Wstęp

Pielęgnacja skóry naczynkowej

• O cerze naczynkowej możemy mówić wtedy, gdy na twarzy utrzymuje się długotrwały albo permanentny rumień, z czasem mogą się pojawić pajączki naczyniowe.

• Pielęgnacja cery naczynkowej powinna mieć na celu ochronę skóry przed czynnikami sprzyjającymi pojawianiu się rumienia oraz wzmocnienie naczynek.

• Osoby z cerą naczynkową muszą zrezygnować z peelingów mechanicznych, ponieważ podrażniają one skórę.

• Diosmina i hesperydyna to substancje, które działają ochronnie na naczynia krwionośne, poprawiając ich szczelność i elastyczność. Połączone działanie tych składników wpływa na niwelowanie zaczerwienień, przeciwdziała ich utrwalaniu, a także wzmacnia ścianki naczyń krwionośnych.

• Kosmetyki do pielęgnacji powinny być delikatne. Składniki aktywne dla cery naczynkowej to przede wszystkim witaminy K, C i E, pantenol, oleje roślinne (z awokado i orzechów makadamia) oraz wyciąg z kasztanowca. Należy unikać kosmetyków z alkoholem etylowym i mocnymi substancjami zapachowymi. Osoby z cerą naczynkową mogą stosować pianki i emulsje do mycia, kremy i balsamy nawilżające oraz maseczki na twarz.

Pielęgnacja skóry alergicznej

• Objawy, które można obserwować na skórze alergicznej, nie różnią się znacząco od tych występujących w przypadku skóry wrażliwej. Charakterystyczną cechą uczulenia skórnego jest opóźniony czas wystąpienia reakcji, czyli zaczerwienienia, rumienia, pokrzywki czy wysypki alergicznej.

• Do pielęgnacji należy używać dermokosmetyków, czyli preparatów aptecznych przeznaczonych dla skóry wrażliwej.

• Do oczyszczania skóry wrażliwej nie należy używać klasycznych mydeł, które mogą powodować uszkodzenia naskórka. Zalecane jest stosowanie płynów micelarnych, pianek, emulsji lub olejków o pH pięć i pół. Działają one nawilżająco i natłuszczająco na skórę.

• Bardzo ważnym elementem pielęgnacji cery wrażliwej i skłonnej do alergii jest nawilżanie. Zaleca się przede wszystkim stosowanie emolientów, czyli składników, które tworzą na powierzchni skóry film zapobiegający utracie wody z naskórka. Do grupy tej zalicza się między innymi kwas hialuronowy, mocznik, kolagen, parafinę. Emolienty mogą być obecne w kremach, balsamach i emulsjach do skóry wrażliwej. Niezwykle istotne jest również stosowanie kremów z filtrem SPF, jako że promieniowanie UV to jeden z czynników powodujących podrażnienia i alergie skórne.

Opatrunki i sposoby odkażania ran

Rodzaje opatrunków

• Opatrunek absorpcyjny lub chłonny. Jest to opatrunek pochłaniający wysięk z rany i zapewniający jej w miarę suche środowisko. Na rynku dostępne są absorpcyjne opatrunki o różnym stopniu chłonności, przeznaczone odpowiednio na rany lekko sączące, rany z umiarkowanym wysiękiem i rany z dużym wysiękiem. Nowoczesne opatrunki chłonne są kilkuwarstwowe i działają w taki sposób, że pochłaniają z rany wilgoć, zamykając ją niejako w swojej środkowej warstwie chłonnej. Warstwa opatrunku, która bezpośrednio przylega do rany (tak zwana warstwa kontaktowa), oraz warstwa zewnętrzna pozostają dzięki temu całkowicie suche. Skóra nie ulega maceracji, a opatrunek nie przesiąka.

• Opatrunek alginianowy. Jest to materiał opatrunkowy wykonany z włókien alginianu wapnia. Jego właściwości powodują, że w wyniku zetknięcia z wydzieliną z rany zmienia się on w wilgotny żel, który tworzy sprzyjające procesom gojenia środowisko. Żel ten pochłania wysięk włącznie z drobnoustrojami, pomagając w ten sposób oczyścić zakażoną ranę. Opatrunki alginianowe często stosuje się w przypadkach przewlekłych, na trudno gojące się, głębokie rany z obfitym wysiękiem, a także krwawiące.

