Kreowanie zdrowego środowiska człowieka

Reat4wiLTC0nm

Możemy wpływać na nasze otoczenie na bardzo wielu płaszczyznach, dzięki czemu w pewnym stopniu staje się ono bardziej dopasowane do naszych potrzeb.
Ten wpływ może być jednak zarówno pozytywny, jak i negatywny.
Więcej na ten temat dowiesz się z poniższego materiału.

Środowisko naturalne: zmiany klimatu wpływają na życie ludzi na całym świecie. Życiu ludzkiemu towarzyszą również zmiany społeczne na tyle istotne we wzorcach kulturowych oraz strukturze danego społeczeństwa, że ich skutkiem jest modyfikacja zachowań. Zastanów się, co mógłbyś/–abyś zrobić, aby najbliższe otoczenie było dla ciebie bardziej komfortowe i sprzyjało utrzymaniu dobrego zdrowia. Uwzględnij zarówno zagadnienia ochrony środowiska, jak i inne czynniki, np. relacje z innymi osobami, zaangażowanie w działalność organizacji pozarządowym.

Nauczysz się

ustalać, co możesz sam/a zrobić, aby tworzyć warunki środowiskowe korzystne dla zdrowia;
ustalać, co możesz sam/a zrobić, aby tworzyć warunki społeczne korzystne dla zdrowia.

1. Kreowanie warunków środowiskowych korzystnych dla zdrowia

Tworzenie warunków korzystnych dla zdrowia, jeżeli chodzi o środowisko naturalne, odbywa się na kilku płaszczyznach. W szczególności:

ochrony istniejącego stanu przyrody;
przywracania warunków zbliżonych do pierwotnych na obszarach zniszczonych różnego rodzaju działalnością.

RPIbXos90Sca1

Zdjęcie ukazujące dzieci sadzące drzewa. Na pierwszym planie widoczna jest nastolatka kucająca nad sadzonką i patrząca w lewo, w stronę obiektywu. Dziewczyna ma długie jasne włosy związane w kucyk. Jest ubrana w niebieskie dżinsy, czarną bluzę, ciemne buty za kostkę i siwą kamizelkę z kapturem. W tle widać inne dzieci, a także fragment lasu. — Wszyscy możemy przyczyniać się do ochrony środowiska naturalnego
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Historia ochrony środowiska w Polsce sięga co najmniej 1347 roku i zakazu nadmiernego wyrębu lasów wydanego przez Kazimierza Wielkiego w Statutach wiślickich. Ponadto istnieją przesłanki, że pewne ograniczone działania w tym zakresie, np. zakazy polowań, władcy Polski wprowadzali już u progu istnienia państwa, a więc ponad 1000 lat temu.Indeks górny 1przypis 31 Indeks górny koniec

Współczesne regulacje w tym zakresie są tworzone przez organy władzy na poziomie centralnym i samorządowym, ale również częściowo zależne od decyzji innych podmiotów, np. w ramach wspólnot mieszkaniowych, spółdzielni, które mogą decydować o sposobie ukształtowania i wyglądu m.in. terenów rekreacyjnych w swoim obrębie. Zatem również każda osoba fizyczna może pośrednio wpływać na to, jak wygląda otoczenie, w którym żyje.

Możliwości osób prywatnych nie ograniczają się jednak tylko do decydowania za pośrednictwem swoich przedstawicieli w różnych organach. Ochrona środowiska charakteryzuje się również tym, że bardzo wiele kwestii, chociaż formalnie jest określonych prawnie, w praktyce zależy od codziennych nawyków obywateli. Im są one lepiej uświadomione i bardziej powszechne, tym większa szansa zachowania pierwotnych cech otoczenia.

