Kolorowa fotografia przedstawiająca powiewającą biało‑czerwoną flagę Polski. Została ona ukazana od dołu i w dużym zbliżeniu tak, że większą część zdjęcia zajmuje materiał koloru czerwonego, a część biała flagi zajmuje niewiele miejsca po lewej stronie. Również po lewej stronie znajduje się drewniany drążek, na którym zamocowana jest flaga. Za nią widać również drugą flagę, która zamocowana jest na tym samym drążku. W tle pochmurne niebo.
Flaga biało‑czerwona
Źródło: Rejtan, domena publiczna.
W 1773 roku zebrany na Zamku Królewskim w Warszawie sejm zatwierdził układ rozbiorowy, na mocy którego Prusy, Rosja i Austria dokonały podziału części ziem polskich. Na rzecz zaborców działali trzej zdrajcy: Szczęsny Potocki, Adam Poniński i Franciszek Ksawery Branicki – kiedy zmierzali do sali senatu, by złożyć podpisy pod upokarzającym ojczyznę dokumentem, drogę zagrodził im – rzucając się na próg i rozdzierając szaty – poseł nowogródzki Tadeusz Rejtan. Bezskutecznie próbując ich powstrzymać, krzyczał: „Zabijcie mnie, ale nie zabijajcie ojczyzny!”. Wydarzenie to uwiecznił Jan Matejko na swoim obrazie zatytułowanym Rejtan.
R13lEaacEPeez11
Barwna reprodukcja zorientowanego poziomo obrazu olejnego, który przedstawia bogato zdobione wnętrze sali tronowej zamku warszawskiego z tłumem historycznych postaci. Wytwornie ubrani wedle różnych mód panujących w XVIII wieku. Ci ukazani po lewej i w centrum kompozycji, rozgestykulowani, są niezwykle poruszeni tym, że u progu, częściowo otwartych, rzeźbionych i złoconych drzwi, na kamiennej, marmurowej posadzce – po prawej stronie obrazu – leży mężczyzna w szlacheckim stroju z obnażoną, z rozchylanej oburącz szaty, piersią. Za jego plecami zwisa ciężka czerwona kotara, druga taka sama po lewej stronie wyjścia z sali. W centrum kompozycji na przedzie stoją dwaj mężczyźni w jasnych perukach – szczupły młodszy, a na prawo od niego, o masywnej budowie, dużo starszy. Kolory ich arystokratycznych strojów przywodzą na myśl polskie barwy narodowe. Młody oprócz czarnego fraka ubrany jest w przepasaną błękitną wstęgą, długą białą kamizelkę, takie spodnie za kolana i pończochy; starszy, w czerwone spodnie, pończochy i dla odmiany krótką kamizelkę oraz bogato haftowany złotem, również czerwony habit – rodzaj długiej marynarki. Młodszy ma spuszczoną głowę, spogląda na podłogę przed swoimi stopami. W prawej dłoni trzyma zapisane kartki, a drugą przytrzymuje rękę starszego mężczyzny, w której ten ściska sękaty kij. Z uniesioną dumnie głową wskazuje on placem wyprostowanej lewej ręki na otwarte jednym skrzydłem drzwi. Za nimi pręży się wyprostowany na baczność żołnierz. Powyżej, dalej za głową mężczyzny w czerwonym stroju, na ścianie wisi, oprawiony w głęboko rzeźbioną, szeroką, złoconą ramę, pełnopostaciowy portret siedzącej starszej kobiety w jasnej, błękitnej sukni. Jej głowę zdobi niewielka złota korona, ramiona okrywa królewski płaszcz z gronostajów, a lewa dłoń dźwiga ciemnobłękitną kulę z podwójnym krzyżem – jedno z insygniów władzy rosyjskich carów. Mężczyzna na podłodze to podgolony wysoko szatyn z długimi wąsami w czarnym szlacheckim kontuszu – płaszcz z długimi, rozciętymi rękawami – w szerokich, czarnych spodniach hajdawerach lub szarawarach wpuszczonych w żółte buty baczmagi z wysokimi marszczonymi cholewkami i o podwiniętych lekko czubkach. Rozpięty na piesiach srebrzysty żupan – rodzaj męskiej sukni – wokół brzucha opina szeroki przetykany złotą nicią szlachecki pas kontuszowy. Jego luźne, długie końce ścielą się na posadzce obok dużej ukrytej w ozdobnej pochwie szabli zwanej karabelą. Przy lewej kotarze drzwi mężczyzna z epoletami na ramionach munduru, z czarnym płaszczem przewieszonym przez ramię, w dramatycznym geście, końcami wyprostowanych palców, podpiera pochylone czoło. Na lewo od biało‑czerwonej pary, pochylony, poczerwieniały na twarzy szlachcic ze złotą tkaniną w dłoniach. Opada ona na podłogę za nogami, obitego gładkim ciemnoczerwonym materiałem obszytym po brzegach złotem, też nim pokrytego, wywróconego krzesła na pierwszym planie. Pod nim walający się plik dokumentów z lakowymi pieczęciami. Zaraz za tym stary wąsaty szlachcic z rozwianymi resztkami długich siwych włosów na głowie. Idzie w lewo, w stronę przeciwną drzwiom, zwrócony twarzą w stronę widza, wyciągając przed siebie ręce, jak oślepiony. Z jego ramion opada w dół, okrywający odświętny strój, gruby, podbity brązowym futrem czarny płaszcz – delia. Na lewo, półleżący na krześle z nogą założoną na nodze, mężczyzna stanu duchownego. Również odwrócony tyłem do rozgrywającej się przy drzwiach sceny. Ubrany na czarno, z krzyżem u złotego łańcucha spoczywającym na piersi i czerwoną piuską na głowie. Poniżej jego lewej dłoni, na skraju opadającej na podłogę poły czarnego płaszcza, bieleje zaostrzone do pisania, poczernione atramentem gęsie pióro. Mężczyzna dotyka dłonią okolicy serca, spod półprzymkniętych powiek spogląda na widza. Siedzący za nim, przodem ku duchownemu starszy mężczyzna w peruce przygląda się z niepokojem twarzy sąsiada wsparty dłońmi na podłokietnikach swojego krzesła. W tle ruchliwe, wąsate głowy postaci poniżej podwyższenia wokół pustego królewskiego tronu, widocznego z lewej strony, częściowo skrytego za krawędzią obrazu. Tam wyżej, stojący spokojnie, ukazany prawym profilem mężczyzna w brązowym habicie przepasany błękitną wstęgą. Trzyma w lewej dłoni, na wysokości pasa białych spodni, kieszonkowy zegarek. Nie opuszczając głowy w białej peruce, spogląda z dezaprobatą w dół ponad głowami pozostałych. To król Stanisław August Poniatowski. Za nim, na prawo, nad jego głową w ścianie rozpoczyna się otwór z niewielką lożą. Parapet jej balustrady przypada na wysokości piersi orła w koronie znajdującego się na tej samej ścianie nad tronem. Pomiędzy nim a lożą zwisa kotara do jej zasłaniania, również czerwona jak te przy drzwiach. Na parapecie oparły ręce dwie zwrócone ku sobie, sądząc po minach i gestach, zdegustowane damy w błękitnych jak carycy sukniach. Obie mają wymyślne fryzury. Ta z prawej osłania piersi dużym wachlarzem, lewa ukazuje dekolt sukni. Pomiędzy nimi siedzi, cofnięty nieco, spoglądający w dół mężczyzna w ciemnożółtym stroju. Z tyłu po lewej, ledwie widoczna, zasmucona twarz kobiety w osłaniającym głowę czarnym kapturze. Poniżej loży tłumek rozemocjonowanych mężczyzn w strojach szlacheckich. Jedni unoszą ręce w górę, inni obłapują nimi sąsiadów albo własne czoła, na twarzach niepokój i zafrasowanie. Wytrzeszczają w zdziwieniu szeroko otwarte oczy. Na prawo górujący nad nimi, wyróżniający się na tle starców i dojrzałych mężczyzn wiekiem i skromnym czarnym strojem, młodzieniec. Stoi przy ścianie na lewo od wizerunku carycy, trzymając ponad głową w uniesionych dłoniach szablę i konfederacką obwiedzioną czarnym futerkiem czapkę z piórem przy kwadratowym denku. Spogląda wyzywająco w dół, w stronę drugiej wyróżniającej się przy tej samej ścianie postaci. Najważniejszej, na tym obrazie, ale będącej najniżej, bo leżącej u stóp wszystkich pozostałych, tytułowej postaci Rejtana.
Źródło: Jan Matejko, domena publiczna.
Polecenie 1
Określ, jaki moment historycznego wydarzenia został ukazany na obrazie Jana Matejki.
R1Wlcjz1Djpmy
(Uzupełnij).
Polecenie 1
Korzystając z dostępnych źródeł, napisz, jaki moment historycznego wydarzenia został ukazany na obrazie Jana Matejki Rejtan.
R3SIgaOz5seU0
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 1
Odpowiedz na pytania:
Jakie postacie zostały przedstawione na obrazie? Jak zostały ukazane?
Gdzie znajduje się tytułowy bohater obrazu? Jakie uczucia malują się na jego twarzy? Jaką przyjmuje postawę?
RRlMJeqonhL4Z
(Uzupełnij).
Skorzystaj z dostępnych źródeł, by dowiedzieć się, jakie postacie zostały namalowane przez Jana Matejkę.
Zwróć uwagę na znaczącą różnicę w przedstawieniu postaci po lewej i prawej stronie obrazu.
