Król słońce

Siła francuskiej monarchii (XVI wiek)

RBsr3Mlv7MdXI1

Portret mężczyzny z profilu. Jest w czapce i w ozdobnej koszuli. Ma długi nos. Na szyi ma zawieszony złoty, gruby naszyjnik.

Zgodnie z ordonansemt8IQWU0XOj_000tp001ordonansem orleańskim z 1439 r. król miał prawo pobierać podatek osobisty od członków stanu trzeciego, tzw. taille, na potrzeby walki z Anglikami w okresie wojny (trwała wówczas wojna stuletnia). Podwaliny silnej i scentralizowanej monarchii zbudował we Francji Ludwik XI, któremu udało się doprowadzić do tego, że wspomniany podatek przekształcono w regularne, coroczne świadczenie na rzecz monarchy. Dawało to władcy możliwość rządzenia bez częstego odwoływania się do zgromadzenia stanowego (tzw. stanów generalnych), gdyż monarchia miała zabezpieczone podstawy finansowe.

Kolejni władcy z dynastii Walezjuszy mogli zatem skupić się na realizacji różnych celów w polityce zagranicznej, zwalczając przez długie dziesięciolecia Habsburgów, którzy dzięki zręcznej polityce (głównie matrymonialnej) zdołali zdobyć tereny, które otaczały państwo francuskie ze wszystkich stron. W obliczu niebezpieczeństwa podporządkowania państwa Habsburgom, Francja przez blisko dwa stulecia starała się rozerwać 'habsburskie kleszcze'.

R3c0k0vuXw2GI

Na ilustracji mapa przedstawiająca rozwój posiadłości Habsburgów. Zaznaczone są granice państw w połowie XVIII: Król. Pruskie, Król. Neapolu, Państwo Kościelne, Wlk. Ks. Toksani, Królestwo Francji, Szwajcaria, Ks. Mediolanu, Republika Wenecji, Imperium Osmańskie, Czarnogóra, Niderlandy Austriackie, Węgry, Kr. Czeskie, Rzeczpospolita, Elkt. Brandenburgii, Kr. Danii. Na mapie zaznaczono granice Cesarstwa Rzymskiego w XVIII w. (obecne tereny Niemiec, zachodniej Polski, Czech, Austrii, północnych Włoch, Belgii. Rozwój posiadłości Habsburgów: przed 1525 r. (Hrabstwo Tyrolu, Ks. Styrii, Kraina, Arcyks. Austriackie, małe wycinki terenów w zachodnich Niemczech w okolicach Hohenzollernu i Neuenburgu). W latach 1526‑1648: Królestwo Czeskie (data przyłączenia 1526), Łużyce (1526‑1635), Śląsk (1526‑1742), Królestwo Węgierskie (1526). W latach 1649‑1700: Księstwo Siedmiogrodzkie (1699), Węgry (1699). W latach 1701‑1771: Król. Neapolu (1714‑1735), Król. Sardynii (1714‑1720), Wlk. Ks. Toksani (1737), Ks. Parmy (1735‑1748), Ks. Mantui (1708), Ks. Mediolanu (1714‑1738), Północna Serbia (1717‑1739), Banat (1718), Mała Wołoszczyzna (1718‑1739), Stato dei Presidi (1714‑1735), Niderlandy Austriackie (1714‑1794). W latach 1772‑1806: Rep. Wenecji (1797‑1805), Bukowina (1775), Galicja 1772, tereny na północ od Galicji (Mazowsze bez Warszawy, Małopolska, Lubelskie - 1795) Na mapie zaznaczono miasto rodowe Habsburgów czyli Habsburg (w ówczesnej Szwajcarii).

Między centralizmem a rozbiciem

R14yw3kUX24w4

Na obrazie pełna sylwetka mężczyzny w średnim wieku. Ma ciemne włosy, ciemną brodę i wąsy. Na głowie ma czapkę, na sobie płaszcz z białym futrem. Strój pod płaszczem jest ciemny – sięgająca do kolan szata, a także rajstopy oraz buty. Na szyi wisi wisiorek. Na prawej dłoni ma rękawiczkę i także trzyma prawą ręką rękawiczkę. Z tyłu zwisa miecz. Znajduje się w pomieszczeniu, za nim wisi zasłona.