Konkretne działania, jakie mogą podejmować pojedyncze osoby to na przykład:

selektywna zbiórka odpadówDefinicja: selektywna zbiórka odpadówselektywna zbiórka odpadów oraz związany z nią recyclingrecycling, czyli ich ponowne przetwarzanie;
świadome postępowanie z substancjami toksycznymi dla środowiska, np. detergentami, przeterminowanymi lekami;
rozsądne zużywanie energii elektrycznej, żywności, wody;
czynne dbanie o otoczenie, np. o roślinność.

Z kolei przywracanie do stanu pierwotnego lub do niego zbliżonego przejawia się m.in. w rekultywacjiDefinicja: rekultywacjarekultywacjiIndeks górny 2przypis 22 Indeks górny koniec terenów zniszczonych przez człowieka. Powstały one w czasie intensywnej, czasami wielowiekowej działalności gospodarczej i przemysłowej w danym miejscu. Stopień i rodzaj szkód zależy od rodzaju takiej działalności. Może to być konieczność nasadzenia lasów, likwidacji skażeń gruntu, usunięcia skutków wydobycia, przetwórstwa czy produkcji.

Możliwości działań w zakresie kształtowania korzystnych dla zdrowia warunków środowiska naturalnego, zostały usystematyzowane w poniższej animacji.

R1ccQuskkka08

Kreowanie warunków korzystnych dla zdrowia w środowisku naturalnym
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Polecenie 1

Wskaż, jak nazywamy zmiany w środowisku naturalnym wywołane działalnością człowieka.

R1R865qUj0Qv3

Polecenie 2

Podaj trzy przykłady działań, które mógłbyś lub mogłabyś podjąć w swoim najbliższym otoczeniu, w celu poprawy stanu środowiska naturalnego. Zapisz odpowiedź poniżej.

R1R865qUj0Qv3

Polecenie 3

Jak dawno temu w Polsce pojawiły się pierwsze regulacje dotyczące ochrony środowiska? Określ przybliżoną datę.

R1R865qUj0Qv3

2. Kreowanie warunków społecznych korzystnych dla zdrowia

Drugim elementem, poza omówionym wcześniej środowiskowym, który ma istotny wpływ na nasze zdrowie, są uwarunkowania społeczne, w których żyjemy, a więc związane z innymi osobami, podmiotami, instytucjami. Zmieniają się one wraz naszym wiekiem, miejscem nauki, działaniami innych osób, ogólnym rozwojem społecznym.

Rwh2VcOqXrVx0

Zdjęcie przedstawia grupę pięciu mężczyzn oraz trzech kobiet. Jeden z mężczyzn siedzi przy laptopie postawionym na stoliku. Na ścianie po lewej stronie zdjęcia widać małą tablicę z napisem: "WIADOMOŚCI OD DYREKTORA". Na ścianie po prawej stronie fotografii powieszony został plan lekcji. — Rozwój społeczny młodych ludzi w dużej mierze odbywa się w szkole
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Uwarunkowanie te, podobnie jak środowiskowe, jesteśmy w stanie kształtować i rozwijać w ciągu naszego życia. Doskonalenie kompetencji związanych z:

komunikowaniem się,
współdziałaniem w zespole,
podejmowaniem aktywności w różnych obszarach życia,
podejmowaniem decyzji i ponoszeniem za nie odpowiedzialności,
działaniem na rzecz społeczeństwa i środowiska,

wymaga ciągłego uczenia się, poznawania swoich możliwości i ograniczeń. Sprawniejsze funkcjonowanie w społeczeństwie daje komfort psychiczny i emocjonalny. Stwarza poczucie bezpieczeństwa związane między innymi z potrzebą przynależności i akceptacji społecznej.

Zagadnienia te zostały przedstawione szczegółowo w poniższej prezentacji multimedialnej.