Odpowiedzi na pytania:
Po prawej stronie obrazu Jana Matejki został przedstawiony Tadeusz Rejtan. Jego postać jest wyraźnie przeciwstawiona dużej grupie osób znajdujących się po lewej stronie kompozycji. Wśród nich są obecni: Adam Łodzia Poniński, Szczęsny Potocki, Franciszek Ksawery Branicki, Karol Radziwiłł, Michał Fryderyk Czartoryski, Michał Jerzy Poniatowski, Stanisław August Poniatowski, Hugo Kołłątaj. Na prawo górujący nad nimi, wyróżniający się na tle dojrzałych mężczyzn wiekiem i skromnym, czarnym strojem, młodzieniec. Stoi przy pokrytej wzorzystą tkaniną – z powtarzalnym szaro‑rdzawym motywem roślinnym – ścianie, trzymając w uniesionych ponad głowę dłoniach szablę i konfederacką, obwiedzioną czarnym futerkiem, czapkę z piórem przy kwadratowym denku. Na trzecim planie, w górnej części obrazu, w loży namalowany został Nikołaj Repnin, a obok niego Izabela Czartoryska i Izabela Lubomirska. Na prawo od loży ukazana została w pełnopostaciowym portrecie caryca Katarzyna.
Tytułowy bohater obrazu leży w szlacheckim stroju z obnażaną piersią na kamiennej, marmurowej posadzce przy progu, częściowo otwartych, rzeźbionych i złoconych drzwi u stóp stojących w pierwszym rzędzie trzech arystokratów. Wychudzona rozpalona jak w gorączce twarz Rejtana zwrócona jest nieco ku górze i tam skierowany został wzrok szeroko rozwartych oczu. Brwi ma ściągnięte. Ponad odkrytym czołem ma zmierzwione włosy. Pod nastroszonymi długimi wąsami błyskają jego zęby z rozchylonych nieco ust. Jego wzniesione prawe kolano zagradza przejście. Lewa, niemal wyprostowana noga, spoczywa bokiem na posadzce. Na jej środku żółte sfatygowane buty do jazdy konnej Rejtana kontrastują z wytwornymi czarnymi spiętymi srebrnymi klamerkami półbucikami na stopach arystokratów po lewej stronie obrazu. Uczucia ukazane na twarzy Rejtana to: przerażenie, rozpacz, przygnębienie, ból, żal.
Ćwiczenie 1
Korzystając z opisu obrazu Jana Matejki, zapisz odpowiedzi na pytania:
Jakie postacie zostały przedstawione na obrazie? Jak zostały ukazane?
Gdzie znajduje się tytułowy bohater obrazu? Jakie uczucia malują się na jego twarzy? Opisz jego postawę.
Rt0jsuuWgLlpm
(Uzupełnij).
Skorzystaj z dostępnych źródeł, by dowiedzieć się, jakie postacie zostały namalowane przez Jana Matejkę.
Zwróć uwagę na znaczącą różnicę w przedstawieniu postaci po lewej i prawej stronie obrazu.
Po prawej stronie obrazu Jana Matejki został przedstawiony Tadeusz Rejtan. Jego postać jest wyraźnie przeciwstawiona dużej grupie osób znajdujących się po lewej stronie kompozycji. Wśród nich są obecni: Adam Łodzia Poniński, Szczęsny Potocki, Franciszek Ksawery Branicki, Karol Radziwiłł, Michał Fryderyk Czartoryski, Michał Jerzy Poniatowski, Stanisław August Poniatowski, Hugo Kołłątaj. Na prawo górujący nad nimi, wyróżniający się na tle dojrzałych mężczyzn wiekiem i skromnym, czarnym strojem, młodzieniec. Stoi przy pokrytej wzorzystą tkaniną – z powtarzalnym szaro‑rdzawym motywem roślinnym – ścianie, trzymając w uniesionych ponad głowę dłoniach szablę i konfederacką, obwiedzioną czarnym futerkiem, czapkę z piórem przy kwadratowym denku. Na trzecim planie, w górnej części obrazu, w loży namalowany został Nikołaj Repnin, a obok niego Izabela Czartoryska i Izabela Lubomirska. Na prawo od loży ukazana została w pełnopostaciowym portrecie caryca Katarzyna.
Tytułowy bohater obrazu leży w szlacheckim stroju z obnażaną piersią na kamiennej, marmurowej posadzce przy progu, częściowo otwartych, rzeźbionych i złoconych drzwi u stóp stojących w pierwszym rzędzie trzech arystokratów. Wychudzona rozpalona jak w gorączce twarz Rejtana zwrócona jest nieco ku górze i tam skierowany został wzrok szeroko rozwartych oczu. Brwi ma ściągnięte. Ponad odkrytym czołem ma zmierzwione włosy. Pod nastroszonymi długimi wąsami błyskają jego zęby z rozchylonych nieco ust. Jego wzniesione prawe kolano zagradza przejście. Lewa, niemal wyprostowana noga, spoczywa bokiem na posadzce. Na jej środku żółte sfatygowane buty do jazdy konnej Rejtana kontrastują z wytwornymi czarnymi spiętymi srebrnymi klamerkami półbucikami na stopach arystokratów po lewej stronie obrazu. Uczucia ukazane na twarzy Rejtana to: przerażenie, rozpacz, przygnębienie, ból, żal.
Polecenie 2
Wyobraź sobie, że bierzesz udział w scenie przedstawionej na obrazie Matejki. Wciel się w wybraną postać. Naśladuj jej postawę i gesty. Odgrywając swoją rolę, zastanów się, jak odpowiesz na pytania, które mogłaby zadać sobie grana przez ciebie postać: kim jestem?, dlaczego tu jestem?, jak się zachowuję?, co czuję i myślę?, jak oceniam wydarzenia dziejące się wokół?
RVl94VbLqbb4C
(Uzupełnij).
Polecenie 2
Wyobraź sobie, że bierzesz udział w scenie z obrazu Matejki jako jedna z przedstawionych przez niego postaci. Naśladuj jej postawę i gesty. Odgrywając swoją rolę, zastanów się, jak odpowiedzieć na pytania, które mogłaby zadać sobie grana przez ciebie postać: kim jestem?, dlaczego tu jestem?, jak się zachowuję?, co czuję i myślę?, jak oceniam wydarzenia dziejące się wokół?
R1c0wOBToQDY5
(Uzupełnij).
Polecenie 3
Sporządź notatki na temat obrazu. Wpisz w odpowiednich rubrykach odpowiedzi na poniższe pytania.
R2Ng6dkn79byu
Spotkawszy na ulicy Marka, bardzo się ucieszyła.
(Uzupełnij) Zamykać okna, bo przeciąg!
(Uzupełnij) Robiąc zakupy, zastanawiał się, czy starczy mu pieniędzy.
(Uzupełnij) Słuchanie głośnej muzyki po 22.00 zabronione!.
Polecenie 3
Na podstawie opisu obrazu Jana Matejki Rejtan odpowiedz na pytania:
Co znajduje się na pierwszym planie?
Jakie przedmioty zwracają twoją uwagę?
Ile osób tworzy pierwszy plan obrazu?
Co może znaczyć gest wskazującej na drzwi postaci?
Która postać szczególnie przykuwa twoją uwagę i dlaczego?
RsO9ESddl77kx
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 2
Przeczytaj zamieszczony poniżej opis dzieła Jana Matejki autorstwa Ewy Chojeckiej. Określ, na co wskazuje ubiór marszałka Ponińskiego i Szczęsnego Potockiego.
RtmkSJyElCtDm
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na to, do czego nawiązują kolory ubioru tych postaci.
Potocki został ukazany na obrazie w czarnym odrzuconym do tyłu surducie, a jego pierś jest przepasana błękitną wstęgą Orderu Orła Białego. Ubrany jest też w białą zapinaną na guziki kamizelkę, długą, z ukośnie ściętymi u dołu połami, okrywającymi biodra i wypuszczonymi na krótkie, wąskie, białe spodnie. Ich nogawki sięgają dołem niżej kolan, gdzie wpuszczone są w opinające podudzia pończochy, również białe, podtrzymywane podwiązkami. W prawej dłoni trzyma zapisane kartki, a drugą przytrzymuje stojącego obok Ponińskiego. Uchwycił go za przedramię opuszczonej w dół prawej ręki, której dłoń ściska sękaty kij. Ten wsparty jest cieńszym końcem o posadzkę przed stopami, pomiędzy którymi toczy się złota moneta. Zza lewego biodra marszałka wystaje rękojeść szabli. Ubiory Potockiego i Ponińskiego zestawione razem swoimi kolorami przywodzą na myśl polskie barwy narodowe, gdyż w stroju tego drugiego dominuje czerwień.
Ewa ChojeckaJana Matejki „Rejtan” – powrót czy pożegnanie?
Malując w 1866 r. swe dzieło, 28‑letni wówczas artysta zatytułował je „Rejtan. Upadek Polski”. Obraz nosił także tytuł „Sejm w Warszawie 1773 roku”. […]
Wszelako w […] 1867 roku obraz wystawiony zostaje w Paryżu […]. Najpewniej […] większość paryskiej publiczności nie bardzo wiedziała, o jakie zawiłości dziejów w tym dramatycznie patetycznymj0000008RMB6v21_000tp001patetycznym dziele chodzi. Wszak historia polska na Zachodzie była i pozostaje […] nieznana. Któżby śledził ową historię, na którą składały się w latach 70. XVIII wieku: konfederacja barska08konfederacja barska, detronizacja króla, jego porwanie w listopadzie 1771 roku, wreszcie rozbiór, nazwany potem pierwszym, dokonany przez Rosję, Prusy i Austrię w 1772 roku. Zwołany sejm pod formą konfederacji (uniemożliwiającej użycie ) w następnym 1773 roku miał za zadanie ów stan rzeczy uprawomocnić i potwierdzić. Drobne wydarzenie protestu, złożonego 21 kwietnia tegoż roku przez grupę posłów z Tadeuszem Rejtanem na czele, nie zmieniło biegu wypadków. Sejm obrady zakończył dwa lata później, a Rejtan ginie samobójczo w 1780 roku. Tyle faktów. Przejdźmy do obrazu Matejki.