Monarchia francuska w pierwszej połowie XVI w. była najrozleglejszym i najludniejszym krajem w Europie. Wprawdzie Habsburgowie, a szczególnie Karol V i jego brat Ferdynand mieli więcej krain pod swoim berłem, ale łączyła je jedynie osoba władcy lub tylko ta sama dynastia. Francja natomiast także była rozbita zgodnie ze średniowiecznymi tradycjami na mniejsze władztwa, ale łączyły ją: przestrzeń geograficzna, język i tradycje, podobne struktury administracyjne i społeczne, a przede wszystkim osoba władcy.

Możliwości mobilizacji finansowej oraz silna władza powodowały, że królowie Francji z dynastii Walezjuszy podejmowali próby ekspansji. Wybór kierunku odbiegał od celów, jakie stawiał sobie Ludwik XI, który dążył do zabezpieczenia i zaokrąglenia granic, najlepiej przez osiągnięcie tzw. granic naturalnych (góry: Alpy, Pireneje, Morze Śródziemne i Atlantyk, rzeka Ren). Karol VIII, Ludwik XII, Franciszek I, wreszcie Henryk II wychowani byli w 'rycerskiej' tradycji i mentalności poprzedniej epoki. Marzyli o sławie zdobytej w krucjatach i o oswobodzeniu Ziemi Świętej. Jednocześnie zgodnie z dawnymi wyobrażeniami sądzili, że klucz do dominacji w skali kontynentu, jak dawniej tkwi w posiadaniu 'Italii' i 'Rzymu'. Doprowadziło to do całego szeregu wojen zwanych 'wojnami włoskimi' (1494‑1559), które zakończyły się osłabieniem starych mocarstw (cesarza, Francji, państw włoskich).

R17xM1VSX3kAZ

Na obrazie młody mężczyzna w czapce, z długimi włosami do szyi. Na sobie ma łańcuch pozłacanych muszelek, a w środku wisiorek. Patrzy w lewą stronę. W tle, za mężczyzną, z lewej strony obrazu, znajduje się złoty napis: „Charles”.

R1dAdOI1nCTLs

Na obrazie mężczyzna w czapce, za paskiem czapki złoty okrąg z trzema postaciami. Ma włosy do szyi. Na stroju jest łańcuch z pozłacanych muszelek i medaliku po środku.

R1LPuTZ284DV0

Na obrazie mężczyzna patrzący w prawą stronę. Na głowie ma czapkę z wystającym białym futerkiem na górze. Na szyi łańcuszek z medalikiem. Ma szeroką szatę zdobioną motywami roślinnymi w kolorze złotym. Za nim rysunki z koroną i motywami roślinnymi.

R1BhCbn98Uug0

Na obrazie mężczyzna z wąsami i brodą. Na głowie ma ciemną czapkę z jasną ozdobą. Na sobie ma ciemne ubranie w jasne pasy. Na szyi łańcuch z medalikiem.

R1SEBl5Md5CRy

Na obrazie ulica pełna ludzi. Po lewej i prawej stronie fasady przylegających do siebie budynków. Na ulicy żołnierze na koniach, pod budynkami przyglądają się im ludzie. Wśród żołnierzy także piechota.

R1FouUgYG9pja

Na obrazie turniej rycerski. Na dole obrazu siedzą na koniach rycerze w zbrojach ze zdobieniami na hełmach oraz kopiami w rękach. W środku, pomiędzy nimi stoi piechota z długą bronią. Na środku obrazu biegną na siebie rycerze na koniach z kopiami. Oddziela ich płot, a od publiczności niskie ogrodzenie. Na samej górze siedzą rycerze na koniach, a po środku jest piechota. Przed nimi są błaźni i jeden rycerz na koniu.

Intendent – sposób na wzmocnienie władzy centralnej

Miarą osłabienia władców Francji stały się wojny religijne (1562‑1598), które rozdarły jedność Francji w bratobójczych zmaganiach. Najbardziej znanym ich epizodem jest rzeź hugenotów (wyznawców kalwinizmu) w noc św. Bartłomieja w Paryżu (1572). Wprawdzie nie uległ ograniczeniu zakres władzy monarchów, ale skuteczność wykonywania rozkazów na prowincji bywała różna. Często lokalni przywódcy przeciwstawiali się woli osłabionych królów i ich regentów: Franciszka II, Karola IX, Henryka III i pochodzącego z nowej dynastii Henryka IV de Bourbon. Niesubordynację tłumaczono posiadanymi przywilejami i prawami lokalnymi.