R1cMrLcAo81TC

R61XEhDCUmeTv

Człowiek i jego zdrowie a społeczne otoczenie

R6Tnhn6Z4m8IS

RKwUzrkk7PiGG

Slajd przedzielony na dwie części. Z lewej strony, na białym tle, napis: „Zdrowie zależy od środowiska, w którym żyjemy i od relacji z innymi ludźmi”. Z prawej strony, na ciemnoszarym tle, zdjęcie przedstawiające grupę ludzi w lesie, którzy zbierają śmieci do worków. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Zdrowie człowieka, przede wszystkim w wymiarze emocjonalnym, ale również fizycznym, zależy nie tylko od warunków środowiska przyrodniczego, w jakich żyje. Ma na nie wpływ również szereg czynników związanych z tym, w jaki sposób dana osoba wchodzi w relacje z innymi ludźmi i jakimi metodami je podtrzymuje.

R1TMVxCQhQkvO

R13B9zGiH9Ghq

Slajd przedzielony na dwie części. W górnej części dwa zdjęcie ustawione obok siebie. Z lewej strony zdjęcie przedstawia czwórkę dzieci, którzy stoją przy stole, na którym leżą kartki, modele, zeszyty oraz zielone jabłka. Z prawej strony slajdu zdjęcie małego chłopca rysującego po kartkach papieru. Siedzi on na podłodze, a obok niego leży dorosła kobieta. Wokół nich rozrzucone kredki. W tle kanapa, na której siedzi para osób czytająca książkę. U dołu slajdu, na ciemnoszarym tle, biały napis: „Kształtowanie kompetencji społecznych”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Przyswajanie społecznych kompetencji zaczyna się już w wieku niemowlęcym. Początkowo odbywa się tylko w gronie rodziców i bliskiej rodziny, natomiast z wiekiem rozszerza się o kolejne osoby, np. z grup rówieśniczych – ze szkoły, klubu sportowego, dodatkowych zajęć pozaszkolnych.

RnZ815B3YGwx3

6,6

R185WOuT9gkxh

Slajd, na którym znajdują się trzy zdjęcia i tekst. W lewym górnym rogu zdjęcie przedstawia młodą kobietę z długimi, blond włosami, która wpatruje się w białą tablicę multimedialną, na której kładzie lewą dłoń. Wokół niej zgromadzeni są ludzie w zbliżonym wieku, którzy wpatrują się w tablicę. Z prawej strony slajdu dwa zdjęcia umieszczone jedno pod drugim. Górne zdjęcie przedstawia drewniany stół, na którym leżą otwarte zeszyty, na których dłonie trzymają ludzie siedzący przy blacie. Poniżej, zdjęcie przedstawia grupę ludzi siedzących na krzesłach ustawionych w kształcie okręgu. Wszyscy uśmiechają się. W lewym dolnym rogu, na ciemnoszarym tle, biały napis: „Doskonalenie kompetencji społecznych”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

R8tw8XtkGFsZP

Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Nie wszystkie takie kompetencje są jednak nabywane w sposób naturalny. Nad wieloma z nich należy pracować świadomie. Do takich umiejętności należą m.in. zachowania asertywne, prowadzenie negocjacji, wystąpienia publiczne, utrzymywanie relacji z innymi. Jeżeli kompetencji społecznych i interpersonalnych nie umiemy rozwinąć sami, możemy skorzystać z dostępnych na ten temat podręczników, szkoleń, kursów.