Układ kompozycyjny dzieła zawiera czytelne elementy tzw. złotego podziału: dwóch nierównej wielkości części podług zasady, że całość tak się ma do części większej, jak większa do mniejszej. W takim odczytaniu kompozycji na punkcie granicznym obu części usytuowana jest kluczowa ideowo postać sceny: marszałek sejmowy Adam […] Poniński. Obie części obrazu kontrastują ze sobą zagęszczeniem tłumu stłoczonych postaci z lewej – siedzących, stojących, zawsze znieruchomiałych i biernych, milczących lub szepczących, z pustą przestrzenią po prawej z leżącym na ziemi, zagradzającym drogę Rejtanem, za którym przez uchylone drzwi dostrzegamy rosyjskich żołnierzy.
R1YCXyTL4pxCz11
Zorientowana poziomo reprodukcja fragmentu obrazu olejnego przedstawiającego w centrum kadru mężczyznę w szlacheckim stroju półleżącego z obnażaną piersią na kamiennej, marmurowej posadzce u progu, częściowo otwartych, rzeźbionych i złoconych drzwi. To Rejtan. Za jego plecami zwisa ciężka czerwona kotara, druga taka sama po lewej stronie futryny. Jest on szczupłym, podgolonym wysoko szatynem z długimi wąsami. Ubrany w czarny kontusz – płaszcz z długimi rozciętymi rękawami, w szerokie, czarne spodnie hajdawery lub szarawary wpuszczone w żółte buty – baczmagi z wysokimi marszczonymi cholewkami i o podwiniętych lekko czubkach. Na piersiach, ukazanych spod rozchylonego szeroko dłońmi srebrzystego żupana – rodzaju męskiej sukni – zwisa na rzemyku niewielki szkaplerzyk. Brzuch opina wokół szeroki, przetykany złotą nicią szlachecki pas kontuszowy. Jego luźne, długie końce ścielą się na posadzce obok dużej ukrytej w ozdobnej pochwie szabli zwanej karabelą. Ukazany lewym półprofilem mężczyzna leży w poprzek kadru z nogami skierowanymi w lewą stronę. Wzniesione prawe kolano zagradza przejście. Lewa niemal wyprostowana noga spoczywa bokiem na posadzce. Żółte sfatygowane buty do jazdy konnej kontrastują z wytwornymi czarnymi spiętymi srebrnymi klamerkami półbucikami na stopach arystokratów po lewej stronie kadru. U ich stóp toczy się złota moneta. Wychudzona rozpalona jak w gorączce twarz Rejtana zwrócona jest nieco ku górze i tam skierowany wzrok szeroko rozwartych oczu. Brwi ściągnięte. Ponad odkrytym czołem zmierzwione włosy. Pod nastroszonymi długimi wąsami błyskają zęby w rozchylonych nieco ustach.
Źródło: a. nn., Rejtan, domena publiczna.
Tłum nie nawiązuje z Rejtanem żadnego kontaktu, natomiast zachowana zostaje wzrokowa więź bohatera sceny z marszałkiem Ponińskim, który gwałtownym gestem wyciągniętego lewego (chyba też nie bez znaczenia) ramienia wskazuje na oddział zbrojnych, jako na argument ostateczny. Po jego lewej Branicki zasłaniający twarz, po prawej natomiast wytworna postać Szczęsnego Potockiego, przyszłego marszałka konfederacji targowickiej. Ironii dodaje biało‑czerwona kolorystyka obydwu panów.
R10CeyejeX8qu11
Zorientowana poziomo reprodukcja fragmentu obrazu olejnego przedstawiającego w centrum kadru mężczyznę w szlacheckim stroju leżącego z obnażoną piersią na kamiennej, marmurowej posadzce przy progu, częściowo otwartych, rzeźbionych i złoconych drzwi u stóp stojących w pierwszym rzędzie trzech arystokratów. To Rejtan. Jest on szczupłym, podgolonym wysoko szatynem z długimi wąsami. Ubrany w czarny płaszcz – kontusz z długimi rozciętymi rękawami, w szerokich, czarnych spodniach – hajdawerach lub szarawarach – wpuszczonych w żółte buty z wysokimi marszczonymi cholewkami i o podwiniętych lekko czubkach – to tzw. baczmagi. Na piersiach, ukazanych spod rozchylonego szeroko dłońmi srebrzystego żupana – rodzaju męskiej sukni – zwisa na rzemyku niewielki szkaplerzyk. Brzuch opina wokół szeroki przetykany złotą nicią szlachecki pas kontuszowy. Jego luźne długie końce ścielą się na posadzce obok dużej ukrytej w ozdobnej pochwie szabli zwanej karabelą. Ukazany lewym półprofilem mężczyzna leży w poprzek kadru głową skierowany w prawą stronę. Za jego plecami zwisa ciężka czerwona kotara, druga taka sama po lewej stronie futryny. Wychudzona rozpalona jak w gorączce twarz Rejtana zwrócona jest nieco ku górze i tam skierowany wzrok szeroko rozwartych oczu. Brwi ściągnięte. Ponad odkrytym czołem zmierzwione włosy. Pod nastroszonymi długimi wąsami błyskają zęby z rozchylonych nieco ust. Wzniesione prawe kolano zagradza przejście. Lewa niemal wyprostowana noga spoczywa bokiem na posadzce. Na jej środku żółte sfatygowane buty do jazdy konnej Rejtana kontrastują z wytwornymi czarnymi spiętymi srebrnymi klamerkami półbucikami na stopach arystokratów po lewej stronie kadru. Przy jego krawędzi Stanisław Szczęsny Potocki, dalej marszałek sejmowy Adam Poniński, a za nim Franciszek Ksawery Branicki. Wszyscy w białych perukach i bogato zdobionych dworskich strojach. Najmłodszy, szczupły, pobladły Potocki ubrany na biało w przepasaną błękitną wstęgą orderu orła białego, długą, zapinaną na guziki, kamizelkę z ukośnie ściętymi u dołu połami okrywającymi biodra, spodnie za kolana i pończochy podtrzymywane podwiązkami. Za wierzchnie okrycie służy mu rozpięty, dołem odrzucony do tyłu czarny sięgający kolan habit obszywany złotem. Ma spuszczoną głowę, spogląda na podłogę przed swoimi stopami. W prawej dłoni trzyma zapisane kartki, a drugą przytrzymuje przedramię prawej ręki stojącego obok Ponińskiego. Ten trzyma w niej sękaty kij wsparty o posadzkę cieńszym końcem, przy którym toczy się złota moneta. Zza lewego biodra marszałka wystaje rękojeść szabli. Ubiory Potockiego i Ponińskiego swoimi kolorami przywodzą na myśl polskie barwy narodowe, gdyż w stroju tego drugiego dominuje czerwień. Taki jest bogato haftowany złotem habit, krótkie spodnie i sięgające wyżej kolan pończochy. Z uniesioną dumnie głową, której twarz z zaciśniętymi ustami nabiegła krwią, spoglądając na wprost ponad Rejtanem, wskazuje palcem wyprostowanej lewej ręki na otwarte jednym skrzydłem drzwi. Poniżej uniesionej dłoni zgięta w pasie postać Branickiego przy lewej kotarze drzwi. Jego czarny płaszcz, przewieszony przez lewe ramię na krótkiej wojskowej kurtce ze srebrnymi epoletami obficie obszytej złotymi ozdobami, opada z uniesionej lewej ręki. W dramatycznym geście końcami wyprostowanych palców obu dłoni podpiera pochylone czoło, wystawiając w wykroku lewą nogę z naciągniętą powyżej kolana na białe spodnie czarną pończochą. Przy niej widoczna czarna prosta pochwa szpady. Za drzwiami, przy których stoi Branicki, a na które wskazuje Poniński, pręży się wyprostowany na baczność żołnierz. Ubrany w białe spodnie i taką koszulę z założoną na nią niebieską kurtką obszytą szerokim czerwonym obrzeżem. Spięta jednym guzikiem pod szyją, przepasana na skos ciemnym skórzanym pasem ukazuje wypięty brzuch wojaka ściśnięty, również skórzanym, pasem z ładownicą na amunicję.
Źródło: a. nn., domena publiczna.
W kompozycyjnej otoczce obrazu przypomnijmy w głębi loża z księżną Izabelą Czartoryskąj0000008RMB6v21_000tp002Izabelą Czartoryską podczas konwersacjij0000008RMB6v21_000tp003konwersacji z Repninemj0000008RMB6v21_000tp004Repninem, na pierwszym planie nikt z tłumu zgromadzonych nie podniesie przewróconego fotela, symbolu sponiewieranego urzędu, sam król stoi w głębi biernie, zagubiony.