R18P72eqgM9VN

Na rysunku chłopiec w czapce z jasną ozdobą. Na sobie ma płaszcz z futerkiem.

RaVhRNlRAO5Kw

Na rysunku mężczyzna z wąsami i krótką brodą. Na głowie ma czapkę z jasnymi ozdobami. Ma jasną koszulę z kryzą wokół szyi.

R1LgcTiGkAfMp

Na obrazie młody mężczyzna. Ma wąsy i krótką brodę oraz kolczyki w uchu. Na głowie ciemna czapka z pozłacanym elementem. Długi jasny kołnierz i ciemny strój.

RVgb2zlw13eqN

Na obrazie mężczyzna w średnim wieku, Ma wąsy i brodę. Na twarzy widoczne zmarszczki. Na sobie ma strój z kryształkami. Na szyi okrągły kołnierz, falowany.

Sposobem na zwiększenie skuteczności rządzenia stawali się specjalni urzędnicy wysyłani przez królów na prowincję – tzw. intendenci. Pochodzili oni z mieszczaństwa lub drobnej szlachty, byli dobrze wykształceni, ale przez rodowód i skromny majątek zależni od woli monarchów. Bezdyskusyjnie wykonywali powierzone im zadania, a jednocześnie na prowincji bezpośrednio reprezentowali majestat królewski. Czynne przeciwstawienie się im oznaczało bunt.

Dwór

Skuteczność działania intendentów sprawiła, że królowie coraz chętniej i częściej sięgali po takie formy rządzenia. Mogło to jednak spowodować narastanie pewnego fermentu wśród niezadowolonych tradycyjnych elit władzy na prowincji. Gubernatorzy i inni najwyżsi urzędnicy posiadali tytuły, rozległe majątki i klientelę. Ich bunt mógłby zdestabilizować kraj. Rozwiązaniem było albo zaostrzenie kontroli, albo 'usunięcie opozycyjnych lokalnych elit' z prowincji i nakazanie im rezydowania na dworze.

Nastąpiła rozbudowa dworu, na który trafiali najbardziej utytułowani, najdostojniejsi i najbogatsi z elit prowincjonalnych. Dzięki temu, że przebywali przy władcy, nie tylko zachowywali tytuły, honory i apanaże (dochody), ale mogli liczyć na kolejne łaski. Jedyne, czego ich pozbawiano, to wpływ na politykę.

Pierwszy minister

W budowie nowego systemu władzy szczególną rolę odegrali tzw. pierwsi ministrowie. Godzenie przez władcę tradycyjnych, reprezentacyjnych obowiązków oraz bezpośrednie sprawowanie władzy centralnej, która przy systemie 'intendentów' wymagała podejmowania codziennie dziesiątek decyzji, często przekraczało chęci i możliwości królów. Tak było w okresie rządów niezbyt pilnego (ani też zdolnego) Ludwika XIII, czy po jego śmierci, w okresie małoletności Ludwika XIV. Wyznaczony wówczas tzw. pierwszy minister przejmował większość obowiązków, ale był w pełni zależny od władcy i lojalny wobec niego. Szczególną sławę w tej roli zyskali: kardynał Richelieu oraz kardynał Mazarini. Dzięki nim niezadowolenie z pozbawiania tradycyjnych elit rzeczywistej władzy (por. wyżej) skupiło się na pierwszych ministrach, pozostawiając autorytet i godność królewską nietknięte. Największe tego typu bunty miały miejsce w latach 1648‑1653. Znamy je pod nazwą 'fronda'. Ograniczenia politycznego znaczenia dysydentów religijnych we Francji – hugenotów - miały również charakter likwidacji prowincjonalnych ośrodków władzy. Zyskali oni specjalne przywileje polityczne i znaczną autonomię militarną od swojego dawnego przywódcy, nowego króla Henryka IV w postaci tzw. 'edyktu nantejskiego' (1598).
Za kolejnego króla Richelieu, w wyniku krótkiej wojny (1628), pozbawił ich znaczenia militarnego, pozostawiając im jednak swobody religijne. Wreszcie Ludwik XIV w 1685 r. odwołał 'edykt nantejski', powodując ucieczkę tysięcy hugenotów do krajów protestanckich.

