas zajęć w klasie. Obserwacje kontynuują w kolejnych dniach. Uczniowie mają do dyspozycji: szalki Petriego, ligninę, nasiona rzeżuchy, wodę z dodatkiem wyciągu z czosnku.

4. Sposób przeprowadzenia obserwacji: Uczniowie pracują w parach. W dwóch szalkach Petriego na ligninie wysiewają po 50 nasion rzeżuchy. Uczniowie przygotowują wyciąg z czosnku rozcierając 2g czosnku na 100 ml wody. W kolejnych dniach hodowlę kontrolną podlewają wodą, natomiast hodowlę badaną wodą z wyciągiem z czosnku. Obserwują wpływ wody z dodatkiem wyciągu czosnku na kiełkowanie i rozwój rzeżuchy.

5. Inne informacje, np. analiza obserwacji, sposób wyciągania wniosków, karta pracy, drzewka decyzyjne, formularze itd.: Uczniowie w kolejnych dniach od założenia hodowli zapisują swoje obserwacje. Notują liczbę nasion które wykiełkowały zarówno w hodowli kontrolnej jak i badanej. Dokonują pomiarów długości pędów, wyniki uśredniają. Na podstawie obserwacji i uzyskanych danych uczniowie wyciągają wnioski. Wyjaśniają zaobserwowane zjawisko negatywnego oddziaływania pomiędzy czosnkiem a rzeżuchą.

Nauczyciel przedstawia prezentację interaktywną „Pasożytnictwo roślin”, omawia przykłady pasożytnictwa w świecie roślin. Następnie przedstawia prezentację interaktywną „Pasożytnictwo zwierząt”, omawia przykłady pasożytnictwa w świecie zwierząt.

Uczniowie klasyfikują poznane pasożyty do grupy pasożytów wewnętrznych i pasożytów zewnętrznych, wyróżniają półpasożyty i pasożyty obligatoryjne.

3. Podsumowanie:

Uczniowie odpowiadają na pytanie i uzasadniają, dlaczego konkurencja, pasożytnictwo i allelopatia to oddziaływania antagonistyczne?

Środki dydaktyczne

• Materiały multimedialne: prezentacja interaktywna „Pasożytnictwo roślin”

• Materiały multimedialne: prezentacja interaktywna „Pasożytnictwo zwierząt”

• Źródła w Internecie: http://glencoe.mcgraw‑hill.com/sites/dl/free/0078802849/383928/BL_04.html

• Szalki Petriego

• Lignina

• Nasiona rzeżuchy

• Woda bez dodatków

• Woda z dodatkiem wyciągu z czosnku

• Notatnik, długopis

• Linijka

• Encyklopedia, podręcznik

• Komputery połączone z Internetem

Metody nauczania

• Ćwiczenia praktyczne

• Dyskusja

• Dyskusja dydaktyczna - burza mózgów

• Obserwacja

• Pogadanka

• Rozmowa kierowana

Formy pracy

• Indywidualna

• Praca w parach

• Zbiorowa

Praca domowa

Korzystając z wirtualnego laboratorium:

http://glencoe.mcgraw‑hill.com/sites/dl/free/0078802849/383928/BL_04.html przeprowadź symulację doświadczenia. Doświadczenie polega na hodowli dwóch gatunków pantofelków Paramecium aurelia i Paramecium caudatum osobno i razem (Paramecium aurelia – probówka 1, Paramecium caudatum – probowka 2, Paramecium aurelia i Paramecium caudatum – probówka 3). Klikając na mikroskop podchodzisz do stołu laboratoryjnego, materiał badawczy z probówek przenosisz na szkiełka mikroskopowe, a następnie pod mikroskop. Policz pantofelki każdego gatunku Paramecium z hodowli pochodzących z trzech probówek. Klikając na Clear Slides czyścisz stół. Klikasz na kalendarz i dokonujesz kolejnej obserwacji hodowli w następnych dniach. Czynności powtarzasz do 16 dnia. Co zaobserwowałeś? Wyciągnij wnioski na podstawie otrzymanych wyników.

Dodatkowe propozycje wykorzystania:

Multimedialne zasoby edukacyjne wykorzystywane w tym scenariuszu nadają się również do wykorzystania na II I IV etapie edukacyjnym w zakresie nauczania przyrody i biologii.

Lista załączników multimedialnych

Prezentacja interaktywna „Pasożytnictwo roślin”

Prezentacja interaktywna „Pasożytnictwo zwierząt”

R1Pf7KpDcRqn3