RClgLdAjfctu111
Zorientowana poziomo reprodukcja fragmentu obrazu olejnego przedstawiającego tłum rozgestykulowanych mężczyzn w strojach szlacheckich poniżej loży, w której zasiadają dwie wytwornie ubrane kobiety i mężczyzna w białej peruce. Na dole kadru na środku pierwszego planu postać zafrasowanego starego szlachcica ukazanego od piersi. Wokół wyłysiałej głowy rozwiane pasma resztki długich, siwych jak jego wąsy włosów opadających na kołnierz zarzuconego na ramiona ciepłego płaszcza. Jest on czarny i podszyty brązowym futrem. Na piersi błękitna szarfa. Pod szyją rozpięty bordowy kołnierz kontusza ukazujący jaśniejszy żupan i rąbek białego kołnierzyka. Ponad nim na lewo stojący spokojnie, ukazany prawym profilem mężczyzna w białej peruce, brązowym habicie i piersią przepasaną błękitną wstęgą. W lewej dłoni, widocznej zza brzucha na wysokość pasa białych spodni, trzyma kieszonkowy zegarek z odkrytym wieczkiem. Nie opuszczając głowy, by sprawdzić godzinę, spogląda z dezaprobatą w dół ponad głowami pozostałych. To król Stanisław August Poniatowski. Za nim, na prawo, nad jego głową w ścianie rozpoczyna się otwór z niewielką lożą. Prawy skraj parapetu jej balustrady wyznacza środek kadru. Zwisająca wzdłuż jego lewej krawędzi czerwona kotara zasłania parapet z lewej strony. Na nim oparły ręce dwie zwrócone ku sobie, sądząc po minach i gestach, zdegustowane damy w błękitnych sukniach. Obie mają wymyślne fryzury. Ta z prawej, starsza, ukazana lewym półprofilem przechyliła z niedowierzaniem na prawy bok głowę. Osłania piersi dużym wachlarzem z szarych piór trzymanym w prawej dłoni, ponad którą na przegubie ma bransoletkę z podwójnego sznura pereł. Z palców drugiej dłoni zwisa gałązka róży. Na szyi i ramionach kolejne sznury pereł, we włosach perłowy diadem z piórami, perłowe kolczyki zwisają z uszu. Młodsza, ukazana prawym profilem kobieta zwrócona twarzą w stronę swojej towarzyszki, pochylona do przodu ukazuje dekolt sukni. Palcami dłoni lewej ręki, wytwornie ugiętej w nadgarstku poprawia ciasno opasujący jej szyję podwójny sznur pereł, drugi ma wpleciony we włosy upięte w kok zwieńczony kwiatami. Lewa dłoń wyprostowanymi palcami wysunięta poza parapet wskazuje od niechcenia na salę. Pomiędzy nimi siedzi, nieco odsunięty do tyłu, spoglądający w dół mężczyzna w ciemnożółtym stroju. Cofnięta głowa z długimi posiwiałymi włosami tkwi sztywno na owiniętej ciasno białym szalem szyi, z której zwisa jakieś spore odznaczenie na wyłaniającej się spomiędzy stojącego kołnierza wierzchniego okrycia czerwonej wstążce. Na szczupłej niemłodej już, ozdobionej zawiniętymi zawadiacko niezbyt długimi wąsami, twarzy rysuje się grymas zdziwienia – ciemne brwi uniesione, podbródek cofnięty. Z tyłu za kokiem damy po lewej, ledwie widoczna, zasmucona twarz kobiety w osłaniającym głowę czarnym kapturze. Spogląda w dół. Poniżej loży widać głowy ubranych w stroje szlacheckie rozemocjonowanych mężczyzn w różnym wieku. Jedni unoszą ręce w górę inni obłapują nimi sąsiadów albo własne czoła, na twarzach niepokój i zafrasowanie. Wytrzeszczają w zdziwieniu szeroko otwarte oczy. Na prawo górujący nad nimi, wyróżniający się na tle starców i dojrzałych mężczyzn wiekiem i skromnym, czarnym strojem, młodzieniec. Stoi przy pokrytej wzorzystą tkaniną – z powtarzalnym szaro‑rdzawym motywem roślinnym – ścianie, trzymając w uniesionych ponad głowę dłoniach szablę i konfederacką, obwiedzioną czarnym futerkiem, czapkę z piórem przy kwadratowym denku. Odchylając nieco do tyłu i na prawy bark głowę, uchyliwszy nieco usta, w których błyskają białe zęby, spogląda wyzywająco w dół za prawą krawędź kadru.
Źródło: a. nn., domena publiczna.
Na osi obrazu w głębi tajemniczy młodzieniec z szablą i z konfederatkąj0000008RMB6v21_000tp005konfederatką zdaje się zapowiadać przyszłość, natomiast bezpośrednio za marszałkiem Ponińskim pojawia się majestatyczny portret pełnopostaciowy Najjaśniejszej Imperatorowej Gwarantki Katarzyny II (znany od dawna motyw obrazu w obrazie) jako ideowa i polityczna pointaj0000008RMB6v21_000tp006ideowa i polityczna pointa. [...]
unikatowy_nr_id_wpisu_01 Źródło: Ewa Chojecka, Jana Matejki „Rejtan” – powrót czy pożegnanie?, dostępny w internecie: https://web.archive.org/web/20100527193501/http://www3.uj.edu.pl/alma/alma/45/01/13.html [dostęp 20.04.2022 r.].
j0000008RMB6v21_000tp001
patetyczny – podniosły, uroczysty, pełen powagi
j0000008RMB6v21_000tp003
konwersacja – rozmowa
j0000008RMB6v21_000tp002
Izabela Czartoryska – polska arystokratka doby oświecenia, żona księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego, znana z licznych romansów, m.in z Repninem i królem Stanisławem Augustem Poniatowskim
j0000008RMB6v21_000tp005
konfederatka – czapka z sukna z kwadratowym denkiem, rogatywka
j0000008RMB6v21_000tp004
Nikolaj Repnin – książę rosyjski, dyplomata, ambasador rosyjski w Polsce w latach 1763–1769
j0000008RMB6v21_000tp006
ideowa i polityczna pointa – pointa [czyt. płenta] to zakończenie pewnego procesu, działania lub sprawy, które nadaje im szczególny sens; tutaj portret carycy Katarzyny II wskazuje na zależność sytuacji politycznej Polski od mocarstwa rosyjskiego
07
liberum veto – inaczej: wolne nie pozwalam; w dawnej Polsce była to zasada, która umożliwiała wstrzymanie podjętych ustaw, w sytuacji gdy jeden z posłów się sprzeciwiał
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
08
konfederacja barska – zawiązana z 1768 roku przez szlachtę; miała na celu walkę o niepodległość kraju
Ciekawostka
W 1867 roku na wystawie światowej w Paryżu Rejtan przyniósł Matejce złoty medal. Kupił go wówczas cesarz Franciszek Józef I, a po 1918 r. rząd niepodległej Polski odkupił obraz i ofiarował do Muzeum Zamku Królewskiego w Warszawie. Wywieziony na wschód w 1939 r., został przejęty przez Niemców, ewakuowany w 1944 r. i odnaleziony w Przesiece koło Jeleniej Góry.
1
Ćwiczenie 3
Zapoznaj się z informacjami zamieszczonymi na ilustracji interaktywnej, aby dowiedzieć się więcej na temat postaci i przedmiotów przedstawionych na obrazie Jana Matejki.
RPU0TFqKF9AQd
Barwna reprodukcja zorientowanego poziomo obrazu olejnego, który przedstawia bogato zdobione wnętrze sali tronowej zamku warszawskiego z tłumem historycznych postaci. Wytwornie ubrani wedle różnych mód panujących w XVIII wieku. Ci ukazani po lewej i w centrum kompozycji, rozgestykulowani, są niezwykle poruszeni tym, że u progu, częściowo otwartych, rzeźbionych i złoconych drzwi, na kamiennej, marmurowej posadzce – po prawej stronie obrazu – leży mężczyzna w szlacheckim stroju z obnażoną, z rozchylanej oburącz szaty, piersią. Za jego plecami zwisa ciężka czerwona kotara, druga taka sama po lewej stronie wyjścia z sali. W centrum kompozycji na przedzie stoją dwaj mężczyźni w jasnych perukach – szczupły młodszy, a na prawo od niego o masywnej budowie dużo starszy. Kolory ich arystokratycznych strojów przywodzą na myśl polskie barwy narodowe. Młody oprócz czarnego fraka ubrany jest w przepasaną błękitną wstęgą, długą białą kamizelkę, takie spodnie za kolana i pończochy; starszy, w czerwone spodnie, pończochy i dla odmiany krótką kamizelkę oraz bogato haftowany złotem, również czerwony habit – rodzaj długiej marynarki. Młodszy ma spuszczoną głowę, spogląda na podłogę przed swoimi stopami. W prawej dłoni trzyma zapisane kartki, a drugą przytrzymuje rękę starszego mężczyzny, w której ten ściska sękaty kij. Z uniesioną dumnie głową wskazuje on placem wyprostowanej lewej ręki na otwarte jednym skrzydłem drzwi. Za nimi pręży się wyprostowany na baczność żołnierz. Powyżej, dalej za głową mężczyzny w czerwonym stroju, na ścianie wisi, oprawiony w głęboko rzeźbioną, szeroką, złoconą ramę, pełnopostaciowy portret siedzącej starszej kobiety w jasnej, błękitnej sukni. Jej głowę zdobi niewielka złota korona, ramiona okrywa królewski płaszcz z gronostajów, a lewa dłoń dźwiga ciemnobłękitną kulę z podwójnym krzyżem – jedno z insygniów władzy rosyjskich carów. Mężczyzna na podłodze to podgolony wysoko szatyn z długimi wąsami w czarnym szlacheckim kontuszu – płaszcz z długimi, rozciętymi rękawami – w szerokich, czarnych spodniach hajdawerach lub szarawarach wpuszczonych w żółte buty baczmagi z wysokimi marszczonymi cholewkami i o podwiniętych lekko czubkach. Rozpięty na piesiach srebrzysty żupan – rodzaj męskiej sukni – wokół brzucha opina szeroki przetykany złotą nicią szlachecki pas kontuszowy. Jego luźne, długie końce ścielą się na posadzce obok dużej ukrytej w ozdobnej pochwie szabli zwanej karabelą. Przy lewej kotarze drzwi mężczyzna z epoletami na ramionach munduru, z czarnym płaszczem przewieszonym przez ramię, w dramatycznym geście, końcami wyprostowanych palców, podpiera pochylone czoło. Na lewo od biało-czerwonej pary, pochylony, poczerwieniały na twarzy szlachcic ze złotą tkaniną w dłoniach. Opada ona na podłogę za nogami, obitego gładkim ciemnoczerwonym materiałem obszytym po brzegach złotem, też nim pokrytego, wywróconego krzesła na pierwszym planie. Pod nim walający się plik dokumentów z lakowymi pieczęciami. Zaraz za tym stary wąsaty szlachcic z rozwianymi resztkami długich siwych włosów na głowie. Idzie w lewo, w stronę przeciwną drzwiom, zwrócony twarzą w stronę widza, wyciągając przed siebie ręce, jak oślepiony. Z jego ramion opada w dół, okrywający odświętny strój, gruby, podbity brązowym futrem czarny płaszcz – delia. Na lewo, półleżący na krześle z nogą założoną na nodze, mężczyzna stanu duchownego. Również odwrócony tyłem do rozgrywającej się przy drzwiach sceny. Ubrany na czarno, z krzyżem u złotego łańcucha spoczywającym na piersi i czerwoną piuską na głowie. Poniżej jego lewej dłoni, na skraju opadającej na podłogę poły czarnego płaszcza, bieleje zaostrzone do pisania, poczernione atramentem gęsie pióro. Mężczyzna dotyka dłonią okolicy serca, spod półprzymkniętych powiek spogląda na widza. Siedzący za nim, przodem ku duchownemu starszy mężczyzna w peruce przygląda się z niepokojem twarzy sąsiada wsparty dłońmi na podłokietnikach swojego krzesła. W tle ruchliwe, wąsate głowy postaci poniżej podwyższenia wokół pustego królewskiego tronu, widocznego z lewej strony, częściowo skrytego za krawędzią obrazu. Tam wyżej, stojący spokojnie, ukazany prawym profilem mężczyzna w brązowym habicie przepasany błękitną wstęgą. Trzyma w lewej dłoni, na wysokości pasa białych spodni, kieszonkowy zegarek. Nie opuszczając głowy w białej peruce, spogląda z dezaprobatą w dół ponad głowami pozostałych. To król Stanisław August Poniatowski. Za nim, na prawo, nad jego głową w ścianie rozpoczyna się otwór z niewielką lożą. Parapet jej balustrady przypada na wysokości piersi orła w koronie znajdującego się na tej samej ścianie nad tronem. Pomiędzy nim a lożą zwisa kotara do jej zasłaniania, również czerwona jak te przy drzwiach. Na parapecie oparły ręce dwie zwrócone ku sobie, sądząc po minach i gestach, zdegustowane damy w błękitnych jak carycy sukniach. Obie mają wymyślne fryzury. Ta z prawej osłania piersi dużym wachlarzem, lewa ukazuje dekolt sukni. Pomiędzy nimi siedzi, cofnięty nieco, spoglądający w dół mężczyzna w ciemnożółtym stroju. Z tyłu po lewej, ledwie widoczna, zasmucona twarz kobiety w osłaniającym głowę czarnym kapturze. Poniżej loży tłumek rozemocjonowanych mężczyzn w strojach szlacheckich. Jedni unoszą ręce w górę, inni obłapują nimi sąsiadów albo własne czoła, na twarzach niepokój i zafrasowanie. Wytrzeszczają w zdziwieniu szeroko otwarte oczy. Na prawo górujący nad nimi, wyróżniający się na tle starców i dojrzałych mężczyzn wiekiem i skromnym czarnym strojem, młodzieniec. Stoi przy ścianie na lewo od wizerunku carycy, trzymając ponad głową w uniesionych dłoniach szablę i konfederacką obwiedzioną czarnym futerkiem czapkę z piórem przy kwadratowym denku. Spogląda wyzywająco w dół, w stronę drugiej wyróżniającej się przy tej samej ścianie postaci. Najważniejszej, na tym obrazie, ale będącej najniżej, bo leżącej u stóp wszystkich pozostałych, tytułowej postaci Rejtana. Pod numerami umieszczone zostały informacje o postaciach i przedmiotach. 1. Tedeusz Rejtan. To on, protestując przeciwko decyzji sejmu rozbiorowego ustanawiającej I rozbiór Polski, zastąpił posłom drogę i podobno krzyczał: „Zabijcie mnie, ale nie zabijajcie ojczyzny!". Ten polski szlachcic, poseł ziemi nowogródzkiej, był nieprzekupny i prawy. Występował przeciwko Adamowi Ponińskiemu, skorumpowanemu marszałkowi sejmu rozbiorowego, z którym łączy go na obrazie – jak to przedstawił malarz – bezpośredni kontakt wzrokowy. Stał się symbolem prawdziwego patrioty. 2. Adam Poniński
Jako marszałek sejmu rozbiorowego podpisał zgodę na I rozbiór Polski. Sympatyk Rosji i współpracownik jej ambasadora – pobierał od niego tzw. jurgielt, pieniądze za przychylność w sprawach politycznych. Korumpował innych posłów, płacąc im z kasy trzech zaborców, za co też pobierał stosowną pensję. Na obrazie przedstawiony jest w czerwonym stroju. Kolor ten, razem z bielą szaty stojącego obok Stanisława Szczęsnego Potockiego, tworzy ironiczną „flagę" państwa polskiego, które obaj zdradzili. Poniński władczym gestem pokazuje Rejtanowi drzwi, za którymi stoją rosyjscy żołnierze. 3. Stanisław Szczęsny Potocki. W rzeczywistości nie było go na sejmie rozbiorowym. Matejko przedstawił go na obrazie jako zdrajcę ojczyzny, którym tak naprawdę wtedy jeszcze nie był. Dopiero 20 lat po I rozbiorze Polski (w 1792 roku) Szczęsny Potocki stał się jednym z przywódców konfederacji targowickiej. Wówczas polscy magnaci, w porozumieniu z rosyjską carycą Katarzyną II, wystąpili przeciwko Konstytucji 3 maja, co dodatkowo osłabiło Polskę. Malarz „ukarał" Potockiego, umieszczając jego postać na sejmie rozbiorowym. 4. Franciszek Ksawery Branicki. On także był przywódcą konfederacji targowickiej i został uznany za zdrajcę ojczyzny. Na obrazie wygląda, jakby przejmował się gestem Rejtana i tym, co w wyniku uchwał sejmu spotka Polskę. Gest zasłaniania twarzy ma tu jednak inne znaczenie. Branicki wstydzi się przed ambasadorem rosyjskim żenującego jego zdaniem wystąpienia Rejtana, którego zupełnie się nie spodziewał. 5. Król Stanisław August Poniatowski. Jako Stanisław II August był ostatnim władcą Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Wstąpił na tron dzięki poparciu Katarzyny II – jego rządy były niestety zależne od woli carycy, nie mogły więc prowadzić do umocnienia pozycji Polski. Trzymając pozorny ster państwa o ograniczonej suwerenności, Stanisław August wspierał rozwój gospodarczy i kulturalny kraju. Był mecenasem nauki, literatury i sztuki. Tutaj stoi smutny, zrezygnowany, zdaje się niemal niezainteresowany wydarzeniami na sali obrad, spogląda na trzymany w lewej dłoni zegarek. W rzeczywistości nie było go na sejmie rozbiorowym. 6. Nikołaj Repnin. Rosyjski ambasador, którego w rzeczywistości nie było wtedy w Polsce, a stanowisko reprezentanta Rosji piastował wówczas Otto Magnus von Stackelberg [czyt. oto magnus von sztakelberg]. Malarz uwiecznił Repnina w swoim dziele jako tego, który skutecznie namawiał magnaterię polską do prorosyjskich postaw, zmierzając do podporządkowania Polski Rosji. Umieszczona w górnej części obrazu postać ambasadora podkreśla wysoką, dominującą pozycję zaborczego mocarstwa. Repnin zabawiany jest przez dwie damy, Izabelę Lubomirską (z jego prawej strony) i Izabelę Czartoryską (z lewej), a sytuacja ta piętnuje służalczą i schlebiającą postawę przekupnej magnaterii. 7. Franciszek Salezy Potocki. Ojciec Stanisława Szczęsnego Potockiego. Nie żył już, kiedy obradował sejm. Niektórzy badacze twierdzą, że Matejko umieścił go na obrazie, by „wesprzeć" Rejtana – Franciszek Salezy był zawsze przeciwny prorosyjskiej postawie – inni uważają, że postać ta pojawia się jako symbol politycznie błądzącej po omacku magnaterii polskiej, która przyczyniła się do upadku Polski, o czym świadczą ułożone w charakterystycznym dla osoby niewidomej geście dłonie. 8. Młodzieniec w ciemnym stroju. Młody człowiek z podniesioną szablą i czapką konfederatką symbolizuje tu nadzieję i młode pokolenie, które będzie walczyło o niezależność Polski. Mężczyzna góruje nad pozostałymi posłami. Ubrany jest w sarmacki strój, który odpowiada szacie Rejtana, co podkreśla łączącą ich ideę wolności ukochanej ojczyzny. 9. Portret Katarzyny II. Nad trójką zdrajców ojczyzny wisi portret rosyjskiej władczyni, carycy Katarzyny II. Sprawia to wrażenie, że jest ona metaforycznie obecna w zamku i ma bezpośredni wpływ na podejmowane decyzje polityczne. 10. Przewrócony fotel. Wraz z porozrzucanymi dookoła dokumentami symbolizują upadek urzędu państwowego. Obok fotela, na którym zasiadał być może sam król, leży sakiewka, z której wypadły monety – jedna z nich toczy się pod nogi Ponińskiego, podkreślając jego zgubną dla kraju miłość do pieniędzy. 11. Rosyjscy żołnierze. Widać ich za drzwiami sali obrad, pod którymi leży Rejtan – w rzeczywistości w sejmie nie było żołnierzy. Malarz podkreślił tutaj gotowość Rosji do interwencji zbrojnej, gdyby Polska postanowiła zbuntować się przeciwko planowanemu rozbiorowi. 12. Samuel Korsak, czyli autoportret malarza. Matejko nadał Samuelowi Korsakowi, drugiemu posłowi z ziemi nowogródzkiej, własny wygląd.
Barwna reprodukcja zorientowanego poziomo obrazu olejnego, który przedstawia bogato zdobione wnętrze sali tronowej zamku warszawskiego z tłumem historycznych postaci. Wytwornie ubrani wedle różnych mód panujących w XVIII wieku. Ci ukazani po lewej i w centrum kompozycji, rozgestykulowani, są niezwykle poruszeni tym, że u progu, częściowo otwartych, rzeźbionych i złoconych drzwi, na kamiennej, marmurowej posadzce – po prawej stronie obrazu – leży mężczyzna w szlacheckim stroju z obnażoną, z rozchylanej oburącz szaty, piersią. Za jego plecami zwisa ciężka czerwona kotara, druga taka sama po lewej stronie wyjścia z sali. W centrum kompozycji na przedzie stoją dwaj mężczyźni w jasnych perukach – szczupły młodszy, a na prawo od niego o masywnej budowie dużo starszy. Kolory ich arystokratycznych strojów przywodzą na myśl polskie barwy narodowe. Młody oprócz czarnego fraka ubrany jest w przepasaną błękitną wstęgą, długą białą kamizelkę, takie spodnie za kolana i pończochy; starszy, w czerwone spodnie, pończochy i dla odmiany krótką kamizelkę oraz bogato haftowany złotem, również czerwony habit – rodzaj długiej marynarki. Młodszy ma spuszczoną głowę, spogląda na podłogę przed swoimi stopami. W prawej dłoni trzyma zapisane kartki, a drugą przytrzymuje rękę starszego mężczyzny, w której ten ściska sękaty kij. Z uniesioną dumnie głową wskazuje on placem wyprostowanej lewej ręki na otwarte jednym skrzydłem drzwi. Za nimi pręży się wyprostowany na baczność żołnierz. Powyżej, dalej za głową mężczyzny w czerwonym stroju, na ścianie wisi, oprawiony w głęboko rzeźbioną, szeroką, złoconą ramę, pełnopostaciowy portret siedzącej starszej kobiety w jasnej, błękitnej sukni. Jej głowę zdobi niewielka złota korona, ramiona okrywa królewski płaszcz z gronostajów, a lewa dłoń dźwiga ciemnobłękitną kulę z podwójnym krzyżem – jedno z insygniów władzy rosyjskich carów. Mężczyzna na podłodze to podgolony wysoko szatyn z długimi wąsami w czarnym szlacheckim kontuszu – płaszcz z długimi, rozciętymi rękawami – w szerokich, czarnych spodniach hajdawerach lub szarawarach wpuszczonych w żółte buty baczmagi z wysokimi marszczonymi cholewkami i o podwiniętych lekko czubkach. Rozpięty na piesiach srebrzysty żupan – rodzaj męskiej sukni – wokół brzucha opina szeroki przetykany złotą nicią szlachecki pas kontuszowy. Jego luźne, długie końce ścielą się na posadzce obok dużej ukrytej w ozdobnej pochwie szabli zwanej karabelą. Przy lewej kotarze drzwi mężczyzna z epoletami na ramionach munduru, z czarnym płaszczem przewieszonym przez ramię, w dramatycznym geście, końcami wyprostowanych palców, podpiera pochylone czoło. Na lewo od biało-czerwonej pary, pochylony, poczerwieniały na twarzy szlachcic ze złotą tkaniną w dłoniach. Opada ona na podłogę za nogami, obitego gładkim ciemnoczerwonym materiałem obszytym po brzegach złotem, też nim pokrytego, wywróconego krzesła na pierwszym planie. Pod nim walający się plik dokumentów z lakowymi pieczęciami. Zaraz za tym stary wąsaty szlachcic z rozwianymi resztkami długich siwych włosów na głowie. Idzie w lewo, w stronę przeciwną drzwiom, zwrócony twarzą w stronę widza, wyciągając przed siebie ręce, jak oślepiony. Z jego ramion opada w dół, okrywający odświętny strój, gruby, podbity brązowym futrem czarny płaszcz – delia. Na lewo, półleżący na krześle z nogą założoną na nodze, mężczyzna stanu duchownego. Również odwrócony tyłem do rozgrywającej się przy drzwiach sceny. Ubrany na czarno, z krzyżem u złotego łańcucha spoczywającym na piersi i czerwoną piuską na głowie. Poniżej jego lewej dłoni, na skraju opadającej na podłogę poły czarnego płaszcza, bieleje zaostrzone do pisania, poczernione atramentem gęsie pióro. Mężczyzna dotyka dłonią okolicy serca, spod półprzymkniętych powiek spogląda na widza. Siedzący za nim, przodem ku duchownemu starszy mężczyzna w peruce przygląda się z niepokojem twarzy sąsiada wsparty dłońmi na podłokietnikach swojego krzesła. W tle ruchliwe, wąsate głowy postaci poniżej podwyższenia wokół pustego królewskiego tronu, widocznego z lewej strony, częściowo skrytego za krawędzią obrazu. Tam wyżej, stojący spokojnie, ukazany prawym profilem mężczyzna w brązowym habicie przepasany błękitną wstęgą. Trzyma w lewej dłoni, na wysokości pasa białych spodni, kieszonkowy zegarek. Nie opuszczając głowy w białej peruce, spogląda z dezaprobatą w dół ponad głowami pozostałych. To król Stanisław August Poniatowski. Za nim, na prawo, nad jego głową w ścianie rozpoczyna się otwór z niewielką lożą. Parapet jej balustrady przypada na wysokości piersi orła w koronie znajdującego się na tej samej ścianie nad tronem. Pomiędzy nim a lożą zwisa kotara do jej zasłaniania, również czerwona jak te przy drzwiach. Na parapecie oparły ręce dwie zwrócone ku sobie, sądząc po minach i gestach, zdegustowane damy w błękitnych jak carycy sukniach. Obie mają wymyślne fryzury. Ta z prawej osłania piersi dużym wachlarzem, lewa ukazuje dekolt sukni. Pomiędzy nimi siedzi, cofnięty nieco, spoglądający w dół mężczyzna w ciemnożółtym stroju. Z tyłu po lewej, ledwie widoczna, zasmucona twarz kobiety w osłaniającym głowę czarnym kapturze. Poniżej loży tłumek rozemocjonowanych mężczyzn w strojach szlacheckich. Jedni unoszą ręce w górę, inni obłapują nimi sąsiadów albo własne czoła, na twarzach niepokój i zafrasowanie. Wytrzeszczają w zdziwieniu szeroko otwarte oczy. Na prawo górujący nad nimi, wyróżniający się na tle starców i dojrzałych mężczyzn wiekiem i skromnym czarnym strojem, młodzieniec. Stoi przy ścianie na lewo od wizerunku carycy, trzymając ponad głową w uniesionych dłoniach szablę i konfederacką obwiedzioną czarnym futerkiem czapkę z piórem przy kwadratowym denku. Spogląda wyzywająco w dół, w stronę drugiej wyróżniającej się przy tej samej ścianie postaci. Najważniejszej, na tym obrazie, ale będącej najniżej, bo leżącej u stóp wszystkich pozostałych, tytułowej postaci Rejtana. Pod numerami umieszczone zostały informacje o postaciach i przedmiotach. 1. Tedeusz Rejtan. To on, protestując przeciwko decyzji sejmu rozbiorowego ustanawiającej I rozbiór Polski, zastąpił posłom drogę i podobno krzyczał: „Zabijcie mnie, ale nie zabijajcie ojczyzny!". Ten polski szlachcic, poseł ziemi nowogródzkiej, był nieprzekupny i prawy. Występował przeciwko Adamowi Ponińskiemu, skorumpowanemu marszałkowi sejmu rozbiorowego, z którym łączy go na obrazie – jak to przedstawił malarz – bezpośredni kontakt wzrokowy. Stał się symbolem prawdziwego patrioty. 2. Adam Poniński
Jako marszałek sejmu rozbiorowego podpisał zgodę na I rozbiór Polski. Sympatyk Rosji i współpracownik jej ambasadora – pobierał od niego tzw. jurgielt, pieniądze za przychylność w sprawach politycznych. Korumpował innych posłów, płacąc im z kasy trzech zaborców, za co też pobierał stosowną pensję. Na obrazie przedstawiony jest w czerwonym stroju. Kolor ten, razem z bielą szaty stojącego obok Stanisława Szczęsnego Potockiego, tworzy ironiczną „flagę" państwa polskiego, które obaj zdradzili. Poniński władczym gestem pokazuje Rejtanowi drzwi, za którymi stoją rosyjscy żołnierze. 3. Stanisław Szczęsny Potocki. W rzeczywistości nie było go na sejmie rozbiorowym. Matejko przedstawił go na obrazie jako zdrajcę ojczyzny, którym tak naprawdę wtedy jeszcze nie był. Dopiero 20 lat po I rozbiorze Polski (w 1792 roku) Szczęsny Potocki stał się jednym z przywódców konfederacji targowickiej. Wówczas polscy magnaci, w porozumieniu z rosyjską carycą Katarzyną II, wystąpili przeciwko Konstytucji 3 maja, co dodatkowo osłabiło Polskę. Malarz „ukarał" Potockiego, umieszczając jego postać na sejmie rozbiorowym. 4. Franciszek Ksawery Branicki. On także był przywódcą konfederacji targowickiej i został uznany za zdrajcę ojczyzny. Na obrazie wygląda, jakby przejmował się gestem Rejtana i tym, co w wyniku uchwał sejmu spotka Polskę. Gest zasłaniania twarzy ma tu jednak inne znaczenie. Branicki wstydzi się przed ambasadorem rosyjskim żenującego jego zdaniem wystąpienia Rejtana, którego zupełnie się nie spodziewał. 5. Król Stanisław August Poniatowski. Jako Stanisław II August był ostatnim władcą Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Wstąpił na tron dzięki poparciu Katarzyny II – jego rządy były niestety zależne od woli carycy, nie mogły więc prowadzić do umocnienia pozycji Polski. Trzymając pozorny ster państwa o ograniczonej suwerenności, Stanisław August wspierał rozwój gospodarczy i kulturalny kraju. Był mecenasem nauki, literatury i sztuki. Tutaj stoi smutny, zrezygnowany, zdaje się niemal niezainteresowany wydarzeniami na sali obrad, spogląda na trzymany w lewej dłoni zegarek. W rzeczywistości nie było go na sejmie rozbiorowym. 6. Nikołaj Repnin. Rosyjski ambasador, którego w rzeczywistości nie było wtedy w Polsce, a stanowisko reprezentanta Rosji piastował wówczas Otto Magnus von Stackelberg [czyt. oto magnus von sztakelberg]. Malarz uwiecznił Repnina w swoim dziele jako tego, który skutecznie namawiał magnaterię polską do prorosyjskich postaw, zmierzając do podporządkowania Polski Rosji. Umieszczona w górnej części obrazu postać ambasadora podkreśla wysoką, dominującą pozycję zaborczego mocarstwa. Repnin zabawiany jest przez dwie damy, Izabelę Lubomirską (z jego prawej strony) i Izabelę Czartoryską (z lewej), a sytuacja ta piętnuje służalczą i schlebiającą postawę przekupnej magnaterii. 7. Franciszek Salezy Potocki. Ojciec Stanisława Szczęsnego Potockiego. Nie żył już, kiedy obradował sejm. Niektórzy badacze twierdzą, że Matejko umieścił go na obrazie, by „wesprzeć" Rejtana – Franciszek Salezy był zawsze przeciwny prorosyjskiej postawie – inni uważają, że postać ta pojawia się jako symbol politycznie błądzącej po omacku magnaterii polskiej, która przyczyniła się do upadku Polski, o czym świadczą ułożone w charakterystycznym dla osoby niewidomej geście dłonie. 8. Młodzieniec w ciemnym stroju. Młody człowiek z podniesioną szablą i czapką konfederatką symbolizuje tu nadzieję i młode pokolenie, które będzie walczyło o niezależność Polski. Mężczyzna góruje nad pozostałymi posłami. Ubrany jest w sarmacki strój, który odpowiada szacie Rejtana, co podkreśla łączącą ich ideę wolności ukochanej ojczyzny. 9. Portret Katarzyny II. Nad trójką zdrajców ojczyzny wisi portret rosyjskiej władczyni, carycy Katarzyny II. Sprawia to wrażenie, że jest ona metaforycznie obecna w zamku i ma bezpośredni wpływ na podejmowane decyzje polityczne. 10. Przewrócony fotel. Wraz z porozrzucanymi dookoła dokumentami symbolizują upadek urzędu państwowego. Obok fotela, na którym zasiadał być może sam król, leży sakiewka, z której wypadły monety – jedna z nich toczy się pod nogi Ponińskiego, podkreślając jego zgubną dla kraju miłość do pieniędzy. 11. Rosyjscy żołnierze. Widać ich za drzwiami sali obrad, pod którymi leży Rejtan – w rzeczywistości w sejmie nie było żołnierzy. Malarz podkreślił tutaj gotowość Rosji do interwencji zbrojnej, gdyby Polska postanowiła zbuntować się przeciwko planowanemu rozbiorowi. 12. Samuel Korsak, czyli autoportret malarza. Matejko nadał Samuelowi Korsakowi, drugiemu posłowi z ziemi nowogródzkiej, własny wygląd.
Jan Matejko, Rejtan
Źródło: olej na płótnie, 1886 r., domena publiczna.
Polecenie 4
Odszukaj w dostępnych źródłach nagranie piosenki Jacka Kaczmarskiego pt. Rejtan, czyli raport ambasadora (wg obrazu Jana Matejki). Zapoznaj się z nim, patrząc na obraz Jana Matejki.
R1agNX7Lixpac
(Uzupełnij).
Polecenie 4
Przeczytaj utwór Jacka Kaczmarskiego i wskaż, kim jest podmiot liryczny.
RmoboFleXFZIr
(Uzupełnij).
Rejtan, czyli raport ambasadora (wg obrazu Jana Matejki)Jacek Kaczmarski
Jacek KaczmarskiRejtan, czyli raport ambasadora (wg obrazu Jana Matejki)
Wasze Wieliczestwoj0000008RMB6v21_000tp007Wasze Wieliczestwo, na wstępie śpieszę donieść: Akt podpisany i po naszej myśli brzmi. Zgodnie z układem wyłom w Litwie i Koronie Stał się dziś faktem, czemu nie zaprzeczy nikt.
Muszę tu wspomnieć jednak o gorszącej scenie, Której wspomnienie budzi we mnie żal i wstręt, Zwłaszcza że miała ona miejsce w polskim sejmie, Gdy podpisanie paktów miało skończyć się.
Niejaki Rejtan, zresztą poseł z Nowogrodu, Co w jakiś sposób jego krok tłumaczy mi, Z szaleństwem w oczach wszerz wyciągnął się na progu I nie chciał puścić posłów w uchylone drzwi.
Koszulę z piersi zdarł, zupełnie jak w teatrze, Polacy – czuły naród – dali nabrać się: Niektórzy w krzyk, że już nie mogą na to patrzeć, Inni zdobyli się na litościwą łzę.
Tyle hałasu trudno sobie wyobrazić! Wzniesione ręce, z głów powyrywany kłak, Ksiądz Prymas siedział bokiem, nie widziałem twarzy, Evidemmentj0000008RMB6v21_000tp008Evidemment, nie było mu to wszystko w smak.
Ponińskij09Ponińskij wezwał straż – to łajdak jakich mało, Do dalszych spraw polecam z czystym sercem go, Branickij10Branickij twarz przy wszystkich dłońmi zakrył całą, Szczęsnyj‑Potockij11Szczęsnyj‑Potockij był zupełnie comme il fautj0000008RMB6v21_000tp009comme il faut.
I tylko jeden szlachcic stary wyszedł z sali, Przewrócił krzesło i rozsypał monet stos, A co dziwniejsze, jak mi potem powiadali, To też Potockij! (Ale całkiem autre chosej0000008RMB6v21_000tp00Aautre chose).
Tak à proposj0000008RMB6v21_000tp00Bà propos, jedna z dwóch dam mi przydzielonych Z niesmakiem odwróciła się, wołając – Fu! Niech ekscelencja spojrzy, jaki owłosiony! (Co było zresztą szczerą prawdą, entre nousj0000008RMB6v21_000tp00Centre nous).
Wszyscy krzyczeli, nie pojąłem ani słowa. Autorytetu władza nie ma tu za grosz, I bez gwarancji nadal dwór ten finansować To może znaczyć dla nas zbyt wysoki koszt.
Tuż obok loży, gdzie wśród dam zająłem miejsce, Szaleniec jakiś (niezamożny, sądząc z szat) Trójbarwną wstążkę w czapce wzniósł i szablę w pięści – Zachodnich myśli wpływu niewątpliwy ślad!
Tak, przy okazji – portret Waszej Wysokości Tam wisi, gdzie powiesić poleciłem go, Lecz z zachowania tam obecnych można wnosić, Że się nie cieszy wcale należytą czcią.
Król, przykro mówić, też nie umiał się zachować, Choć nadal jest lojalny, mogę stwierdzić to: Wszystko, co mógł – to ręce do kieszeni schować, Kiedy ten mnisi lis Kołłątaj judził go.
W tym zamieszaniu spadły pisma i układy. „Zdrajcy!” krzyczano, lecz do kogo, trudno rzec. Polityk przecież w ogóle nie zna słowa „zdrada”, A politycznych obyczajów trzeba strzec.
Skłócony naród, król niepewny, szlachta dzika Sympatie zmienia wraz z nastrojem raz po raz. Rozgrywka z nimi to nie żadna polityka, To wychowanie dzieci, biorąc rzecz en massej0000008RMB6v21_000tp00Den masse.
Dlatego radzę: nim ochłoną ze zdumienia Tą drogą dalej iść, nie grozi niczym to; Wygrać, co da się wygrać! Rzecz nie bez znaczenia, Zanim nastąpi europejskie qui pro quoj0000008RMB6v21_000tp00Equi pro quo!
unikatowy_nr_id_wpisu_02 Źródło: Jacek Kaczmarski, Rejtan, czyli raport ambasadora, dostępny w internecie: https://www.kaczmarski.art.pl/tworczosc/wiersze/rejtan-czyli-raport-ambasadora/ [dostęp 20.04.2022 r.].
Ćwiczenie 4
Odszukaj na obrazie postać, która wypowiada słowa raportu w utworze Jacka Kaczmarskiego. Wskaż, gdzie na obrazie znajduje się adresatka tego tekstu.