• Opatrunek chłodzący lub hydrożelowy. Jest to opatrunek hydroaktywny o działaniu chłodzącym i nawilżającym ranę, dzięki czemu jednocześnie uśmierza ból i niweluje uczucie pieczenia. W swojej „komórkowej” strukturze, przypominającej na przykład ścianę z cegieł, zawiera wodę, która, będąc stopniowo uwalnianą do rany, zapewnia taki właśnie efekt. Opatrunek tego typu jest najlepszą opcją na różnego rodzaju oparzenia, również te słoneczne czy powodowane radioterapią, i inne rany przewlekłe wymagające w leczeniu środowiska wilgotnego. Poza skutecznym likwidowaniem dyskomfortu hydrożele pozytywnie wpływają także na regenerację uszkodzonej skóry.

• Opatrunek foliowy lub poliuretanowy. Jest to przezroczysty opatrunek wykonany z elastycznej folii poliuretanowej. Dzięki jego transparentności można obserwować proces gojenia się rany bez konieczności zdejmowania opatrunku, co daje możliwość natychmiastowego reagowania w razie ewentualnych problemów. Opatrunki foliowe, mające niekiedy także inne warstwy, o odmiennej specyfice, na przykład chłonną, zapewniają przede wszystkim ochronę rany przed mechanicznym podrażnieniem oraz skuteczne zabezpieczenie przed zabrudzeniem, a w konsekwencji przed zakażeniem. Folia jest odporna na zachlapanie, dzięki czemu stanowi barierę dla wody, ale jednocześnie przepuszcza powietrze. Tego rodzaju materiały opatrunkowe wykorzystuje się między innymi w przypadku świeżej rany po tatuażu, lekko sączących ran pooperacyjnych i tym podobnych.

• Opatrunek hydrokoloidowy. Jest to ochronny opatrunek zmniejszający nacisk na ranę i zapobiegający urazom mechanicznym oraz zabezpieczający przed zanieczyszczeniami z zewnątrz. Wchłania on wysięk z rany, dzięki czemu zwiększa swoją objętość i konsystencję warstwy kontaktowej w żelopodobną, która pokrywa lub wypełnia zranione miejsce, zmniejszając ból i przyspieszając gojenie. Hydrokoloidy są powszechnie stosowane w tzw. wilgotnej terapii ran, która wspomaga regenerację tkanek i zmniejsza ryzyko powstawania blizn. Sprawdzają się w przypadku otarć, pęcherzy, opryszczki i wielu innych ran.

• Opatrunek jałowy lub sterylny. Jest to opatrunek całkowicie wolny od wszelkiego rodzaju drobnoustrojów: bakterii, grzybów, wirusów, co uzyskuje się na etapie jego produkcji. Aplikuje się go na te rany, w przypadku których jest największe ryzyko zakażenia: rany głębokie, rozległe, krwawiące, z wysiękiem, oparzenia drugiego i wyższego stopnia, rany pooperacyjne i inne.

• Opatrunek ze srebrem. To specjalistyczny, aktywny opatrunek barierowy do leczenia ran przewlekłych, martwiczych, zainfekowanych. Najczęściej stosuje się go na głębokie odleżyny i rozległe owrzodzenia, korzystając z dobroczynnych właściwości srebra znajdującego się w strukturze takiego materiału opatrunkowego.

Odkażanie ran

• Dichlorowodorek oktenidyny to substancja kationowo czynna wykorzystywana zarówno w wyrobach medycznych do irygacji ran, jak i w lekach odkażających. Jej mechanizm działania polega na łączeniu się z ujemnie naładowanymi kwasami tłuszczowymi zewnętrznych powłok komórkowych bakterii oraz grzybów, co prowadzi do ich uszkodzenia i w efekcie do śmierci drobnoustrojów. Spektrum działania oktenidyny jest bardzo szerokie. Oktenidyna zawarta jest także w kremie do ochrony brzegów rany. Jego stosowanie pozwala na ograniczenie stanu zapalnego skóry wokół rany.