RSgHoVSrLp6qR

Na obrazie stojący mężczyzna w średnim wieku. Ma on długie czarne włosy oraz wąs i krótką brodę. Lewą rękę podpiera o regiment. Z prawej strony widać berło i koronę na stoliku. Mężczyzna jest ubrany w górnej części w szerokie jasne nakrycie z czarnymi plamkami. Na barkach zwisa mu zdobiony łańcuch zakończony krzyżem. Poniżej widać niebieski płaszcz zawinięty na podłodze. Z pod niego wystaje noga ubrana w suknię ze zdobionymi liliami oraz sukno zakrywające stopę bez palców i sięgające do połowy łydki. Zdobione ono jest liliami, kokardą i klejnotami.

RRyc2f2zJAu1h

Na obrazie stojący mężczyzna w średnim wieku. Ma on długie, bujne, kręcone, czarne włosy. Ubrany jest w koszulę z bujnymi, koronkowymi, falbaniastymi rękawami. Pod szyją srebrzysty żabot. Na koszuli długi płaszcz, którego koniec leży na podłodze. Kawałek przechodzi do przodu. Od przodu widać lilie, a pod spodem jasny materiał z czarnymi kropkami. Mężczyzna ma jasne rajstopy oraz buty na obcasie. Na torsie ma łańcuch zakończony krzyżem. Z boku zwisa mu miecz. Opiera się o przedmiot przypominający kształtem berło z zakończeniem w postaci lilii heraldycznej (prawdopodobnie buławę), który opiera o stolik z koroną. W tle widać krzesło z liliami i zdobioną kolumnę oraz zdobioną zasłonę.

Polecenie 5

Zwróć uwagę na charakter poniższego portretu Richelieu. Wymień atrybuty, których nie można dostrzec na portrecie kardynała/opisie obrazu? Kto dokonał wyboru takiej prezentacji, sam artysta, czy osoba zamawiająca? Zapisz, o czym to świadczy?

R8r83fnLSbZPG

Na obrazie stojący mężczyzna w średnim wieku. Ma on siwe włosy, wąsy i krótką brodę. Na czubku głowy nakrycie. Szeroki kołnierz, na szyi łańcuch z krzyżem. W prawej dłoni wyciągniętej do przodu, trzyma czapkę kardynalską. Lewą dłonią trzyma sukno okrywające, które jest długie i leży na ziemi. W tle kolumna i drzewa. Osoba stoi na tle sukna zwisającego z góry.

ReTDo1pVqXvy7

(Uzupełnij).

Pokaż rozwiązanie

Na portrecie przedstawiającym kardynała Richelieu nie można dostrzec atrybutów jego władzy świeckiej. Decyzję o takim przedstawieniu swojej postaci podjął sam kardynał. Richelieu nie chciał przedstawiać się jako ktoś, kto konkuruje z królem o władzę w państwie.

Polecenie 6

Opisz jak przedstawiono kardynała Mazariniego na portrecie. Wymień przedmioty, które go otaczają.

Rbna8swhDT6n8

Na rysunku siedzący mężczyzna. Ma kręcone jasne włosy sięgające do szyi oraz wąsy i małą bródkę. Okrywa go długa i szeroka szata. Na stoliku leży zegar, a pod nogami globus. W tle widać pomieszczenie z popiersiami ludzi oraz figurą. Osoba pozuje na tle fragmentu ściany ze zwisającą tkaniną z góry. Na głowie ma piuskę.

R1LTRAM0bSuGm

(Uzupełnij).

R9BJwcuLkmlkk

Na obrazie siedzący chłopiec. Ma długie kręcone włosy. Ubrany jest w szeroki strój z motywami lilii. Na barkach ma łańcuch zakończony krzyżem. W swojej prawej dłoni uniesionej w górę trzyma przedmiot przypominający kształtem berło z zakończeniem w postaci lilii heraldycznej. W swojej lewej dłoni opartej na kolanie trzyma podobny przedmiot z zakończeniem w kształcie dłoni z wysuniętym palcem wskazującym. Na stopach ma żółte buty z długimi noskami przyozdobione białą kokardą. Po prawej stronie na stoliku przykrytym czerwonym suknem leży korona. W tle widać drzewa. Dziecko pozuje na tle tkaniny.

R19h5rHHLsla7

Na obrazie wnętrze pałacu wersalskiego. Na pierwszym planie schody na których stoją ludzie. Na pierwszym poziomie schody prowadzące do poziomu drugiego, gdzie schody rozchodzą się na prawo i lewo. Obok nich ściana z filarami i pomnik w centralnej części drugiego poziomu. Nad pomnikiem popiersie. Na schodach kłania się żołnierz w długich włosach z czapką w dłoni. Po bokach stoją żołnierze, a niektórzy mają chorągwie. Na poziomie łączącym obie kondygnacje schodów stoi mężczyzna w jasnym stroju z pozłacanymi elementami. Opiera się na lasce, ma czapkę z białymi zdobieniami. Patrzy się na kłaniającego się żołnierza. Zanim po lewej stoi dziecko i duchowny oraz mężczyźni, a po prawej kobiety. Na schodach drugiego poziomu i balkonie stoją ludzie.

RRoIvWf1PyH9f

Na zdjęciu płaskorzeźba. W środku przy stole siedzą mężczyźni. Wszyscy mają brody i wąsy. Po prawej stronie siedzi mężczyzna z piórem w czapce. Obok niego schyla się do stołu mężczyzna, który stawia na stole kubek. Z lewej i prawej strony oraz za siedzącymi przy stole stoją i przyglądają się siedzącym inni mężczyźni. Nad i pod przedstawioną sceną wyrzeźbione napisy w języku obcym

RBCk1USUWRQpF

Na obrazie pomost, a w tle bitwa morska. Na pomoście mężczyzna w czerwonym stroju kardynała patrzy na bitwę morską. Ma zbroję i płaszcz. Na głowie ma piuskę. W tle na pomoście duchowni z rycerzem. Przed pomostem drewniane bale skierowane do góry.

Król Słońce

W 1661 r. zmarł kardynał Mazarini. Król Ludwik XIV nie wyznaczył nowego pierwszego ministra, przejmując osobiście jego zadania. Wymagało to narzucenia sobie żelaznej dyscypliny i poświęcenia codziennie wielu godzin na pracę z ministrami i sekretarzami. Powstał typowy dla rządów absolutnych system rządów gabinetowych. Do tego doliczyć należy bardzo czasochłonne i uciążliwe obowiązki wynikające z rozbudowanej etykiety i funkcji reprezentacyjnych.

Ludwik potrafił jednak dobrać sobie grono uzdolnionych współpracowników, z których na plan pierwszy wybijał się bez wątpienia Jean Baptiste Colbert
– szef administracji i finansów, markiz de Louvois – minister wojny oraz ministrowie spraw zagranicznych de Lionne i de Pomponne.

Przekonanie o swojej wielkości, ale też polityczna kreacja owej wielkości spowodowały niespotykaną od czasów antycznych autoreklamę władcy. To sam król miał ukuć określenie 'państwo to ja', czy 'Król Słońce'. Uchybienie godności królewskiej było wystarczającym pretekstem do wszczęcia wojny (np. wojny z Holandią w 1672 r.). Rozkaz królewski stawał się prawem, a wydalenie z dworu oznaczało zepchnięcie
na margines życia publicznego, niemal 'śmierć publiczną'.

Wielkość Francji Ludwika Wielkiego

System absolutny, który powstał we Francji XVII w., spowodował olbrzymi wzrost znaczenia Francji na arenie międzynarodowej. Wynikało to przede wszystkim z ogromnego potencjału, jakim dysponowało to państwo. W drugiej połowie wieku doszło do serii wojen, w których był realizowany dawny plan osiągnięcia granic naturalnych (por. wyżej). Mimo rozwoju dyplomacji i znaczących sukcesów w zawieraniu sojuszy i szukaniu sprzymierzeńców, ostateczne rozstrzygnięcia i tak zapadały na polach bitewnych. Miały miejsce kolejne konflikty: wojna dewolucyjna (1667‑1668), wojna z Holandią (1672‑1679), wojna dziewięcioletnat8IQWU0XOj_000tp002wojna dziewięcioletna (1689‑1697). W wielu z nich Francja z powodzeniem samotnie walczyła z koalicją kilku państw. Jej zdobycze terytorialne wyznaczyły zasięg porównywalny z granicami dzisiejszej Francji, a Ludwikowi nadano przydomek Wielki.

R1VX7KPukC29P

Na mapie Francja Ludwika XIV w latach 1643‑1715. Ziemie włączone do Francji w 1643‑1715 to Lille i Verdun oraz okolice, Alzacja, Franche Comte, Mont Louis i Perpignan oraz okolice. Ziemie pod tymczasowym władaniem Ludwika XIV to Niderlandy Hiszpańskie, ale bez środkowej części obejmującej Brukselę i okolice, Lotaryngia i tereny w kierunku Moguncji, mały skrawek Szwajcarii (na południe od Alzacji), skrawek ziemi w kierunku Turynu. Miejscowości założone za panowania Ludwika XIV: Sarrelouis, Wersal, Richelieu, Mont Louis. Miasta ufortyfikowane w czasach Ludwika XIV: Bajonna, Mont Louis, Perpignan, Marsylia, Grenoble, Besancon, Brest, St‑Malo, Cherbourg, Hawr, Dieppe, Verdun, Matz, Dunkierka, Sarrelouis. Twierdze wybudowane w czasach Ludwika XIV ciągnęły się od okolic Dunkierki przez Lotaryngie i Alzację. Dodatkowo były w okolicach Barcelonette i Mont Louis.

Także państwo polsko‑litewskie było wciągane w plany francuskiej dyplomacji, stając się obiektem współzawodnictwa dworów wersalskiego i wiedeńskiego. Dwie polskie królowe: Ludwika Maria, żona Władysława IV, a później Jana Kazimierza, oraz Maria Kazimiera Sobieska, z domu d’Arquien [czyt.  Darkuien], były promotorkami sprawy Ludwika XIV. Wreszcie Stanisław Leszczyński, antykról, a później legalnie obrany władca Rzeczpospolitej, był teściem króla Francji Ludwika XV.

Wersal

Symbolem absolutyzmu i wielkości Francji Ludwika XIV stał się pałac w Wersalu. Dawny pałacyk myśliwski wzniesiony dla Ludwika XIII jego syn i następca przekształcił w największą rezydencję w Europie i otoczył wielkim, 500‑hektarowym parkiem (obecnie powiększonym do 800 ha). Przebudowę rozpoczęto w 1668 r., a w 1682 prace były na tyle zaawansowane, że przeniesiono tu z paryskiego Luwru oficjalną siedzibę dworu. Podstawowe prace ukończono w 1689, ale przez kolejne
sto lat wznoszono następne budowle, m.in. pałace Grand i Petit Trianon czy sentymentalną 'wioskę Marii Antoniny'.

RWOjuoXlVUarr

Na zdjęciu dziedziniec główny pałacu wersalskiego. Pałac składa się z kilku części, w głębi 3 piętrowy budynek z wysuniętą fasadą składającą się z rzędu 3 okien. Po lewej stronie wysunięty budynek z rzędem 3 okien na parterze z okrągłym zakończeniem. Na nim dwa rzędy okien, a przed nimi kolumny, które trzymają trójkątne zwieńczenie kolumn. Podobny budynek po prawej stronie. Najdalej po prawej Kościół z figurami w elewacji. Jest to najwyższy budynek na zdjęciu. Przed pałacem duży plac po którym spacerują ludzie. Na placu pomnik człowieka na koniu.

R1Z3wVBWMFCmu

Widok z lotu ptaka na pałac wersalski, w głębi widać miasto Wersal. Przed pałacem ogrody i fontanny. Za pałacem plac i zielone alejki prowadzące do miasta. W oddali lasy.

REedVAk1nDOyj

Na zdjęciu podłoga w szachownicę. Po prawej stronie kolumny. Z lewej strony łuki. Między kolumnami i łukami dach, z którego zwisają lampy. Za kolumnami widać ogrody.

Rl8HsVWV7oDsv

Na zdjęciu budynek z trzema rzędami okien. Po lewej i po prawej jednopoziomowe i okrągłe skrzydła. Dach zwieńczony kolumnadą. Przed budynkiem brukowany plac i drzewka w doniczkach.

