Konstytucyjne obowiązki polskiego obywatela
wskazywać obowiązki obywatelskie,
grupować prawa i obowiązki obywatela,
wymieniać konstytucyjne obowiązki obywatela,
wskazywać różnice w obowiązkach i prawach obywatela,
analizować teksty źródłowe, uściślające obowiązki polskiego obywatela.
Rozdział II Konstytucji Rzeczypospolitej PolskiejKonstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku poświęcony jest wolnościom, prawom oraz obowiązkom człowieka i obywatela. Prawa człowieka to zasady, do których uprawniona jest każda istota ludzka, niezależnie od obywatelstwa. Natomiast prawa obywatelskie to uprawnienia, które należą się każdemu z racji bycia obywatelem danego państwa. Co za tym idzie, obywatel może dochodzić swych spraw przed odpowiednimi organami państwa.

Co to są obowiązki obywatelskie?
Skoro mamy prawa to muszą być też obowiązki obywatelskie, czyli nakazynakazy adresowane do obywatelaobywatela, a dotyczące określonego zachowania się w konkretnej sytuacji. Mogą być określone w Konstytucji RP (podstawowe obowiązki) lub w ustawach. Obywatele, mimo różnic, powinni mieć na względzie przede wszystkim dobro państwa, o czym świadczy Art. 1 Konstytucji RP („Rzeczpospolita Polska jest dobrem wszystkich obywateli”).
Scharakteryzuj, czym różnią się prawa od obowiązków.
Jakie obowiązki ma każdy obywatel?
W Konstytucji RP obowiązki obywatelskie zapisane są w rozdziale II (Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela). Należą do nich:
Art. 82. Wierność Rzeczypospolitej oraz troska o dobro wspólne.
Przepis art. 82 wywodzi się z konstytucji marcowej z 1921 r. (tam był to art. 89), stanowiącej, że „pierwszym obowiązkiem obywatela jest wierność dla Rzeczypospolitej Polskiej”. Z kolei konstytucja kwietniowa z 1935 r. w art. 6 stwierdzała: „Obywatele winni są Państwu wierność oraz rzetelne spełnianie nakładanych przez nie obowiązków”.
Obowiązek wierności dla Rzeczypospolitej Polskiej, nałożony na obywateli przez konstytucję, jest obowiązkiem prawnym. Nikt z realizacji konstytucyjnego obowiązku wierności wobec Rzeczypospolitej nie może być zwolniony i konstytucja nie przewiduje oczywiście wyjątków od tej zasady. Zatem każdy obywatel jest zobowiązany do wierności wobec Rzeczypospolitej i do powstrzymywania się od działań przynoszących szkodę RP jako państwu i jego interesom. Sankcje za naruszenie wierności RP określają przepisy kodeksu karnego, określające rodzaje przestępstw – czynów sprzecznych z obowiązkiem wierności. Są to głównie niektóre przestępstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej z rozdziału XVII kodeksu karnego z 1997 r.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karnyArt. 127. Zamach stanu
§ 1. Kto, mając na celu pozbawienie niepodległości, oderwanie części obszaru lub zmianę przemocą konstytucyjnego ustroju Rzeczypospolitej Polskiej, podejmuje w porozumieniu z innymi osobami działalność zmierzającą bezpośrednio do urzeczywistnienia tego celu, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 10, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
§ 2. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
Art. 128. Zamach na organ konstytucyjny RP
§ 1. Kto, w celu usunięcia przemocą konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej, podejmuje działalność zmierzającą bezpośrednio do urzeczywistnienia tego celu, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 2. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Kto przemocą lub groźbą bezprawną wywiera wpływ na czynności urzędowe konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Art. 129. Zdrada dyplomatyczna
Kto, będąc upoważniony do występowania w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej w stosunkach z rządem obcego państwa lub zagraniczną organizacją, działa na szkodę Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Art. 130. Szpiegostwo
§ 1. Kto bierze udział w działalności obcego wywiadu przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 2. Kto, biorąc udział w obcym wywiadzie albo działając na jego rzecz, udziela temu wywiadowi wiadomości, których przekazanie może wyrządzić szkodę Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 3. Kto, w celu udzielenia obcemu wywiadowi wiadomości określonych w § 2, gromadzi je lub przechowuje, wchodzi do systemu informatycznego w celu ich uzyskania albo zgłasza gotowość działania na rzecz obcego wywiadu przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 4. Kto działalność obcego wywiadu organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności.
[...]