RqZeIidegeLMl

R15QyeoUvsWcV

Slajd składa się z dwóch zdjęć i tekstu. Z lewej strony slajdu zdjęcie przedstawia różową skarbonkę w kształcie świnki. Nad nią dłonie ludzkie, które wkładają do skarbonki monety. W prawym górnym rogu slajdu zdjęcie przedstawia cztery osoby w białych koszulkach z niebieskim napisem: „Volunteer”. Przed nimi papierowe torby, do których wkładają butelki z wodą i owoce. W prawym dolnym rogu, na ciemnoszarym tle, biały napis: „Działanie na rzecz innych”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Aktywnością istotną dla kształtowania korzystnych dla zdrowia warunków społecznych, jest także członkostwo w organizacjach pozarządowych, stowarzyszeniach i fundacjach. Dzięki temu mamy większy wpływ na kształtowanie konkretnej, interesującej nas w sposób szczególny dziedziny, na przykład działalności charytatywnej czy wspierania społecznego osób z różnymi problemami. Obecnie znaczną część takich działań możemy również wykonywać z domu, korzystając m.in. z różnych grup w internecie, np. na portalach społecznościowych. Dodatkową formą aktywności wybieraną zarówno przez indywidualne osoby, jak i organizacje pożytku publicznego, są organizowane w sieci zbiórki na dany cel. Określa się to mianem crowdfundingu [czyt. krałdfaundingu], co w tłumaczeniu na język polski oznacza powszechną, publiczną zbiórkę pieniędzy.

Raxjsl326GhZz

6,6

RPmMc9QFIz0dS

Slajd składa się z dwóch zdjęć i tekstu. W lewym górnym rogu zdjęcie przedstawia ratowników niosących na pomarańczowych noszach poszkodowanego. Z prawej strony zdjęcie przedstawia dwóch ratowników, którzy używają specjalnego uchwytu, aby otworzyć drzwi srebrnego samochodu. W lewym dolnym rogu, na ciemnoszarym tle, biały napis: „Organizacje ratownicze i o charakterze proobronnym”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

RyvJsALkidD6J

Ważną rolę w kreowaniu warunków społecznych korzystnych dla życia i zdrowia człowieka pełnią organizacje o charakterze proobronnym i ratownicze.

RPltQ8KXGerWX

RXafZmFburUcC

Slajd przedstawia zdjęcie młodych chłopców kopiących piłki do gry w piłkę nożną. Ubrani są w krótkie spodenki, koszulki z krótkimi rękawkami i kolorowe kamizelki. Niektórzy z nich mają na łydkach podkolanówki. U dołu slajdu biały napis: „Wspólne pasje a rozwój społeczny”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Niektóre elementy społecznego otoczenia, niekoniecznie formalne, ale korzystne dla naszego rozwoju i zdrowia, możemy także kształtować samodzielnie. Przykładem takiego działania jest próba skupienia wokół siebie osób o podobnych zainteresowaniach – dotyczących spędzania czasu wolnego, nauki, rodzaju aktywności fizycznej. W taki sposób, a więc poprzez skupienie pasjonatów danej dziedziny, powstawało wiele znanych dziś organizacji, np. znaczna część klubów sportowych.

R1aOtZoC6LKf7

RJ7a88NDzF6EU

Biały slajd, na którym umieszczone zostało zdjęcie i tekst. Zdjęcie, znajdujące się w centralnej części slajdu, przedstawia dwóch mężczyzn ubranych w czerwone kurtki ratownicze. Na plecach mają czerwone kurtki, a do pasa przypięty biały kask z czerwonym krzyżem. Wokół przechodzą ludzie w ciemnych ubraniach. W górnej części slajdu czarny napis: „Współpraca dla bezpieczeństwa i poprawy zdrowia”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Wiele organizacji pozarządowych, stowarzyszeń, klubów czy fundacji nie działa samodzielnie. Ich współpraca pozwala na zwiększenie zasięgu pracy, a także powoduje efekt synergii działania, kiedy kilka podmiotów razem jest w stanie osiągnąć więcej, niż mogłyby uzyskać, działając oddzielnie. Współpraca taka dotyczy bardzo różnych zagadnień, np. obronnych, bezpieczeństwa, humanitarnych, pomocy społecznej.