RqfkCSbZc3fzV

Na zdjęciu jezioro i zabudowania nad nim. Wokół jeziora zielone tereny. W oddali widać wieżę ze schodami oraz budynek z arkadami prowadzącymi do budynku.

Zaangażowano tu największych artystów epoki. Architekturę zaprojektowali Louis Le Vau [czyt. Luis La Wau] oraz Jules Hardouin‑Mansart [czyt.  Żul Szarduin‑Mansar]. Ogrody ze wspaniałymi fontannami były dziełem André Le Nôtre’a [czyt. Andre Le Notr].

Symboliczne dla znaczenia Wersalu i francuskiej monarchii absolutnej stały się wydarzenia z 6 października 1789 r. w okresie rewolucji francuskiej, kiedy paryskie przekupki wymusiły przeniesienie dworu królewskiego z powrotem do Paryża. Skończyła się epoka.

Sztuka i nauka w królewskiej służbie

Przemiany ustrojowe we Francji miały przemożny wpływ na sztukę. Było to wynikiem pomyślnego rozwoju ekonomicznego i zmian zachodzących w społeczeństwie, a przede wszystkim w jego wciąż bogacących się elitach. Najważniejszą jednak zmianą była centralizacja. Władca miał pełną kontrolę nad większością elit, które sprowadził na swój dwór. To on narzucał kanon piękna, modę, kreował zamówienia artystyczne. Na rozwój poszczególnych dziedzin kultury wpływał w sposób nieco biurokratyczny. W tym celu powołał utrzymywane przez państwo instytucje centralne dla różnych dziedzin aktywności artystycznej i intelektualnej.

Powstały zatem:

• 1635 r. - Akademia Francuska (literatura i język francuski),

• 1648 r. - Królewska Akademia Malarstwa i Rzeźby

• 1661 r. - Królewska Akademia Tańca,

• 1663 r. - Królewska Akademia Inskrypcji i Literatury Pięknej,

• 1666 r. - Królewska Akademia Nauk,

• 1669 r. - Królewska Akademia Muzyki,

• 1671 r. - Królewska Akademia Architektury.

Przynależność do akademii gwarantowała uznanie, ale przede wszystkim zamówienia (czyli pracę) płynące z kręgów dworskich. Powstał mecenat państwowy, sterujący i kreujący kierunki służące władzy i ją sławiące.

RVVci1zztZtyU

Na rysunku stojący mężczyzna w średnim wieku. Ubrany jest w płaszcz. Z tyłu ma szablę. Na głowie długie kręcone włosy. W prawej dłoni książka z nutami oparta o stół. Z góry zwisa zasłona. W tle młodzi mężczyźni: jeden z nich gra na skrzypcach, a drugi na kontrabasie. Przed nimi stojak na nuty. Wokół kobiety, które się przyglądają. Pod rysunkiem napisy w obcym języku.

Pompa etykiety i zacisze salonu

Narzucone przez monarchię absolutną, a szczególnie Ludwika XIV (panował przez
72 lata, a rządził osobiście przez 54) miejsce i zadania dla elit krajowych ograniczały się do uczestnictwa w ściśle sformalizowanym i zniewolonym etykietą życiu dworskim. Poranne wstawanie króla, śniadanie, audiencje, oficjalne spacery urastały do wydarzeń kulturalnych. Udział w tych wydarzeniach był konieczny, aby zapewnić sobie dochody i prestiż. Dość szybko jednak zaczęto poszukiwać autentycznych form uczestnictwa w kulturze. W takiej atmosferze narodziła się kultura salonu.

W drugiej połowie XVII w. zaczęły powstawać salony towarzyskie, prowadzone przez kobiety, a skupiające elity intelektualne kraju. Gospodynie gwarantowały, że zgromadzenia nie będą budziły podejrzeń o zabronioną działalność polityczną. Zapraszani intelektualiści kreowali sztukę konwersacji i dyskursu naukowego czy społecznego o przyswajalnym dla przeciętnego człowieka poziomie refleksji. Oczywiście bezpośrednia krytyka władzy nie wchodziła w grę, możliwa była jedynie w formie zakamuflowanej, idealistyczno‑utopijnej. Był to krok w kierunku późniejszego oświecenia.