Korzenie nietolerancji

Celem lekcji jest zapoznanie uczniów z zagadnieniami dotyczącymi korzeni nietolerancji i elementów pozwalających zrozumieć genezę zachowań nietolerancyjnych (instynkt samozachowawczy jako pewnego rodzaju postawa obronna). Omówienie różnych elementów osobowości człowieka w kontekście poruszanego tematu (nietolerancji i tolerancji zarazem) i przedstawienie, jak te elementy mogą wpływać na tworzenie się błędnych opinii czy stereotypów (uczucie lęku, zjawiska uproszczenia, czyli generalizowania sądów i przynależności do danej grupy, która może stanowić przeszkodę w relacjach z innymi).

Umiejętności

Uczeń potrafi:

1. Wyjaśnić: co to jest nietolerancja?

2. Omówić zagadnienie korzeni nietolerancji.

3. Przedstawić rolę instynktu samozachowawczego w omawianym temacie.

4. Przedstawić różne elementy osobowościowe człowieka, które mają wpływ na nietolerancyjną postawę.

5. Omówić wpływ, jaki różne elementy osobowościowe człowieka mają na nasze zachowanie w relacjach z innymi.

Metoda i forma pracy

Metoda pogadanki z elementami opisu.

3. 1. Haring B., Salvoldi V., Tolerancja, Verbinum Wydawnictwo Księży Werbistów, Warszawa 2000.

   2. Podsiad A., Więckowski Z., Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych, PAX, Warszawa 1983..

   3. Karta pracy ucznia.

4. 3. 4. Sprawdzenie obecności.

      5. Sprawdzenie zadania domowego.

      6. Metodą pogadanki przypomnienie najważniejszych wiadomości z poprzedniej lekcji.

(10 min.)

4. 7. Ustalenie metodą pogadanki odpowiedzi na pytanie: co to jest nietolerancja? (nieugięte przekonanie o własnej racji).

   8. Omówić metodą opisu zagadnienie ogólnej i nieco uproszczonej biologicznej i psychologicznej przyczyny nietolerancji (roli instynktu samozachowawczego w charakterze walki o przetrwanie jako częste usprawiedliwienia nietolerancji).

   9. Metodą opisu wyróżnienie i podział różnych elementów osobowościowych człowieka na trzy działy – kategorię uczuciową, poznawczą i społeczną.

   10. Metodą opisu omówienie takich zagadnień jak rola lęku, generalizacji (uproszczenia) sądów i poczucia przynależności jako przejaw wyżej wymienionych kategorii.

(20 min.)

Faza podsumowująca

Zapisanie przez uczniów notatki do zeszytu.

• Notatka:

Nietolerancja, najogólniej mówiąc, wyraża się nieugiętym przekonaniem o własnej racji.

Aby odpowiedzieć sobie na pytanie: dlaczego tak trudno jest żyć w tolerancji, nawet wówczas, gdy rozumie się jej wartość, należy cofnąć się do korzeni nietolerancji i rozpatrzyć podstawowe elementy biologiczne i psychologiczne, które mają szczególne znaczenie w życiu człowieka. Zrozumienie ich jest bardzo pomocne w omawianym temacie. Ograniczając się tylko do niektórych szczególnych problemów w tym temacie, należy podkreślić rolę instynktu samozachowawczego na podejmowane przez nas decyzje. Człowiek (szczególnie w sytuacjach napięcia) działa pod wpływem bodźców prymitywnych, kiedy nagle uzna kogoś za wroga. Często usprawiedliwia się nietolerancję (uznaje za moralnie dopuszczalną, a nawet pozytywną) stwierdzając, że chodzi o obronę, a co za tym idzie, w aspekcie walki o przetrwanie, jest to zjawisko „naturalne”.

Różne elementy osobowości człowieka możemy podzielić na trzy kategorie, z których każda ma wpływ na nasze zachowanie: kategorię uczuciową, poznawczą i społeczną.

Z uczuciowego punktu widzenia człowiek odczuwa potrzebę bezpieczeństwa, a co za tym idzie pewnej ochrony przed zagrożeniami z zewnątrz (np. od drugiego człowieka). Wiąże się ona ściśle z lękiem przed nieznanym, przed tym, co inne. W tym sensie nietolerancja może być formą obrony.

W procesie poznawania sprowadzamy często to, co nieznane, do tego, co znane, upraszczając wszelkie złożoności według stereotypów ich postrzegania, przyzwyczajeń, obiegowych opinii. Tak właśnie rodzą się przesądy. Na ich mocy możemy twierdzić, że wszyscy Polacy to złodzieje a wszyscy Rosjanie należą do mafii.

Społeczny wymiar życia jednostki również kształtuje jej stosunki z innymi, zarówno dlatego, że często wyobrażenia „innego” są wytworem zbiorowej wyobraźni, jak i dlatego, że każdy nosi w sobie potrzebę przynależności do grupy z którą mógłby się identyfikować.

Wszystkie wymienione kategorie mogą stać się przeszkodą w relacjach z bliźnimi.

(15 min.)

5. 11. Haring B., Salvoldi V., Tolerancja, Verbinum Wydawnictwo Księży Werbistów, Warszawa 2000.

   12. Podsiad A., Więckowski Z., Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych, PAX, Warszawa 1983.

Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Korzenie nietolerancji.