Skomplikowane drogi młodej Polski
Czasami, szukając korzeni współczesnej sytuacji Polski, sięgamy pamięcią do jej początków. Porównujemy wojny Bolesława Chrobrego z tymi, które toczono w XX wieku. Uważamy, że polityka Bolesława Krzywoustego odpowiada współczesnym relacjom niemiecko‑polskim. Ale stosując takie porównania, powinniśmy pamiętać o prawdziwej, pełnej charakterystyce tych wydarzeń. I nie obrażać się na historię, nawet jeśli nie jest tak romantyczna i szlachetna, jakbyśmy chcieli. Lecz przeciwnie, powinniśmy się z niej uczyć, jak bardzo wyjątkowa i wielowątkowa jest każda chwila. Jak wiele zjawisk się na nią składa. Jak bardzo początki Polski były zależne od dziejów całego kontynentu.
Początki państw
Z lekcji Germanie na gruzach Cesarstwa przypomnij sobie rozdział Frankowie w Galii. Porównaj sposób powstania państwa Germanów na początku średniowiecza oraz państwa Słowian w VII–X wieku. Uzupełnij tabelę.
Ważną rolę w powstaniu państwa odegrały | Państwo Franków | Państwo Wizygotów | Polska | Czechy |
podbój ziem sąsiadów | □ | □ | □ | □ |
przyjęcie chrześcijaństwa | □ | □ | □ | □ |
przejęcie wzorów administracji rzymskiej | □ | □ | □ | □ |
koronacja królewska / cesarska władcy | □ | □ | □ | □ |
Odwołując się do okoliczności powstawania państw germańskich i słowiańskich, wytłumacz różnice i podobieństwa między nimi. Czy znaczenie poszczególnych zjawisk w genezie państw wpłynęło na ich późniejsze losy?
Kronika Wielkopolska o początkach Polski
W pochodzącej z końca XIII wieku Kronice wielkopolskiej, autor przedstawił wersję początków Polski, która stała się podstawą wielu późniejszych opowieści:
Kronika wielkopolska[...] w najstarszych księgach piszą, że Panonia jest matką i kolebką wszystkich narodów słowiańskich. [...] Z tych Panończyków pochodzili trzej bracia, synowie Pana, władcy Panończyków, z których pierworodny miał na imię Lech, drugi Rus, trzeci Czech. I ci trzej wydawszy potomstwo z siebie i ze swego rodu, posiadali trzy królestwa: Lechitów, Rusinów i Czechów [...]. Spośród nich, jak okazuje się zarówno z kronik, jak i z [rozległości] granic, przewagę, panowanie i najwyższą zwierzchność władzy mieli Lechici”.
Dlaczego autor podkreślał, że był on pierworodnym synem ojca, Pana? Czy można to powiązać z wymieniem dwóch pozostałych braci Lecha? Wyjaśnij swoją opinię.
Szukając znaczenia wypowiedzi kronikarza, przypomnij sobie dzieje Polski w XII i XIII wieku. Z kim walczyli Polacy? Które sojusze z książętami mogły wpłynąć na utrzymanie się na tronie książąt piastowskich?
Dwa państwa, dwie dynastie
Zagrajmy o przeszłość!
Podzielcie się na grupy i wcielcie się w role:
Bolesława Chrobrego i jego otoczenia,
cesarza Henryka II i jego otoczenia,
możnych czeskich,
margrabiów Marchii Północnej i Południowej,
książąt saskich,
książąt bawarskich.
Moderatorem gry będzie nauczyciel lub wskazana przez Was osoba.
Wykorzystując poniższą tabelę, tak opiszcie działania polityczne, które chcecie przeprowadzić, by osiągnąć cele bez znaczącego zaangażowania militarnego. Możecie zawierać porozumienia z pozostałymi graczami, ogłaszając lub nie ich warunki. Możecie występować militarnie bez zaangażowania Bolesława Chrobrego i Henryka II. Po zakończeniu rundy (ruchów wszystkich graczy) ich podsumowanie przedstawia moderator. Określa w nim, jakie skutki miały decyzje graczy na ogólną sytuację polityczną lub militarną. Jest ono punktem wyjścia do posunięć ogłaszanych w kolejnej rundzie.
Cele Bolesława Chrobrego i Henryka II są określone poniżej. Cele pozostałych graczy pozostają utajnione, znają je tylko oni i moderator. Gracze przekazują moderatorowi swoje cele przed rozpoczęciem gry. Jeśli je osiągną, nie muszą przerywać gry.
Jest rok 1002. Zmarł cesarz Otton III, jego miejsce na tronie niemieckim zajął Henryk II. Zarówno Henryk II, jak i Bolesław Chrobry muszą liczyć się z opinią możnych. Henryk II musi zebrać siły na wyprawę do Rzymu po koronę cesarską. Bolesław Chrobry stara się utrzymać wpływ na sytuację w Kijowie. Przewagę militarną ma Henryk II, ale żeby zebrać armię, musi mieć zgodę swoich wielkich lenników – książąt Frankonii, Bawarii, Saksonii, margrabiów Marchii Północnej i Południowej, władcy Czech. W 1002 roku umierają margrabia Marchii Łużyckiej oraz książę czeski. Władcy Niemiec i Polski starają się objąć swoimi wpływami ich ziemie.
Cele:
Bolesław Chrobry: zająć Czechy i Łużyce, uniknąć płacenia trybutu Henrykowi II.
Henryk II: otrzymać trybut od władcy Czech i Łużyc, zachować wpływ na poczynania Bolesława Chrobrego.
Rzucając dwiema kostkami ustalcie kolejność podejmowania i ogłaszania decyzji. Zaczyna grupa, która uzyska najwyższą liczbę punktów.
Przegrywa ten, który pierwszy sięgnie po rozwiązanie militarne lub nie osiągnie swoich celów. Możliwy jest remis, gdy gracze wspólnie zrealizują cele. Grę kończy osiągnięcie celu przez Bolesława Chrobrego, Henryka II lub ogłoszenie przez nich porozumienia.
Jeśli chcecie zyskać więcej informacji o realiach gry, możecie sięgnąć po książki:
Roman Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2009. Jerzy Strzelczyk, Bolesław Chrobry (różne wydania). Joanna Sobiesiak, Bolesław II Przemyślida (+999), Kraków 2006.
Bolesław Chrobry i jego otoczenie | Henryk II i jego otoczenie | Możni czescy | Margrabiowie | Książęta sascy | Książęta bawarscy | |
Punkt wyjścia | ||||||
I runda | ||||||
Podsumowanie – punkt wyjścia | ||||||
II runda | ||||||
Podsumowanie – punkt wyjścia |
Quiz
Słowiańskie plemię...
Założyciel Polski
Wyprawy na Wschód
Jest świat poza Europą...
Podział księstwa na księstwa
Książęta podzielonej Polski
Odnowione Królestwo
Dzięki temu spotkaniu z historią uzyskałem lub rozwinąłem:
umiejętność:
wiedzę:
zrozumienie: