Kotliny

1. Położenie i środowisko kotlin

KotlinakotlinaKotlina to rozległa wklęsła forma terenu, która ze wszystkich stron jest otoczona wzniesieniami. Kotliny w Polsce leżą między wyżynami i górami; bywa też, że góry otaczają je ze wszystkich stron. Największą kotliną jest Kotlina Sandomierska leżąca między Wyżyną Małopolską i Wyżyną Lubelską a Karpatami. Znacznie mniejsza jest Kotlina Oświęcimska położona na zachód od Krakowa.

RP3FWyfzvrxhC

Aktywna mapa Polski z zaznaczonymi pasami poszczególnych krajobrazów Polski. Od północy są to kolejno pasy: pobrzeży, pojezierzy, nizin środkowopolskich, wyżyn, kotlin podgórskich, gór.

Aktywna mapa Polski z zaznaczonymi pasami poszczególnych krajobrazów Polski. Od północy są to kolejno pasy: pobrzeży, pojezierzy, nizin środkowopolskich, wyżyn, kotlin podgórskich, gór.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PfD4wZxqj

Klimat kotlin jest cieplejszy i łagodniejszy niż otaczających je wzniesień. Kotlina Sandomierska położona jest w Zapadlisku Podkarpackim – obniżeniu tektonicznym i należy do najcieplejszych rejonów naszego kraju – występuje ponad 220 dni okresu wegetacyjnego w zachodniej części tego regionu. Opady roczne są w kotlinach niższe niż w okolicznych górach, ale i tak wyższe niż na nizinach. Dna kotlin są przeważnie równinne, zwykle płyną nimi rzeki. To sprawia, że gleby kotlin są żyzne (w dolinach rzek występują mady rzeczne, a przeważają gleby bielicowe). Te czynniki oraz korzystne ukształtowanie terenu sprawiają, że rolnictwo jest tam ważną gałęzią gospodarki.

R1bjeO5Yat5xt

Fotografia ukazująca teren równinny z polami i łąkami, w tle widoczne wzniesienia otaczające teren.

Rg2vuQJDHH9VQ

Fotografia wnętrza kaplicy św. Kingi w Wieliczce. Widoczna wysoka błyszcząca sala oświetlona przez białe kryształowe żyrandole. W kaplicy znajdują się osoby ją zwiedzające.

RtRmaMst8SLVU

Grafika komputerowa prezentująca stalowe konstrukcje umieszczone pomiędzy usypanymi pagórkami żółtej siarki.

Polskie kotliny podgórskie obfitują w bogactwa naturalne. W Kotlinie Oświęcimskiej występują bogate złoża węgla kamiennego, w Grobli wydobywa się ropę naftową, w Husowie i Jarosławiu – gaz ziemny, w okolicach Tarnobrzega – siarkę. W Kotlinie Sandomierskiej wydobywa się sól kamienną, a na północy, w widłach Wisły i Sanu znajduje się utworzony przed II wojną światową (1936–1939) Centralny Okręg Przemysłowy (COP).

Ważne!

Miasta leżące w centralnych, nisko położonych miejscach kotlin są szczególnie narażone na powodzie. Większe opady deszczu bądź gwałtowne topnienie śniegu sprzyjają napływaniu wody ze wszystkich stron do centralnej części kotliny. Może to powodować krótkotrwałe, ale gwałtowne powodzie.

RI80aCUzYLKQo

Dwie fotografie prezentujące skutki powodzi w 1997 r. Na pierwszej widoczny zniszczony do połowy most na rzece, po którym idą ludzie. Na drugiej fotografii widoczne pozostałości budowli stojącej nad brzegiem rzeki.

2. Turystyczne znaczenie kotlin

Kotliny stanowią świetną bazę wypadową do wycieczek w otaczające je góry i wyżyny. Poza tym przez każdą kotlinę przebiegają ważne szlaki komunikacyjne, co znacznie ułatwia transport ludzi i towarów. Jest to spowodowane ich równinnym charakterem oraz faktem, że pozwalają przedostać się między łańcuchami górskimi bez potrzeby przedzierania się przez nie. W każdej kotlinie jest jedno lub kilka większych miast zapewniających zaopatrzenie, transport i bazę noclegową dla turystów. Na przykład w Kotlinie Oświęcimskiej leżą Oświęcim, Pszczyna i Czechowice‑Dziedzice, skąd blisko jest w Beskidy Zachodnie. Nowy Targ może być początkiem wycieczek w Tatry, Pieniny, Gorce i na Babią Górę.

RPiGxgXvCpTEK

Fotografia prezentuje wysokie mury obronne twierdzy porośnięte trawą. Poniżej murów rośnie bujna roślinność składająca się z drzew i krzewów. Tło stanowi błękitne niebo z licznymi chmurami.

Bardzo ważnym dla turystyki tego regionu miastem jest Kraków leżący w wąskim połączeniu dwóch kotlin, zwanym Bramą Krakowską. Miasto ma doskonałe połączenia komunikacyjne (lotnisko, autostradę, linie kolejowe) i rozbudowaną bazę noclegową. Bardzo chętnie odwiedzają je turyści z Polski i z zagranicy. Ponieważ Kraków był niegdyś stolicą Polski, zachowało się w nim wiele wspaniałych zabytków, do których należą: Wzgórze Wawelskie z zamkiem, Stare Miasto z Rynkiem i Sukiennicami oraz dziesiątki wiekowych kamienic i kościołów (w tym kościół Mariacki, w którym znajduje się słynny ołtarz Wita Stwosza).

R1AaXXwbnI44n

Fotografia prezentuje Rynek Starego Miasta w Krakowie w słoneczny dzień. Na pierwszym planie widoczny budynek Sukiennic przed którym spacerują ludzie oraz są rozłożone parasole ogródka restauracji. W tle, z lewej strony, znajduje się Wieża Ratuszowa. Na prawej i lewej krawędzi zdjęcia widać fragmenty kolorowych kamienic otaczających rynek.

R9jg0JtPiklVj

Fotografia prezentuje ruiny ogromnego zamku Krzyżtopór. Widoczne mury zamku otoczone murem obronnym. Poniżej muru rosną liczne drzewa. Ruiny zamku nie mają okien, pozostały jedynie otwory okienne. Większość murów zamku zbudowana jest z białych kamieni, w okolicach okien widoczne są ślady napraw wykonanych z czerwonych cegieł.

Podsumowanie

• Kotliny to równinne obniżenia otoczone wyżynami lub górami.

• Największe polskie kotliny to Kotlina Sandomierska i Kotlina Oświęcimska.

• Z miast położonych w kotlinach można wyjechać na wiele atrakcyjnych wycieczek na wyżyny lub w góry.

Praca domowa

Słownik

Zadania