Art. 132. Dezinformacja wywiadowcza
Kto, oddając usługi wywiadowcze Rzeczypospolitej Polskiej, wprowadza w błąd polski organ państwowy przez dostarczanie podrobionych lub przerobionych dokumentów lub innych przedmiotów albo przez ukrywanie prawdziwych lub udzielanie fałszywych wiadomości mających istotne znaczenie dla Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Art. 133. Znieważenie Narodu lub Rzeczpospolitej Polskiej
Kto publicznie znieważa Naród lub Rzeczpospolitą Polską, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 134. Zamach na życie Prezydenta RP
Kto dopuszcza się zamachu na życie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
Art. 135. Czynna napaść lub znieważenie Prezydenta RP
§ 1. Kto dopuszcza się czynnej napaści na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Kto publicznie znieważa Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 136. Czynna napaść lub znieważenie przedstawiciela obcego państwa
§ 1. Kto na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dopuszcza się czynnej napaści na głowę obcego państwa lub akredytowanego szefa przedstawicielstwa dyplomatycznego takiego państwa albo osobę korzystającą z podobnej ochrony na mocy ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Kto na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dopuszcza się czynnej napaści na osobę należącą do personelu dyplomatycznego przedstawicielstwa obcego państwa albo urzędnika konsularnego obcego państwa, w związku z pełnieniem przez nich obowiązków służbowych, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 137. Publiczne znieważenie znaku lub symbolu państwa
§ 1. Kto publicznie znieważa, niszczy, uszkadza lub usuwa godło, sztandar, chorągiew, banderę, flagę lub inny znak państwowy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej znieważa, niszczy, uszkadza lub usuwa godło, sztandar, chorągiew, banderę, flagę lub inny znak państwa obcego, wystawione publicznie przez przedstawicielstwo tego państwa lub na zarządzenie polskiego organu władzy.
Źródło: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny, dostępny w internecie: https://arslege.pl/kodeks-karny/k1/s195/ [dostęp 11.12.2021].
Przeanalizuj powyższy fragment Kodeksu karnego, następnie wymień czyny zabronione, za które przewidziana jest kara dożywotniego pozbawienia wolności .
Art. 83. Przestrzeganie prawa Rzeczypospolitej Polskiej. Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 84. Ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków. Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. Podstawową ustawą regulującą kwestie podatków w Polsce jest Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. Tam omówione są wszystkie najważniejsze wytyczne dotyczące danin publicznych.
Podatki są pobierane przez wszystkie państwa na całym świecie. Środki z podatków pozwalają na sprawne funkcjonowanie państwa oraz wykonywanie jego podstawowych funkcji. Z podatków finansowana jest działalność szpitali, szkół, policji, straży pożarnej itd. Bez nich państwo nie mogłoby zapewnić obywatelom bezpieczeństwa czy edukacji na odpowiednim poziomie. Podstawą prawną do nakładania podatków w Polsce jest artykuł 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku. Wskazuje on, że nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych oraz zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków musi być przeprowadzane poprzez stosowne ustawy.

Art. 85. Obrona ojczyzny. Obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych w ustawie.
W Polsce została zniesiona zasadnicza służba wojskowa. Ostatni pobórpobór do wojska odbył się w 2008 r., a ostatnie wcielenie do wojska w ramach tego poboru
od 2 do 4 grudnia 2008 r. Zwolnienie z zasadniczej służby wojskowej ostatnich poborowych odbyło się w sierpniu 2009 r. Zasadnicza służba zawodowa została prawnie zawieszona 1 stycznia 2010 r.
Więcej informacji o rekrutacji do Sił Zbrojnych RP znajdziesz na stronie Ministerstwa Obrony Narodowej.
Art. 86. Dbałość o stan środowiska. Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.
Zgodnie z art. 25 b ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 686, z późn. zm.) Główny Inspektor Ochrony Środowiska opracowuje, nie rzadziej niż raz na 4 lata, raport o stanie środowiska w Polsce.
Raporty o stanie środowiska opracowywane przez GIOŚ zawierają ocenę komponentów środowiska i oddziaływań objętych wieloletnim programem monitoringu środowiska, a analiza zagadnień prezentowana jest w układzie przyczynowo‑skutkowym. Podstawę do prezentacji stanu środowiska stanowią zweryfikowane dane i informacje uzyskane w ramach realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska wykonywanych przez Inspekcję Ochrony Środowiska. Informacje o stanie środowiska prezentowane są coraz szerzej w powiązaniu z warunkującymi je procesami społeczno‑gospodarczymi.
Raporty o stanie środowiska w województwach są cennym źródłem regionalnej informacji o środowisku.
USTAWA z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowiskoDZIAŁ II
Udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 8. 1. Władze publiczne są obowiązane do udostępniania każdemu informacji o środowisku i jego ochronie, które są informacjami znajdującymi się w posiadaniu władz publicznych lub informacjami przeznaczonymi dla władz publicznych, w zakresie, w jakim nie dotyczy to ich działalności ustawodawczej, a w przypadku sądów i trybunałów – działalności orzeczniczej.
2. Władze publiczne są obowiązane do udzielania niezbędnej pomocy i wskazówek przy wyszukiwaniu informacji o środowisku i jego ochronie.
[...]