RhnmmUbd7bnk4
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na postać męską ukazaną w loży oraz na portret postaci kobiecej.
Postać, która wypowiada w utworze słowa raportu to Nikołaj Repnin. Na obrazie został ukazany w górnej części, w loży. Adresatką jego wypowiedzi jest caryca Katarzyna II, której portret, wyraźnie górując nad pozostałymi osobami, został przedstawiony przez Jana Matejkę po prawej stronie kompozycji.
Ćwiczenie 4
Na podstawie opisu obrazu, określ, kim jest postać, która wypowiada słowa raportu. Ustal, gdzie znajduje się na obrazie adresatka tego tekstu.
RaEU9yDVXEced
(Uzupełnij).
Podpowiedź:
Zwróć uwagę w opisie obrazu na postać męską ukazaną w loży oraz na portret postaci kobiecej.
Rozwiązanie:
Postać, która wypowiada w utworze słowa raportu to Nikołaj Repnin. Na obrazie został ukazany w górnej części, w loży. Adresatką jego wypowiedzi jest caryca Katarzyna II, której portret, wyraźnie górując nad pozostałymi osobami, został przedstawiony przez Jana Matejkę po prawej stronie kompozycji.
Ćwiczenie 5
Odwołując się do tekstu Jacka Kaczmarskiego Rejtan, czyli raport ambasadora, odpowiedz na poniższe pytania. Wskaż poprawną odpowiedź spośród podanych.
R1Wg2Kv74AwiW
Kto do kogo mówi w Możliwe odpowiedzi: 1. Prawidłowa odpowiedź, 2. Nieprawidłowa odpowiedź A, 3. Nieprawidłowa odpowiedź B
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R4VEaDvj0Itjh
Jakie uczucia wywołało w ambasadorze wystąpienie Tadeusza Rejtana? Możliwe odpowiedzi: 1. podziw i zarazem niesmak, 2. oburzenie, ale i podziw za odwagę, 3. niedowierzanie, pozytywne zaskoczenie i szacunek, 4. zgorszenie, żal i wstręt
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RK5hwjHEgxlXY
Dlaczego ambasador nazywa Ponińskiego „łajdakiem jakich mało”, a potem poleca go z czystym sercem do dalszych spraw? Możliwe odpowiedzi: 1. Bo Poniński jest przekupny, chciwy, nie myśli o ojczyźnie, ale wyłącznie o sobie i swoim majątku – będzie sprzymierzeńcem Rosji, jeśli tylko dostanie zapłatę., 2. Wie, że Poniński popiera prorosyjską postawę polityczną, wierząc, że Rosja wesprze osłabioną Polskę., 3. Nazywa go łajdakiem, bo Poniński nie wahał się zawołać żołnierzy, by rozprawili się z bezbronnym Rejtanem.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RklVuOhHXUUEM
Jaki obraz Polaków wyłania się z utworu Rejtan, czyli raport ambasadora? Możliwe odpowiedzi: 1. Naród polski jest skłócony, szlachta myśli wyłącznie o swoich wygodach, nie respektuje praw i nie szanuje króla., 2. Polacy są patriotami. Jednomyślni, dbają o ojczyznę i dlatego są zgodni, że trzeba podpisać traktat rozbiorowy., 3. Polacy są wrażliwi, łatwo się wzruszają patriotycznymi gestami. Potrafią też spokojnie porozmawiać o ważnych sprawach państwowych., 4. Polska może szczycić się silną władzą w postaci stanowczego króla i konsekwentną polityką popierającej go prawej szlachty.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R9VeLOhQdpZ6C
Jakie cechy, zdaniem ambasadora, mają politycy? Możliwe odpowiedzi: 1. Są oportunistami: nie trzymają się żadnych zasad, przystosowują się do okoliczności dla osobistych korzyści. Są nieprawi i wiarołomni., 2. Są prawi i szlachetni – nie znają nawet słowa „zdrada”., 3. Są patriotami. Są zawsze wierni swojej ojczyźnie i uczciwi.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1EQck6KxBPJN
Młodzieniec w ciemnym ubraniu, z wyciągniętą w górę szablą, to, zdaniem ambasadora: Możliwe odpowiedzi: 1. Reprezentant młodego pokolenia i symbol nadziei Polski na odzyskanie wolności i niezależności., 2. Jakiś biedak, który nie wiedzieć czemu znalazł się na sali obrad., 3. Szaleniec, zapatrzony w dążącą do wolności krajów politykę państw zachodniej Europy, manifestujący swoje przekonania w nieodpowiedniej sytuacji.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Obraz Jana Matejki Rejtan przedstawia dwie postawy: gotowość do poświęcenia się dla dobra ojczyzny oraz liczenie tylko na zysk. Pogrupuj wyrazy tak, aby odpowiadały danej postawie. Gotowość do poświęcenia się Możliwe odpowiedzi: 1. spolegliwość, 2. wojować, 3. gorliwość, 4. współpraca z okupantem, 5. zaprzaństwo, 6. odpowiedzialność, 7. być bez reszty oddanym sprawie, 8. być godnym zaufania, 9. niewierność, 10. przyzwoitość, 11. egoizm, 12. samolubstwo, 13. rzetelność, 14. solidarność, 15. działanie na szkodę, 16. nieuczciwość, 17. interesowność, 18. sprzeniewierzenie, 19. być ślepo czemuś oddanym, 20. lojalność Zdradzanie interesów własnego narodu na rzecz innego Możliwe odpowiedzi: 1. spolegliwość, 2. wojować, 3. gorliwość, 4. współpraca z okupantem, 5. zaprzaństwo, 6. odpowiedzialność, 7. być bez reszty oddanym sprawie, 8. być godnym zaufania, 9. niewierność, 10. przyzwoitość, 11. egoizm, 12. samolubstwo, 13. rzetelność, 14. solidarność, 15. działanie na szkodę, 16. nieuczciwość, 17. interesowność, 18. sprzeniewierzenie, 19. być ślepo czemuś oddanym, 20. lojalność
Obraz Jana Matejki Rejtan przedstawia dwie postawy: gotowość do poświęcenia się dla dobra ojczyzny oraz liczenie tylko na zysk. Pogrupuj wyrazy tak, aby odpowiadały danej postawie. Gotowość do poświęcenia się Możliwe odpowiedzi: 1. spolegliwość, 2. wojować, 3. gorliwość, 4. współpraca z okupantem, 5. zaprzaństwo, 6. odpowiedzialność, 7. być bez reszty oddanym sprawie, 8. być godnym zaufania, 9. niewierność, 10. przyzwoitość, 11. egoizm, 12. samolubstwo, 13. rzetelność, 14. solidarność, 15. działanie na szkodę, 16. nieuczciwość, 17. interesowność, 18. sprzeniewierzenie, 19. być ślepo czemuś oddanym, 20. lojalność Zdradzanie interesów własnego narodu na rzecz innego Możliwe odpowiedzi: 1. spolegliwość, 2. wojować, 3. gorliwość, 4. współpraca z okupantem, 5. zaprzaństwo, 6. odpowiedzialność, 7. być bez reszty oddanym sprawie, 8. być godnym zaufania, 9. niewierność, 10. przyzwoitość, 11. egoizm, 12. samolubstwo, 13. rzetelność, 14. solidarność, 15. działanie na szkodę, 16. nieuczciwość, 17. interesowność, 18. sprzeniewierzenie, 19. być ślepo czemuś oddanym, 20. lojalność
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 5
Opisz wydarzenia przedstawione na obrazie Jana Matejki z perspektywy wybranej przez ciebie, przedstawionej na nim osoby (np. Rejtana, króla, Ponińskiego, damy z loży).
R15rMeTOge8KM
(Uzupełnij).
Polecenie 5
Przedstaw wydarzenia ukazane w opisie obrazu Jana Matejki z perspektywy wybranej przez ciebie osoby (np. Rejtana, króla, Ponińskiego, damy z loży).
R16UkT0BAejA5
(Uzupełnij).
Polecenie 6
Co mogłaby odpowiedzieć ambasadorowi caryca Rosji Katarzyna II? Napisz list w jej imieniu do Repnina.
R15vyJpdFztb6
(Uzupełnij).
j0000008RMB6v21_000tp007
Wasze Wieliczestwo – Wasza Wysokość
j0000008RMB6v21_000tp008
évidemment [czyt. ewidemą] – oczywiście
j0000008RMB6v21_000tp009
comme il faut [czyt. komilfo] – jak należy, jak trzeba, jak wypada; przyzwoity
j0000008RMB6v21_000tp00B
à propos [czyt. a propo] – wyrażenie wprowadzające temat wypowiedzi, np. ‘w związku z’, ‘nawiasem mówiąc’
j0000008RMB6v21_000tp00A
autre chose [czyt. otre szoz] – coś innego
j0000008RMB6v21_000tp00C
entre nous [czyt. ątre nu] – między nami
j0000008RMB6v21_000tp00D
en masse [czyt. ą mas] – tłumnie
j0000008RMB6v21_000tp00E
qui pro quo [czyt. kwi pro kwo] – ‘który zamiast którego’, nieporozumienie
09
Ponińskij – autor celowo nadał nazwiskom brzmienie rosyjskie, zapisując ich charakterystyczne końcówki, aby podkreślić, że dana osoba działała na rzecz zaborcy
10
Branickij – autor celowo nadał nazwiskom brzmienie rosyjskie, zapisując ich charakterystyczne końcówki, aby podkreślić, że dana osoba działała na rzecz zaborcy
11
Szczęsnyj‑Potockij – autor celowo nadał nazwiskom brzmienie rosyjskie, zapisując ich charakterystyczne końcówki, aby podkreślić, że dana osoba działała na rzecz zaborcy