R10ge553h4AHi

R16xX81UrUmQw

Slajd składa się z dwóch zdjęć i tekstu. W górnej części slajdu dwa zdjęcia ustawione obok siebie. Zdjęcie z lewej strony przedstawia grupę młodych osób, która siedzi przy stole, rozmawia i uśmiecha się do siebie. Z prawej strony zdjęcie przedstawia dłoń wrzucającą do urny kartkę. W dolnej części slajdu, na ciemnoszarym tle, biały napis: „Organy przedstawicielskie”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Jedną z najważniejszych i sformalizowanych form wpływu na otoczenie społeczne jest udział w organach przedstawicielskich. W pewnym stopniu jest to możliwe już na etapie szkolnym – np. poprzez działanie w samorządach szkolnych. Po uzyskaniu pełnoletności, w zależności od wybieranego organu władzy, uzyskuje się czynne, a później stopniowo bierne prawo wyborcze. Wybór w tym zakresie jest duży. Swoje predyspozycje do tego rodzaju działalności można sprawdzić w najbliższym otoczeniu, np. w takich wybieralnych organach doradczych, jak rada dzielnicy.

R1X7fX0ZdGxFc

Rn8MGk2lLC6Fm

Slajd przedzielony na dwie części. Z prawej strony zdjęcie przedstawia grupę młodych osób, które układają dłonie jedna na drugiej w geście „jeden za wszystkich, wszyscy za jednego”. Młodzi uśmiechają się. Z lewej strony, na ciemnoszarym tle, biały napis: „Nasze otoczenie społeczne”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Podsumowując, jeżeli chcemy, możemy zdobyć znaczny wpływ na swoje otoczenie społeczne, zarówno to bliższe, jak i dalsze. Wymaga to od nas aktywności, informacji, chęci do działania i pogłębiania wiedzy. Rezultat może być jednak bardzo korzystny, gdyż poprzez takie działanie możemy kreować warunki sprzyjające naszemu zdrowiu, a także rozwojowi.

Polecenie 4

Wymień przynajmniej trzy kompetencje personalne, które należy rozwijać przez całe życie, aby kształtować prawidłowe relacje społeczne.

R1R865qUj0Qv3

Polecenie 5

Podaj trzy przykłady działań, jakie możesz podjąć na rzecz kształtowania warunków społecznych korzystnych dla zdrowia.

R1R865qUj0Qv3

Polecenie 6

Wyjaśnij, w jaki sposób kształtując kompetencje komunikacji interpersonalnej możesz wpływać na relacje społeczne.

R1R865qUj0Qv3

3. Podsumowanie

Człowiek wpływa na środowisko naturalne, w którym żyje, na różne sposoby, między innymi poprzez jego ochronę, a także poprzez przywracanie do stanu pierwotnego, jeżeli zostało wcześniej zniszczone.
Ochrona środowiska w Polsce ma wielowiekową tradycję.
Skuteczność działań w zakresie ochrony środowiska zależy nie tylko od obowiązującego prawa, ale także od wiedzy, świadomości i chęci działania obywateli.
Możliwości kształtowania naszego otoczenia społecznego zmieniają się wraz z naszym wiekiem, otoczeniem, w którym przebywamy, działaniem innych osób, podmiotów, instytucji.
Kształtowanie korzystnego dla zdrowia otoczenia społecznego wymaga od nas różnych kompetencji, np. w zakresie komunikacji i podtrzymywania relacji z innymi, przedstawiania argumentów do naszych racji i poglądów, zdolności do pogłębiania wiedzy, utrzymywania społecznej aktywności.

przypis 3

przypis 2

4. Słownik

Definicja: recycling [czytaj: resajkling]

powtórne przetwarzanie i wykorzystywanie surowców; procesowi temu sprzyja ich uprzednie selekcjonowanie

Definicja: rekultywacja

przywracanie terenom zniszczonym działalnością człowieka ich pierwotnego charakteru

Definicja: selektywna zbiórka odpadów

selekcjonowanie rzeczy niepotrzebnych w zależności od materiału produkcji i ich pochodzenia; na przykład: rzeczy metalowe, plastikowe, szklane, papierowe, organiczne (pozostałości mięsa, roślin)