Art. 9. 1. Udostępnieniu, o którym mowa w art. 8, podlegają informacje dotyczące:
stanu elementów środowiska, takich jak: powietrze, woda, powierzchnia ziemi, kopaliny, klimat, krajobraz i obszary naturalne, w tym bagna, obszary nadmorskie i morskie, a także rośliny, zwierzęta i grzyby oraz inne elementy różnorodności biologicznej, w tym organizmy genetycznie zmodyfikowane, oraz wzajemnych oddziaływań między tymi elementami;
emisji, w tym odpadów promieniotwórczych, a także zanieczyszczeń, które wpływają lub mogą wpłynąć na elementy środowiska, o których mowa w pkt 1;
środków, takich jak: środki administracyjne, polityki, przepisy prawne dotyczące środowiska i gospodarki wodnej, plany, programy oraz porozumienia w sprawie ochrony środowiska, a także działań wpływających lub mogących wpłynąć na elementy środowiska, o których mowa w pkt 1, oraz na emisje i zanieczyszczenia, o których mowa w pkt 2, jak również środków i działań, które mają na celu ochronę tych elementów;
raportów na temat realizacji przepisów dotyczących ochrony środowiska;
analiz kosztów i korzyści oraz innych analiz gospodarczych i założeń wykorzystanych w ramach środków i działań, o których mowa w pkt 3;
stanu zdrowia, bezpieczeństwa i warunków życia ludzi, oraz stanu obiektów kultury i obiektów budowlanych – w zakresie, w jakim oddziałują na nie lub mogą oddziaływać: a) stany elementów środowiska, o których mowa w pkt 1, lub b) przez elementy środowiska, o których mowa w pkt 1 – emisje i zanieczyszczenia, o których mowa w pkt 2, oraz środki, o których mowa w pkt 3.
Informacje, o których mowa w ust. 1, udostępnia się w formie ustnej, pisemnej, wizualnej, dźwiękowej, elektronicznej lub innej formie
Rozdział 2
Odmowa udostępniania informacji
Art. 16. 1. Władze publiczne mogą odmówić udostępnienia informacji o środowisku i jego ochronie po rozważeniu interesu publicznego przemawiającego za udostępnieniem informacji w konkretnym przypadku, jeżeli udostępnienie tych informacji może naruszyć:
ochronę danych przewidzianą przepisami o ochronie informacji niejawnych;
przebieg toczącego się postępowania sądowego, dyscyplinarnego lub karnego;
prawa własności intelektualnej [...]
ochronę danych osobowych, dotyczących osób trzecich, jeżeli jest ona przewidziana odrębnymi przepisami prawa;
ochronę informacji lub danych, dostarczonych przez osoby trzecie, jeżeli osoby te, nie mając obowiązku ich dostarczenia i nie mogąc być takim obowiązkiem obciążone, dostarczyły je dobrowolnie, chyba że wyraziły zgodę na ich udostępnianie;
Władze publiczne mogą odmówić udostępnienia informacji o środowisku i jego ochronie, jeżeli:
wymagałoby to dostarczenia dokumentów lub danych będących w trakcie opracowywania;
wymagałoby to dostarczenia dokumentów lub danych przeznaczonych do wewnętrznego komunikowania się;
wniosek jest w sposób oczywisty niemożliwy do zrealizowania;
wniosek jest sformułowany w sposób zbyt ogólny
Źródło: USTAWA z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, dostępny w internecie: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20010620627/U/D20010627Lj.pdf [dostęp 11.12.2021].
Na podstawie prezentacji multimedialnej, wymień konstytucyjne obowiązki obywatela.
Na podstawie prezentacji multimedialnej wymień osoby zobowiązane do dbałości o stan środowiska.
Na podstawie prezentacji multimedialnej, podaj przykłady realizacji obowiązku troski o dobro wspólne przez funkcjonariuszy służb publicznych.
Podsumowanie
Poprzez obowiązki obywatelskie należy rozumieć nakazy określonego postępowania. Każdy zobowiązany jest m. in. do poszanowania praw innych ludzi, a także do przestrzegania prawa.
O prawach i wolnościach polskiego obywatela dowiesz się także z lekcji pt. Znam swoje prawa. Prawa i wolności człowiekaZnam swoje prawa. Prawa i wolności człowieka.
O prawach i wolnościach polskiego obywatela dowiesz się także z lekcji pt. Znam swoje prawa. Prawa i wolności człowiekaZnam swoje prawa. Prawa i wolności człowieka. Kliknij w tytuł lekcji, aby przenieść się do strony z materiałami.
Słowniczek
najwyższy akt prawny Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalony 2 kwietnia 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe, zatwierdzony w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 roku, ogłoszony w Dzienniku Ustaw: Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483.
członek społeczeństwa danego państwa, mający określone uprawnienia i obowiązki zastrzeżone przez prawo i konstytucję
ustne lub pisemne polecenie, któremu należy się podporządkować
tu: powołanie do wojska
kara za naruszenie prawa
Bibliografia
Artur Trubalski, Obowiązki człowieka i obywatela w Konstytucji RP z 1997 roku, wydawnictwo sejmowe, red. Leszek Garlicki, Marek Zubik, Warszawa 2020.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej – Komentarz II, wydawnictwo sejmowe, Warszawa 2016.
Anna Łabno, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej po 20 latach obowiązywania, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2020.