• Podchloryny to antyseptyki będące mieszaniną podchlorynu sodu i kwasu podchlorawego. Są związkami bezpiecznymi dla tkanek ludzkich, co wynika między innymi z niskich stężeń. Nowoczesne roztwory wykazują wysoką tolerancję tkankową i niską cytotoksyczność. Są zalecane jako środki do oczyszczania i odkażania ran głębokich, pourazowych oraz ran przewlekłych, w tym odleżyn czy zmian w przebiegu zespołu stopy cukrzycowej.

• Rywanol to preparat o działaniu przeciwbakteryjnym stosowany do odkażania skóry, niezalecany do leczenia ran przewlekłych, ponieważ może opóźniać proces gojenia. Działanie przeciwdrobnoustrojowe mleczanu etakrydyny jest oparte na hamowaniu syntezy kwasów nukleinowych. Jego aktywność przeciwdrobnoustrojowa obejmuje formy wegetatywne bakterii Gram‑dodatnich i Gram‑ujemnych oraz grzyby, co jednak nie zostało w pełni potwierdzone w badaniach in vitro. Mleczan etakrydyny ma również właściwości mutagenne i cytotoksyczne. Co więcej, stwierdzono, że może on być odpowiedzialny za szereg reakcji alergicznych. Może również indukować wzrost oporności oraz powoduje nadmierne namnażanie bakterii szczepu Pseudomonas aeruginosa.

• Srebro to środek przeciwbakteryjny najczęściej wykorzystywany jako uzupełnienie opatrunków aktywnych na rany przewlekłe.

• Woda utleniona, czyli trzyprocentowy roztwór nadtlenku wodoru, to roztwór o działaniu odkażającym i bakteriobójczym, niezalecany, gdyż ma szczególnie duży potencjał cytotoksyczności i uszkadza nowo tworzącą się ziarninę. Wyjątkiem dla zastosowania wody utlenionej są sytuacje septycznych krwawień podczas opracowywania tkanek martwiczych, ale ma to miejsce z reguły w warunkach szpitalnych podczas dużych zabiegów i nie służy celom przewlekłej terapii.

Stopa cukrzycowa

Zespół stopy cukrzycowej jest najczęstszą przyczyną nieurazowej utraty kończyny. Owrzodzenia stóp u chorych na cukrzycę stanowią istotny czynnik ryzyka amputacji. Najważniejszym czynnikiem etiologicznym w patogenezie owrzodzeń jest neuropatia, a współistnienie niedokrwienia kończyn znacznie pogarsza rokowanie. Gojenie ran u chorych na cukrzycę jest zaburzone. Infekcje w przebiegu zespołu stopy cukrzycowej są najczęstszą przyczyną hospitalizacji związanych z cukrzycą. Na skutek uszkodzenia czuciowych włókien nerwowych dochodzi do zaniku odczuwania bólu, dlatego drobne i większe skaleczenia nie powodują żadnych dolegliwości i mogą przez długi czas pozostawać niezauważone przez chorego. Urazy powstają tym łatwiej, że neuropatia motoryczna prowadzi do zmiany kształtu stopy i w związku z tym noszone dotychczas obuwie przestaje pasować, czego chorzy często nie zauważają, ponieważ nie odczuwają dyskomfortu związanego z noszeniem za ciasnego, źle dopasowanego obuwia. Zniekształcenia stóp mogą być również spowodowane ograniczoną ruchomością stawów obserwowaną w cukrzycy.

Podstawą sukcesu w leczeniu ran u pacjentów z cukrzycą jest wczesna interwencja. Każdy chory powinien móc jak najszybciej skontaktować się ze swoim lekarzem lub pielęgniarką w sytuacji, gdy zauważy ranę na swojej stopie. Ranę należy odkazić łagodnym środkiem antyseptycznym, nie powinna być to woda utleniona, i zabezpieczyć jałowym opatrunkiem.

Chory lub jego rodzina powinni zmieniać opatrunek raz lub dwa razy dziennie, jednocześnie obserwując owrzodzenie pod kątem występowania niepokojących objawów, czyli cech infekcji, bólu, nieprzyjemnego zapachu. Absolutnie niewskazane jest moczenie stóp w nadmanganianie potasu, szarym mydle, korze dębowej itp. Ważne jest codzienne dokładne mycie stóp w letniej wodzie, a następnie staranne ich wytarcie, zwłaszcza między palcami. Można również używać kremów emolientowych, na przykład z mocznikiem.

Zadania do wykonania